Buzz
Trong suốt 12 năm chịu cày cuốc trên ghế nhà trường, có lẽ số lượng học sinh ghét môn tiếng Anh không kém phần số học sinh ghét cả 3 môn Toán, Lý, Hóa cộng lại. Đến khi bước vào đại học, vẫn còn không ít bạn bè phải đối mặt với nỗi sợ hãi của môn này. Mặc dù chuẩn đầu ra của nhiều trường đại học hiện nay chỉ cần đạt TOEIC 550/990 nhưng không phải ai cũng có thể làm được. Dịch ra thành điểm IELTS, điều này chỉ tương đương với 4.0/9.0 điểm. Điểm IELTS tối thiểu cần có để đăng ký du học là 7.5 điểm. Vì thế, các trung tâm luyện thi tiếng Anh luôn kéo đầy học viên.
Nhưng liệu tiếng Anh thực sự khó như vậy không? Mình nghĩ là có, nhưng không phải đến mức khiến nhiều người phải đau đầu như hiện nay. Vì thế, hôm nay mình muốn chia sẻ một số nguyên tắc quan trọng trong việc học tiếng Anh mà mình đã học được từ trải nghiệm cá nhân cũng như từ lời khuyên của người khác. Chính nhờ những nguyên tắc này, mình đã đạt được điểm IELTS 7.5 (Chương trình học thuật) ngay trong lần thi đầu tiên.
Hãy xây dựng từng bước như khi chúng ta xây dựng một ngôi nhà.
1. Đặt nền móng bằng THÌ
Khi bắt đầu bất kỳ một diễn đạt nào bằng tiếng Anh, điều đầu tiên mà bạn cần nhớ là THÌ (tense). Mọi người đều biết đến THÌ. Đây là một phần ngữ pháp cơ bản để chỉ thời gian của câu viết/lời nói. Tiếng Anh có 12 THÌ, chia thành 3 nhóm lớn theo dòng thời gian: Quá khứ, Hiện tại và Tương lai. Nếu THÌ là một phần ngữ pháp cơ bản, tại sao lại có nhiều người vẫn mắc phải lỗi khi chia động từ nhỉ? Điều này có thể coi là một trong những sai lầm lớn nhất của người Việt khi học tiếng Anh.
Ngôn ngữ là cách biểu đạt của ý thức.
Cách tư duy ngôn ngữ của người Việt khác với người Anh. Vấn đề sai ở đây là dạy tiếng Anh như tiếng Việt. Trong tiếng Việt, thứ tự ý thức khi muốn diễn đạt là chủ từ (tôi, bạn, anh, chị,...), sau đó đến túc từ (anh ấy, cô ấy, chú ấy, thầy ấy,...), cuối cùng là động từ (đọc, viết, chạy, nhảy,...). Từ đó ghép lại tạo thành câu: 'Bạn có hiểu tôi nói không?'
Tuy nhiên, tiếng Anh khác. Người Anh bắt đầu với BẢN CHẤT THỜI GIAN của sự việc. Sau đó mới đến động từ, rồi chủ từ, túc từ. Nếu suy nghĩ như vậy, có thể hiểu tại sao danh xưng tiếng Anh không đa dạng như tiếng Việt. Đó là sự khác biệt trong thứ tự ưu tiên.
Vì vậy, để sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên hơn, bạn cần làm đầu tiên là NẮM VỮNG 12 THÌ VÀ CÁCH SỬ DỤNG chúng. Biết sử dụng đúng THÌ là bạn đã hoàn thành 50% việc muốn diễn đạt. Để chọn THÌ phù hợp, hãy trả lời 3 câu hỏi về thời gian của hành động: Xảy ra khi nào, Có kéo dài không, Có đang diễn ra không.
Ví dụ bạn muốn nói: Biến đổi khí hậu đã diễn ra rõ rệt trong 20 năm qua.
- Xảy ra khi nào? Hiện tại.
- Hành động kéo dài không? Có, trong 20 năm vừa qua.
- Hành động đang diễn ra không? Có, liên tục.
--> THÌ bạn cần là 'Hiện tại hoàn thành', hoặc muốn nhấn mạnh tính liên tục thì bạn dùng 'Hiện tại hoàn thành tiếp diễn'.
Câu bạn nói sẽ là: Biến đổi khí hậu đã trở nên rõ ràng trong 20 năm qua.
Thay đổi cách tư duy không dễ dàng, nhưng nếu bạn đã nhận ra nó, thì bạn đã ở trong đúng hướng. Cách tiếp cận này càng hữu ích khi bạn phải xây dựng câu phức. Nó yêu cầu bạn phải xem xét các hành động trong câu xảy ra cùng lúc hay trước-sau như thế nào. Khi đó, việc chọn THÌ để chia động từ sẽ trở nên dễ dàng như ăn bánh.
Hãy luôn bắt đầu với THÌ.
2. Sắp xếp phòng bằng TỪ NỐI
TỪ NỐI là một yếu tố quan trọng để liên kết từ, cụm từ và vế.
TỪ NỐI được chia thành 3 nhóm lớn, được sắp xếp theo thứ tự từ dễ đến khó.
1. Liên kết - và / nhưng / hoặc / cũng / nhưng mà /...
2. Phụ thuộc - làm thế nào / rằng / ai / khi nào / tại sao / của ai / cái gì / vì vì / nguyên nhân / mặc dù / mặc dù / nếu / mặc dù / mặc dù / nếu / mặc dù /...
3. Tương quan - hoặc là ... hoặc / không là ... cũng không / cả hai
Nhóm 1 thường được sử dụng nhất vì nó quá dễ dàng. Nhóm 2 ít được sử dụng hơn. Còn nhóm 3 thì hầu như không thấy ai sử dụng. Điều này thực sự đáng tiếc, vì việc sử dụng từ nối một cách tự nhiên là cách để bạn diễn đạt ý muốn nói/viết một cách rõ ràng.
Nếu chỉ dựa vào các từ cơ bản như and / or / but, sẽ rất khó để bạn diễn đạt những ý phức tạp. Bạn thường phải dừng lại và suy nghĩ cách diễn đạt khác, trong khi người nghe thấy bạn không ngừng lắp bắp.
Để hình thành thói quen sử dụng từ nối, trước hết bạn cần hiểu rõ ý nghĩa của mỗi từ. Sau đó, bắt đầu đọc nhiều hơn tiếng Anh giao tiếp, tập trung vào cách mà người bản xứ sử dụng từ nối (không nên cố gắng đọc tiếng Anh học thuật, bạn sẽ dễ chán). Khi đã có 'vốn', bạn cần tập viết nhiều hơn bằng tiếng Anh, từ từ thay and / or / but bằng though / despite / nevertheless / however.
Càng sử dụng nhiều TỪ NỐI, bạn sẽ càng tự tin. Tập nói cũng là một cách, nhưng khi nói, bạn có ít thời gian suy nghĩ nên dễ mắc sai lầm hơn. Và bạn muốn xây dựng lòng tự tin cho bản thân.
Sau khi bạn đã thành thạo 2 điểm trên, bạn sẽ có thể tự tin đọc, nghe và giao tiếp với người nước ngoài. Đó là vì bạn đã hiểu rõ cấu trúc câu để diễn đạt đầy đủ và chính xác ý của mình. Nói không quá, bạn có thể trò chuyện với người bản xứ suốt cả ngày.
3. Trang trí nhà bằng GIỚI TỪ
Sau khi đã xây dựng câu chắc chắn, đến lúc cần biểu đạt ý hiệu quả. Và một điều quan trọng không thể bỏ qua chính là GIỚI TỪ (Prepositions).
Trong tiếng Anh, GIỚI TỪ chia thành 2 loại chính: dạng đơn (in, on, at,...) và dạng phức (because of, in spite of, apart from,...). GIỚI TỪ thường được sử dụng theo 2 cách: trước (on the wall) & sau (look at her hair).
GIỚI TỪ luôn đi kèm với cụm từ vì bản thân nó không mang ý nghĩa. Nếu ai đó vẫy tay gọi bạn và hét lên 'IN!', bạn sẽ không hiểu gì phải không? GIỚI TỪ chỉ có ý nghĩa khi đứng trong một cụm từ cụ thể. Nếu bạn chỉ 'nhớ lòng' nghĩa của GIỚI TỪ như cách dạy truyền thống, thì thường dẫn đến 2 hậu quả:
1. Bạn không hiểu rõ bản chất của từng GIỚI TỪ
2. Bạn không biết khi nào nên sử dụng GIỚI TỪ nào
Trong tiếng Anh, có đến 150 GIỚI TỪ khác nhau. Điều này có thể xem là một trong những khía cạnh ngữ pháp khó khăn nhất trong tiếng Anh. Một ví dụ điển hình:
Cut across, cut back, cut down, cut in, cut out, cut off, cut over,...
Nỗi ám ảnh của vô số người.
Tất nhiên, mọi vấn đề đều có cách giải quyết. Phần tiếp theo là kết luận của tôi sau khi quan sát và nghiên cứu cách người bản xứ sử dụng GIỚI TỪ. Có thể chưa hoàn toàn chính xác, mọi người có thể góp ý thêm cho tôi nhé.
Để sử dụng GIỚI TỪ hiệu quả, hãy bắt đầu bằng cách hiểu tư duy của người Anh đằng sau các GIỚI TỪ đơn giản (in, on, at, before,...). GIỚI TỪ thực sự được dùng để biểu thị mối quan hệ không gian của sự vật, sự việc dưới góc nhìn hình học.
Tại sao người Việt nói 'máy bay trên bầu trời' còn người Anh nói 'a plane in the sky'? À thì ra với người Anh, 'bầu trời' là một không gian, và máy bay là một vật ở trong không gian đó.
Khi nói về bản chất của GIỚI TỪ, chúng ta có thể quy về hình học không gian: điểm, mặt phẳng và không gian. Dưới đây là một số GIỚI TỪ mà chúng ta thường sử dụng:
IN - ở bên trong một không gian (trong hộp / xe hơi / ngôi nhà / đại dương / ...)
ON - nằm trên một bề mặt (trên tường / trần nhà / đường phố / bãi biển / ...)
AT - tại một điểm/vị trí cụ thể (lúc 10:00 tối, tại cửa hàng / thời điểm / cuối tháng / ...)
OVER / UNDER - ở phía trên/dưới một điểm (trên 100 năm trước / 200 km) hoặc một bề mặt (trên bảng / giường / cửa)
BEFORE/AFTER - trước/sau một thời điểm (trước Corona, sau cơn bão, sau khi anh ấy đến)
FOR - dành cho một mục đích cụ thể. Ở đây, mục đích có thể là cho một người, vật, sự việc, chủ đề,... (cho chiến thắng / cho Chloe / chắc chắn)
OFF - sự biến mất của một điểm cụ thể. Tương tự như FOR, nó cũng có thể hiểu theo nghĩa rộng (Tôi sẽ vắng mặt ngày mai / Cô ấy xuống tàu / Ý kiến của bạn không liên quan đến chủ đề)
Với các GIỚI TỪ khác, hãy tổ chức lại và đánh giá chúng dựa trên tư duy hình học không gian. Khi đã hiểu rõ bản chất của chúng, bạn sẽ không còn phân vân khi nào nên sử dụng GIỚI TỪ nào. Quan trọng hơn, khi gặp GIỚI TỪ dưới dạng trạng từ (make over, give in,...), bạn sẽ hiểu vì sao chúng được sử dụng như vậy. Khi đó, việc sử dụng GIỚI TỪ sẽ trở nên tự nhiên.
Vậy là từ nền đến cấu trúc rồi điểm xuyết thêm. Bí quyết không có gì đáng sợ. Thực hành làm cho hoàn hảo.
Chúc những ác mộng sớm biến thành những giấc mơ đẹp.
