Bên cạnh hoa mai, hoa đào là biểu tượng quan trọng của Tết Nguyên Đán tại Việt Nam, và mâm ngũ quả không thể thiếu trên bàn thờ. Mâm ngũ quả với các loại quả mang ý nghĩa khác nhau phản ánh những mong muốn của gia chủ cho năm mới bình an và hạnh phúc.
1. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết
Mâm ngũ quả có nguồn gốc từ truyền thống Phật giáo, bao gồm năm loại trái cây với năm màu sắc khác nhau, thường được bày trên bàn thờ trong dịp Tết Nguyên Đán. Mỗi loại quả trên mâm đều mang một ý nghĩa riêng, phản ánh những ước muốn và hy vọng của gia chủ cho năm mới. Theo thuyết Ngũ hành: Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ, mâm ngũ quả tượng trưng cho sự hòa hợp và đầy đủ. Nó không chỉ thể hiện sự phong phú của tự nhiên mà còn dự đoán mùa màng bội thu, phản ánh mong mỏi của người nông dân và ý nghĩa của số lẻ trong văn hóa phương Đông.
Tùy theo từng khu vực và điều kiện, cách bày trí mâm ngũ quả có thể khác nhau.
Tại miền Bắc, mâm ngũ quả thường được sắp xếp theo nguyên lý Ngũ hành, vì vậy thường bao gồm năm loại quả với năm màu sắc khác nhau, tương ứng với Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, biểu trưng cho những ước vọng về sự giàu có, sang trọng, trường thọ, sức khỏe và bình an. Những loại quả phổ biến trên mâm ngũ quả miền Bắc bao gồm chuối, bưởi, táo, đào và xoài. Một mâm ngũ quả đẹp thường có sự kết hợp màu sắc hài hòa, với quả bưởi căng mọng đặt giữa nải chuối xanh, xung quanh là các loại quả khác.
Ngược lại, ở miền Trung và miền Nam, các loại quả được chọn theo ý nghĩa âm tiết của chúng như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, với ý nghĩa câu: 'cầu sung vừa đủ xài'. Bên cạnh đó, dứa và cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng cũng được sử dụng để thể hiện mong muốn con cháu đầy nhà và gia đình hạnh phúc. Trong khi chuối là một phần không thể thiếu trong mâm ngũ quả miền Bắc, thì ở miền Trung và miền Nam, chuối lại không được ưa chuộng, và một số loại quả như cam hay lê cũng ít được chọn.
Ngày nay, với sự thay đổi của xã hội, các phong tục cũng có sự thay đổi, mâm ngũ quả không còn giới hạn chỉ năm loại quả như truyền thống, nhưng tên gọi vẫn giữ nguyên. Điều này không chỉ tạo thêm vẻ đẹp cho bàn thờ tổ tiên mà còn bảo tồn những giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam.
2. Ý nghĩa của một số loại quả trong mâm ngũ quả ngày Tết
+ Nải chuối và quả phật thủ: Hai loại quả này đều có hình dạng tương tự như bàn tay Phật, biểu trưng cho sự che chở và bảo vệ của Trời, Phật và tổ tiên dành cho gia đình.
+ Quả bưởi: Đây là loại quả thường được đặt ở trung tâm của mâm ngũ quả, biểu thị sự tròn đầy và mong muốn một năm mới an khang, thịnh vượng. Bưởi được ưu ái chọn lựa vì nó mang đến may mắn và sức khỏe cho gia đình.
+ Quất, đào, sung đều mang ý nghĩa về sự sung túc, đoàn viên và phát đạt. Những loại quả này không chỉ biểu hiện sự dư dả về tinh thần và vật chất mà còn hứa hẹn một năm mới tràn đầy sức sống và thành công.
+ Quả dừa: Một phần không thể thiếu trong mâm ngũ quả ngày Tết, quả dừa tượng trưng cho sự no đủ và bình an. Nên chọn những quả dừa tròn đầy và nặng tay để chưng trên mâm ngũ quả.
+ Quả đu đủ: Với ý nghĩa phong phú về sự đầy đủ, quả đu đủ biểu thị mong muốn về sức khỏe, may mắn và tài lộc. Đây là loại quả tượng trưng cho sự thịnh vượng và sự viên mãn, mang đến hy vọng rằng mọi nhà đều sẽ được no đủ.
+ Xoài
+ Thanh long: Loại quả này biểu trưng cho hình ảnh rồng mây hội ngộ, mang đến sự hưng thịnh và may mắn.
+ Quả lựu: Tượng trưng cho sự đông đúc con cháu, sum vầy, với màu đỏ của lựu gợi sự may mắn và phát đạt trong năm mới.
+ Quả trứng gà: Hình dáng của loại quả này giống như quả đào, biểu thị lộc trời và sự tài lộc nhờ màu sắc đặc trưng của nó.
3. Những loại quả không nên bày trên mâm ngũ quả
+ Quả giả
Việc đặt quả giả bằng nhựa trên bàn thờ là điều kiêng kỵ trong thờ cúng. Những quả này thiếu sự sinh khí và không mang lại sự trang trọng và linh thiêng cho không gian thờ cúng, do đó không đem lại điềm lành cho gia chủ.
+ Loại quả có vị cay, đắng
Khi chuẩn bị mâm ngũ quả, tuyệt đối không chọn những loại quả có vị cay hoặc đắng. Những quả này không chỉ không được bề trên thụ hưởng mà còn không mang lại may mắn.
+ Loại quả có gai
Những loại quả có gai sắc nhọn không nên bày trên bàn thờ tổ tiên vì điều này không phù hợp với phong thuỷ. Theo quan niệm dân gian, quả có gai có thể khiến bề trên không hài lòng, mang đến ý nghĩa không may mắn, biểu hiện cho sự khó khăn, trắc trở và sự bất tiện trong mọi việc.
+ Loại quả chín nẫu
Quả chín quá khi đặt lên bàn thờ sẽ không giữ được lâu và dễ bị chảy nước, gây thu hút côn trùng làm ô uế không gian thờ cúng. Để bảo quản sinh khí của bàn thờ trong dịp Tết, hãy chọn những loại quả vừa chín để có thể giữ được lâu.
+ Loại quả có mùi nồng
Tránh chọn những loại quả có mùi quá nồng khi bày mâm ngũ quả ngày Tết. Bàn thờ cần sự thanh tịnh, vì vậy nên chọn những loại quả có hương thơm nhẹ nhàng, dễ chịu, thể hiện sự tôn kính đối với thần Phật và tổ tiên.
+ Quả mọc gần mặt đất
Những loại quả mọc gần mặt đất hoặc có liên quan đến rau củ như cà chua thường không được lựa chọn để trang trí mâm lễ thắp hương.
4. Những lưu ý khi chuẩn bị mâm ngũ quả
+ Tránh bày mâm ngũ quả quá sớm
Thời điểm lý tưởng để sắp xếp mâm ngũ quả là vào sáng ngày 30 Tết. Nếu bày quá sớm, quả sẽ chín sớm và không giữ được độ tươi lâu đến mùng 1 Tết, làm giảm vẻ đẹp và ý nghĩa của mâm ngũ quả.
+ Không nên để trái cây còn ướt
Trái cây chưa khô nước dễ bị thối và hỏng, điều này là điều không may mắn trong năm mới. Hãy đảm bảo trái cây được lau khô hoàn toàn trước khi bày.
+ Chọn chuối xanh
Khi chọn chuối, nên chọn nải còn tươi, quả xanh và đều, có dáng cong nhẹ. Tuỳ theo kích thước khay, bạn có thể chọn từ hai đến ba nải. Đặt nải chuối ở dưới cùng để nâng đỡ các loại quả khác, tượng trưng cho việc đỡ lộc từ tổ tiên.
+ Chọn quả tươi và không bị thối cuống
Nên dùng những quả quất để lấp đầy các khoảng trống trên nải chuối. Khi sắp xếp các loại quả, cần đảm bảo chúng đứng vững và không bị đổ. Trong năm mới, việc đổ vỡ là điều cần tránh, không mang lại may mắn.
Tham khảo thêm các bài viết liên quan đến Mâm ngũ quả:
- Giải thích chi tiết về mâm ngũ quả ngày Tết hay nhất
- Những loại quả trong mâm ngũ quả miền Bắc
- Bày mâm ngũ quả trước hay sau lễ cúng tất niên Tết Nguyên Đán?
- Mâm ngũ quả Tết Trung thu: sự kết hợp đẹp và ý nghĩa
Trên đây là những thông tin về các loại quả dùng để trang trí mâm ngũ quả ngày Tết mà Mytour muốn gửi đến bạn. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn chuẩn bị một mâm ngũ quả vừa đẹp mắt, vừa thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên.