[Những Lời Thú Tội Tuổi Trẻ] Làm Thế Nào Để Đi Thực Tập Ở Nước Ngoài

Mùa xuân năm 2014, trong quý thứ hai của năm học đầu tiên tại Mỹ, mình đã rất ngạc nhiên khi nghe Jaime than vãn rằng anh ấy thích một công việc nhưng mức lương quá thấp -- chỉ 20 ngàn đô cho 12 tuần làm việc. Điều đầu tiên khiến mình ngạc nhiên là con số này. Mình cứ nghĩ thực tập nghĩa là làm không công, nhưng gần 7 ngàn đô/tháng mà bị coi là thấp thì có phải Jaime này đang nói đùa hay không. Điều nữa khiến mình bất ngờ là Jaime chỉ mới là sinh viên năm hai. Chẳng phải ở Việt Nam sinh viên phải đến tận năm ba, năm cuối mới đi thực tập sao?

Sau cuộc trò chuyện với Jaime, mình bắt đầu hỏi han mọi người xung quanh về chuyện thực tập của họ. Hầu hết đều bắt đầu thực tập từ năm nhất -- một mùa hè không có kế hoạch gì thì thật là lãng phí thời gian. Người nào khi bị hỏi về kế hoạch mùa hè mà trả lời rằng sẽ ở nhà nghỉ ngơi thì thường nhận được câu an ủi rằng “ờ thì có thời gian cho gia đình cũng tốt”, nhưng thực chất là một sự thương cảm rằng chẳng nhẽ không tìm được việc gì sao. Chuyện thực tập không công cũng đã là quá khứ. Ở Silicon Valley nơi mình sống, ít nhất trong ngành công nghệ, mức lương trung bình cho một tháng thực tập là 6,800 đô la. Con số này chưa kể các khoản phụ cấp như xe đưa đón, nhà ở, ăn uống miễn phí. Mức lương trung bình này đồng nghĩa với việc một nửa các công ty công nghệ sẽ trả cao hơn mức 6,800 đô la/tháng. Nhiều bạn bè mình nhận được mức lương trên 10 ngàn đô/tháng.

Các công ty không chỉ không e dè với khoản lương này mà còn rất tích cực tìm kiếm sinh viên thực tập. Các công ty thường bắt đầu tuyển dụng cho vị trí thực tập mùa hè từ năm trước. Tại Stanford, hội chợ việc làm với hàng trăm công ty tham gia được tổ chức từ tháng 10, tháng 11. Mình hỏi nhà tuyển dụng tại sao họ lại tuyển dụng sớm như vậy. Họ bảo là để tìm kiếm những sinh viên xuất sắc nhất. Những sinh viên năng động thường có lời mời làm việc từ tháng 12. Nếu công ty nào chậm trễ thì chỉ có được những người còn lại. Do mình đang dạy một lớp khá hot ở Stanford, các công ty thường liên hệ nhờ giới thiệu sinh viên. Nhưng nếu công ty nhờ khoảng tháng 3, tháng 4 cho vị trí bắt đầu vào tháng 6, tháng 7, mình thường ngao ngán bảo rằng sinh viên của mình đã có chỗ hết rồi.

Mình đã rất băn khoăn về việc một sinh viên thực tập có thể làm gì để xứng đáng với mức lương 7 ngàn đô/tháng. Mình hỏi bạn bè rằng họ làm gì ở công ty thực tập. Nhiều người cảm thấy mình có ích, đóng góp được các tính năng này nọ cho sản phẩm. Có những người làm việc cật lực không kém gì nhân viên chính thức. Nhưng mình cũng biết nhiều người cảm thấy họ chẳng được giao việc gì quan trọng cả. Thực tập đối với một số công ty chỉ là cách đầu tư cho tương lai. Họ trả lương cao cho những sinh viên xuất sắc với hy vọng rằng những nhân viên này sẽ quen với công việc, yêu quý công ty và quay lại làm việc sau khi tốt nghiệp.

Một số bạn đọc đến đây chắc sẽ thắc mắc mục đích của bài viết này là gì. Chuyện thực tập ở Silicon Valley thật xa xôi, liên quan gì đến các bạn trẻ Việt Nam? Thực ra, nó không xa xôi đến thế đâu. Ở đây, mình vẫn thỉnh thoảng gặp các bạn sinh viên Việt Nam sang thực tập. Bạn Chân thực tập ở Facebook, bạn Triệu thực tập ở Google. Mình cũng gặp nhiều bạn trẻ Việt Nam đi thực tập ở Ấn Độ, Singapore, Anh, Argentina. Bản thân mình khi học cấp 3 đã đi thực tập ở Singapore, và sau đó làm việc ở Malaysia. Những chuyến đi thực tập ở nước ngoài không chỉ giúp các bạn hiểu thêm về ngành nghề, tiếp cận môi trường làm việc đa quốc gia, mà còn cho cơ hội sống ở một đất nước mới với nhiều trải nghiệm thú vị.

Mặc dù có nhiều cơ hội tuyệt vời, nhưng mình nhận thấy còn rất ít bạn Việt Nam ra nước ngoài thực tập. Khi mình hỏi lý do, các bạn thường bảo là không biết có thể ra nước ngoài làm việc, hoặc sợ rằng mình không đủ trình độ. Chân và Triệu là minh chứng rõ ràng cho việc các sinh viên Việt Nam hoàn toàn có đủ năng lực để thực tập ở những nơi yêu cầu khắt khe như Silicon Valley, huống hồ là các nơi khác. Vậy làm sao để các bạn trẻ có thể đi thực tập ở nước ngoài?

Kỹ năng đầu tiên bạn cần dĩ nhiên là tiếng Anh hoặc ngôn ngữ của nước bạn muốn đến. Nếu bạn nói được tiếng Nhật, bạn có thể tìm kiếm cơ hội ở Nhật. Nếu bạn nói được tiếng Tây Ban Nha, bạn có thể tìm kiếm cơ hội ở Nam Mỹ, Tây Ban Nha, hoặc bất kỳ quốc gia nào nói tiếng Tây Ban Nha.

Không kém phần quan trọng là kỹ năng làm việc. Bạn cần có một kỹ năng mà công ty nào đó cần. Bạn có thể là lập trình viên, người viết blog, nhân viên bán hàng, nhà tài chính, nhà phân tích xác suất thống kê, y tá, kiến trúc sư. Nếu bạn chưa biết mình giỏi gì, hãy chịu khó lên mạng tìm kiếm các khóa học về những chủ đề bạn yêu thích. Mình hay đọc tiểu sử của những người thành đạt trong các ngành nghề khác nhau để hiểu thêm con đường của họ: họ học gì trong trường, bắt đầu với công việc gì, và nhảy việc ra sao. Mình cũng chịu khó hỏi chuyện những người đi trước để xin họ lời khuyên về nghề nghiệp.

Có ba cách chính để tìm việc. Thứ nhất là tìm kiếm trên các trang tuyển dụng như LinkedIn, Handshake, Piazza. Mỗi quốc gia, mỗi ngành nghề đều có trang web tuyển dụng riêng. Chỉ cần lên mạng gõ tên quốc gia + 'job listings' hoặc 'internships' sẽ thấy rất nhiều trang web tuyển dụng.

Cách thứ hai là chủ động gửi thư đến các công ty hoặc những người lãnh đạo mà bạn thấy hứng thú. Có lần mình muốn sang châu Âu làm việc, mình tìm danh sách 100 công ty khởi nghiệp hot nhất châu Âu, tìm liên lạc của những công ty mình quan tâm rồi gửi email giới thiệu bản thân và hỏi xem mình có thể giúp gì cho họ. Mình đã nhận được lời mời từ một công ty ở Pháp và một công ty ở Anh. Kỳ thực tập hè năm ngoái của mình có được là do mình xem TED talk của sếp công ty đó (Sean Gourley) và thấy anh quá thú vị, nên viết thư xin làm việc cùng anh. Bạn có thể tìm hiểu thêm về cách viết thư giới thiệu bản thân ở đây.

Cách thứ ba là nhờ người quen giới thiệu. Bạn cần chủ động xây dựng mạng lưới quan hệ của mình. Dù những người bạn quen không giúp được bạn ngay lập tức, nhưng nếu họ làm trong ngành bạn quan tâm, họ có thể giúp bạn kết nối với người đang tuyển dụng hoặc gửi cho bạn thông tin tuyển dụng. Công việc thực tập ở Singapore của mình là do một người mình gặp ở hội thảo ở Hồ Chí Minh giới thiệu.

Mỗi quốc gia, mỗi ngành nghề, thậm chí mỗi công ty đều có quy trình tuyển dụng khác nhau. Công việc trong lĩnh vực công nghệ ở Silicon Valley thường có quy trình tuyển dụng khá nghiêm ngặt. Bạn phải nộp đơn, làm bài kiểm tra kỹ năng lập trình, qua phỏng vấn kỹ thuật và phỏng vấn tính cách. Khi mình phỏng vấn với các công ty ở châu Âu thì thấy yêu cầu của họ lỏng lẻo hơn nhiều. Khi nói chuyện với một công ty, mình luôn hỏi quy trình tuyển dụng của họ để có thể chuẩn bị kỹ càng.

Khi phỏng vấn với một công ty, mình thường lên những trang như Glassdoor để xem những người ứng tuyển trước đó nói gì về quy trình tuyển dụng của công ty cũng như xem các câu hỏi mà họ đã được hỏi trong cuộc phỏng vấn thực tế.

Một cách khác là tìm kiếm và liên hệ với cựu nhân viên của công ty đó để xin lời khuyên. Họ đã từng làm việc ở đó nên sẽ hiểu rõ môi trường và lý do họ nghỉ việc có thể cho bạn cái nhìn rõ hơn về điểm yếu của công ty. Đôi khi mình nhận được email hỏi rằng: “Tao thấy mày từng làm ở XYZ và tao đang phỏng vấn ở đó. Liệu tao có thể mời mày uống cà phê để hỏi thêm về kinh nghiệm không?” Nếu email lịch sự thì mình thường không có lý do gì để từ chối.

Không phải công ty nào cũng cho bạn cơ hội làm công việc yêu thích hay công việc quan trọng. Một công ty thường có nhiều bộ phận khác nhau. Trải nghiệm của bạn phụ thuộc rất nhiều vào dự án bạn được giao và người bạn làm việc cùng.

Bạn sẽ không biết điều này chỉ qua việc đọc về công ty. Khi nói chuyện với nhà tuyển dụng, hãy hỏi về dự án bạn sẽ làm và mức độ tham gia của thực tập sinh vào công ty. Bạn cũng nên hỏi về các dự án mà thực tập sinh trước đây đã làm, và nếu có thể, hãy nói chuyện với một thực tập sinh hiện tại hoặc đã từng làm việc ở đó.

Dĩ nhiên, có mức lương như ở Silicon Valley thì quá lý tưởng. Nhưng không phải ở đâu cũng có mức lương như vậy. Với nhiều bạn, cơ hội làm việc ở nước ngoài đã là một bước tiến lớn trong sự nghiệp. Khi làm ở Singapore, mình hoàn toàn không có lương. Mình chỉ xin họ hỗ trợ về chỗ ở (một co-founder cho mình ở nhờ nhà anh), và một khoản hỗ trợ cho ăn uống.

Bạn có thể lên mạng tìm kiếm mức lương trung bình của thực tập sinh tại nơi đó. Ví dụ, khi phỏng vấn với một công ty ở Pháp, mình nhận được lời mời thấp hơn so với ở Silicon Valley. Nhưng sau khi tra cứu thông tin về việc thực tập ở Pháp, mình nhận ra mức lương đó đã cao hơn mức trung bình rất nhiều.

Nếu bạn đã nhận được lời mời, trước khi đồng ý, bạn nên tìm hiểu về mức sống ở nơi đó để xem bạn có thể sống được với mức lương đó hay không. Cơ hội làm việc ở nước ngoài sẽ rất có ích cho hồ sơ của bạn, nhưng liệu nó có đáng để bạn gặp khó khăn về tài chính hay không là điều bạn phải cân nhắc kỹ.

Mình viết đến đây thôi. Chúc các bạn tìm việc thành công!

Theo dõi các kênh của Youth Confessions để đón đọc nhiều chia sẻ về nghề nghiệp từ các anh chị đi trước.

Facebook: https://www.facebook.com/MyBookConfession/

Website: https://MyBook/

Youtube: Kênh Youtube của chúng tôi