[Những Tâm Sự Tuổi Trẻ] Hành Trình của Sinh Viên Trường Làng Trải Nghiệm Trong Ngành Marketing

Xin chào các bạn, đây là Ton. Có lẽ nhiều người nghĩ rằng chỉ có sinh viên của những trường hàng đầu mới có thể theo đuổi ngành marketing. Nhưng điều này hoàn toàn không đúng, vì vậy hôm nay tôi muốn chia sẻ một chút kinh nghiệm mà tôi đã tích luỹ được. Đối với tôi, việc học ở trường có tên tuổi hoặc không cũng có thể tự học được ngành này, thậm chí là học một ngành khác và chuyển sang marketing cũng không khó khăn lắm đâu.

Bây giờ, chúng ta sẽ đi vào 4 phần: Kiến thức cơ bản, làm thêm, thực hành và rèn luyện kỹ năng nhé.

Tôi biết rằng nhiều người mong đợi sẽ được chia sẻ về cách chạy quảng cáo, SEO web,... đầu tiên. Nhưng, như tôi đã luôn nhấn mạnh trong các bài viết khác về marketing, tư duy ngành và kiến thức căn bản mới là điều quan trọng nhất. Để nắm vững hai yếu tố này, bạn cần đọc nhiều hơn.

Đối với những người mới bắt đầu, tôi khuyên bạn nên đọc các bài blog và chia sẻ từ những người đi trước thay vì sách chuyên ngành, vì những chia sẻ đó thường dễ hiểu, thực tế hơn.

Tất nhiên bạn có thể kết hợp cả hai cách. Mình đề xuất bạn đọc “Nguyên tắc Marketing” của Philip Kotler để hiểu rõ nhất về lý thuyết cơ bản của ngành. Bạn cũng có thể tham khảo giáo trình môn marketing căn bản của trường bạn, vì nó thường được dựa trên cuốn sách trên. Tuy nhiên, với giáo trình của trường X (trường mình học) thì mình không thích lắm vì lý thuyết nhiều mà ví dụ thực tế ít, nên ban đầu học môn này mình chưa hiểu ngành ứng dụng thực tế như thế nào.

Ngoài việc đọc sách, bạn cũng có thể tham gia các khóa học tổng quan về marketing ở các trung tâm. Mình không thể gợi ý khóa học cụ thể vì chưa từng tham gia khóa học nào về marketing phải trả phí. Bạn có thể tìm hiểu thêm và nhận lời khuyên về các khóa học từ các cộng đồng nhé.

2. Làm Thêm

Khác với các ngành khác, mình luôn khuyến khích sinh viên kinh tế hoặc quản trị kinh doanh nên sớm tham gia làm thêm hoặc thực tập cho các doanh nghiệp.

Mình học marketing ở Đà Nẵng, nên ít có cơ hội thực tập hoặc làm thêm part-time liên quan đến ngành như sinh viên ở Sài Gòn. Nhưng mình cũng may mắn được làm cộng tác viên content SEO ở một agency và được đào tạo về kỹ năng cơ bản của ngành. Đây là công việc offline đầu tiên và cũng là duy nhất của mình, phần còn lại thì mình chỉ làm các công việc online, freelancer,...

Cần lưu ý rằng, khác với các công việc thực tập/part-time trên, mình không khuyến khích những người mới hoặc chưa chắc chắn về ngành nên làm freelancer. Các công việc online này không thực sự giúp ích cho mình nhiều, vì bạn chỉ làm dựa trên khả năng hiện có, không có sự đào tạo từ phía khách hàng. Trong thời gian dài, bạn không học được gì từ công việc này, và điều đó không có ích gì cho bạn sau này.

Ví dụ, bạn có thể giỏi viết nội dung SEO nhưng không giỏi về mạng xã hội, vì vậy khách hàng thường chỉ thuê bạn cho việc viết nội dung website mà không đào tạo bạn về mạng xã hội.

Có hai bước quan trọng nhất giúp bạn phát triển tư duy và kỹ năng của mình, đó là việc xây dựng blog Ton Ton Is Coming và làm quản trị viên tại nhóm Tâm sự Gen Z.

Ban đầu, mình quyết định mở blog vào ngày 22/10/2020 và thực sự nghiêm túc với việc này. Việc kiên nhẫn xây dựng blog đã mang lại cho mình kiến thức và kỹ năng như:

• Nghiên cứu và tiếp cận đối tượng mục tiêu: Bạn cần biết rõ đối tượng mục tiêu của mình là ai, họ có quan tâm tới điều gì, và nơi họ thường xuất hiện. Ban đầu, mình không biết làm thế nào để quảng bá blog của mình trong các nhóm, vì vậy không có nhiều người quan tâm. Đó là bài học cho mình là cần phải học hỏi nhiều hơn.

• Phát triển ý tưởng và sơ đồ cho bài blog: Ý tưởng không phải lúc nào cũng dễ tìm. Ban đầu, mình chỉ làm theo cảm hứng và với mục tiêu “đạt KPI trong một tuần”. Tuy nhiên, khi đọc giả trở nên khó tính hơn, mình phải tìm kiếm ý tưởng mới, một nội dung độc đáo để thu hút họ. Bạn có thể lấy ý tưởng từ những nhóm mà đối tượng mục tiêu của bạn tham gia, từ sở thích và nhu cầu của họ.

• Phân tích dữ liệu và đo lường hiệu suất: Không phải tất cả các bài viết đều thành công. Do đó, mình cần phải hiểu vì sao một bài viết không được chấp nhận hoặc không tạo ra tương tác. Từ việc phân tích dữ liệu, mình có thể điều chỉnh nội dung để phù hợp hơn với người đọc, ví dụ như việc đăng bài vào thời gian mọi người online nhiều nhất, sử dụng hình ảnh để thu hút hơn,... Điều này cần phải thử nghiệm để biết người đọc thích gì.

• Chạy quảng cáo: Mình mới bắt đầu chạy quảng cáo gần đây với số tiền 15 đô la Mỹ mà Facebook “miễn phí”. Chạy quảng cáo có nhiều phương pháp, mỗi phương pháp đòi hỏi tư duy khác nhau. Bạn có thể theo dõi 3 tiêu chí thường gặp trong việc xây dựng chiến lược tiếp thị: Phản hồi bạn muốn từ đối tượng (Phản ứng mong muốn) - Động lực thúc đẩy họ hành động (Yếu tố thúc đẩy) - Trở ngại ngăn cản họ thực hiện hành động đó (Rào cản). Cách lựa chọn phụ thuộc vào sự hiểu biết về đối tượng mục tiêu và tư duy ngành của bạn.

Ví dụ, nếu mục tiêu của mình là sinh viên ngành kinh tế và marketing, muốn họ tương tác với bài viết của mình và tăng số lượng người chấp nhận lời mời thích fanpage nhiều hơn (Phản ứng mong muốn). Những sinh viên này muốn hiểu sâu về ngành để có công việc tốt hơn trong tương lai (Yếu tố thúc đẩy). Tuy nhiên, họ có ít kiến thức và cảm nhận về ngành, và các thông tin trên Google thường khó hiểu với họ vì nhiều từ chuyên ngành (Rào cản) => Chạy quảng cáo cho bài viết “Sinh viên mới bắt đầu ngành Marketing như thế nào?” sẽ giúp giải thích một cách dễ hiểu, cụ thể, miễn phí và giúp sinh viên có hướng đi ban đầu.

Trong tương lai, mình đang có dự định xây dựng một trang web để thực hành SEO và phân tích dữ liệu. Mình sẽ cập nhật sau nhé.

Thứ hai, mình vẫn đang giữ vai trò làm mod cho nhóm Tâm sự Gen Z. Việc được tham gia nhóm này cũng bắt đầu từ sự chăm chỉ chia sẻ và tương tác với các thành viên. Ngược lại, mình cũng nhận được rất nhiều lợi ích từ những nỗ lực của mình:

• Mở rộng mạng lưới: Đối với những người mới như mình trước đây, mạng lưới luôn là điều quan trọng nhất. Được làm việc với nhiều đồng nghiệp trong ngành giúp mình không cảm thấy cô đơn như trước.

• Xây dựng nhóm: Mỗi nhóm có tiêu chí và cách xây dựng riêng. Với nhóm TSGZ, mình học được cách đọc bài viết của thành viên và lựa chọn những bài phù hợp nhất với hướng đi của nhóm. Duyệt bài viết có thể là công việc mệt mỏi, nhưng chính điều này giúp mình hiểu được người đọc và đặt mình vào vị trí của họ.

• Nghe chia sẻ về ngành nghề: Từ đó mình tự tin hơn và học hỏi được nhiều hơn.

• Cơ hội nhận phản hồi: Làm mod trong nhóm, mình được nghe nhận xét từ đồng nghiệp về những sai sót ở blog hoặc các bài viết. Được nhận xét và chỉ ra lỗi giúp mình cải thiện kỹ năng tốt hơn.

• Tiếp cận khách hàng: Các nhóm cộng đồng cũng là nơi để các freelancer tự quảng cáo. Nếu họ thấy bạn có khả năng viết và hiểu biết về ngành, họ sẽ liên hệ để trao đổi thêm. Ngoài ra, mình cũng nghe nói rằng một mod trong nhóm đã được nhận vào vị trí thực tập/part-time vì HR biết rằng bạn là mod của nhóm này.

Càng học và tìm hiểu về marketing, mình càng nhận ra rằng ngành này rất đa dạng. Marketing bao gồm nhiều lĩnh vực, mỗi lĩnh vực lại có hàng loạt công việc khác nhau. Do đó, dù là newbie hay đã có kinh nghiệm, nhưng những người làm marketing luôn cần tiếp tục học hỏi và cập nhật thông tin mới.

Mình thường cập nhật kiến thức ở hai mảng là ngoại ngữ & chuyên ngành, thông qua các workshop và tự học. Các workshop của các câu lạc bộ trường hàng đầu như NEU hay các công ty thường tổ chức miễn phí, nên dù không tham gia học ở đó cũng có thể đăng ký tham gia. Các bạn cũng có thể đọc tin tức về ngành trên các trang web như advertising vietnam, the marketing week,...

Về việc tự học, như đã nói ở phần trước, mình chưa tham gia bất kỳ khóa học trả phí nào. Hiện tại, mình đang xem xét việc tham gia một khóa học phù hợp. Thường thì, mình sẽ dành hai ngày mỗi tuần để học các khóa học miễn phí. Buổi sáng dành cho việc học ngoại ngữ, buổi tối dành cho việc học chuyên ngành. Tuy nhiên, việc tự học và việc tham gia khóa học trả phí đều quan trọng, nhưng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng bởi không phải tất cả các khóa học trên mạng đều là chất lượng.

Bên cạnh đó, mình muốn đề xuất các bạn tham gia các cuộc thi về marketing. Ngay cả khi không may mắn vào vòng tiếp theo, mình cũng đã nhận được rất nhiều lợi ích từ việc tham gia một lần gần đây nhất.

Hãy kết bạn với những người xuất sắc. Hầu hết những người tham gia các cuộc thi đều là những người nhiệt huyết và có tinh thần chiến đấu. Một số người có kinh nghiệm tham gia nhiều cuộc thi khác nhau. Đặc biệt, các bạn không ngần ngại hướng dẫn những người mới như mình để họ hiểu sâu hơn về ngành này. Tất cả bắt đầu từ việc tìm kiếm thành viên cho nhóm của mình, nên nếu bạn không có đối tác thì hãy tự mình tìm kiếm như mình đã làm.

Hãy phát triển kỹ năng thực tế và tăng cường hồ sơ cá nhân bằng cách tham gia các cuộc thi như MOA, Marketing Arena, Young Marketer hoặc TOP Marketer. Tất cả đều là những cuộc thi yêu cầu khả năng thực hành (lập kế hoạch truyền thông, giải quyết các vấn đề...). Việc tham gia sẽ giúp bạn tiếp xúc gần gũi hơn với công việc của một marketer thực thụ (tùy vào vị trí công việc). Ngoài ra, những thành tích bạn đạt được từ các cuộc thi cũng có thể được sử dụng làm phần mềm cá nhân khi bạn tìm việc sau này.

Tuy nhiên, các cuộc thi sẽ phù hợp hơn với những bạn đã hiểu rõ cơ chế hoạt động của ngành và có khả năng nghiên cứu, phân tích. Nếu bạn là một người mới hoàn toàn, ít nhất cũng cần có tinh thần học hỏi và sẵn lòng làm việc chăm chỉ. Một thành viên trong nhóm mình đã kể rằng có một người mới tham gia để học hỏi kinh nghiệm nhưng đã bỏ cuộc vì công việc quá khó.

Tóm lại, với một người học tại trường làng ở một thành phố không phát triển trong ngành này, mình đã lựa chọn một con đường khác so với các bạn cùng trang lứa - tự xây dựng thương hiệu cá nhân của mình. Dù học tại trường làng hay trường top, ở thành phố phát triển hay không, thì đều có cơ hội để phát triển trong ngành này. Bạn có thể tham khảo hướng đi của mình, hoặc tự tạo ra hướng đi riêng của bạn, miễn là bạn cảm thấy phù hợp với mình. Để đạt được những gì bạn đã có được hôm nay, tất nhiên phải nỗ lực nhiều hơn một chút, không thể có 'phát hiện ăn ngay' được đâu nhé.