Nỗi khổ của những đứa trẻ trong các tác phẩm của Trương Nghệ Mưu

Tuổi thơ khó khăn thường là nguồn cảm hứng cho các bộ phim của Trương Nghệ Mưu kể về nỗi khổ của những đứa trẻ.

Trương Nghệ Mưu là một đạo diễn nổi tiếng của Trung Quốc với nhiều bộ phim nổi tiếng như Chuyện Tình Cây Táo Gai, Trở Về, Thập Diện Mai Phục. Ông đã giành được nhiều giải thưởng quốc tế và trong nước.

Trương Nghệ Mưu vượt qua khó khăn từ tuổi thơ và đã đạt được thành công trong sự nghiệp điện ảnh.

Cúc Đậu (1990) được đề cử Oscar cho hạng mục Phim Ngoại ngữ Xuất sắc nhất năm 1990. Phim kể về bi kịch của một gia đình nhuộm vải tại Trung Quốc, trong đó Cúc Đậu bị bán cho một chủ tiệm nhuộm vải và bị hành hạ tàn nhẫn. Đến một ngày, cháu trai của chủ tiệm không thể cưỡng lại vẻ đẹp của Cúc Đậu và họ có một cậu con trai.

Trong Cúc Đậu, Trương Nghệ Mưu thể hiện đạo đức, tình yêu và tình dục thông qua bi kịch loạn luân. Nhân vật được tạo hình không còn lương thiện mà thường mang tính ích kỷ, nhưng số phận của họ đáng thương, tiêu biểu là Cúc Đậu, một thiếu nữ lẳng lơ với cuộc sống khó khăn.

Ở thế kỷ 20 tại Trung Quốc, phụ nữ thường bị coi như hàng hóa có thể trao đổi, mua bán bởi những kẻ giàu có. Cúc Đậu cũng không phải ngoại lệ khi để có được cô, ông chủ Dương phải trả giá cao. Tuy nhiên, điều đau lòng nhất đối với Cúc Đậu không phải là việc chồng cô bị vô sinh, mà là sự ép buộc từ xã hội khi mà mỗi gia đình cần có con trai để nối dõi. Hàng ngày, Cúc Đậu phải chịu đựng những trận đòn roi tàn nhẫn từ người chồng. Tại xưởng nhuộm tối tăm, lạnh lẽo, cảm xúc của Cúc Đậu như bị chính lễ giáo hà khắc bóp nghẹt, dù cô cố gắng giãy giụa nhưng không ai đến cứu giúp. Thân phận thấp kém, số kiếp khổ hạnh, Cúc Đậu vừa là nạn nhân của xã hội, bạo lực gia đình, vừa phải chịu sức ép của định kiến. Điều này khiến cô chọn ngoại tình như một hình thức phản kháng.

Cảnh quay lần đầu tiên giữa Cúc Đậu và Thiên Thanh mang tính ẩn dụ cao. Màu đỏ, biểu tượng cho cảm xúc mãnh liệt, kèm theo những tấm vải đỏ cuộn xuống nước thể hiện sự giải phóng bản thân của họ. Thoát khỏi sự ràng buộc của lễ giáo, Cúc Đậu được tự do thỏa mãn ham muốn và khát khao. Tuy nhiên, điều này chỉ là tia hy vọng mong manh cho một hạnh phúc vừa chớm nở.

Tương tự như Cúc Đậu, Đèn Lồng Đỏ Treo Cao (1991) cũng là một tác phẩm đầy tấn bi kịch về thân phận của phụ nữ trong xã hội phong kiến Trung Quốc. Tùng Liên (Củng Lợi), một người có học thức, nhưng cha cô phá sản và tự tử. Theo lời mẹ kế, Tùng Liên phải bán mình cho một gia đình giàu có và trở thành vợ lẻ. Khác với Cúc Đậu, Tùng Liên có học thức nhưng vẫn phải chấp nhận số phận do tiền bạc quyết định.

Ở đây, tồn tại một quy tắc truyền miệng rằng khi đèn lồng đỏ được treo ở một phủ nào đó, bà chủ của phủ đó sẽ được ân sủng và trở thành người quyết định món ăn cho gia đình vào ngày hôm sau. Điều này chứng tỏ sức mạnh và khao khát quyền lực. Trên nền tối tăm của bức tường, màu đỏ của đèn lồng mang lại chút an ủi cho những người phụ nữ ở đó.

Trong Đèn Lồng Đỏ Treo Cao, Trương Nghệ Mưu khéo léo sử dụng cách đặt máy để tạo cảnh nhân vật thường xuất hiện lơ mơ trong khung cửa, đặc biệt là phụ nữ. Điều này làm nổi bật sự tù túng, bí ẩn của ngôi nhà, nơi chôn vùi thanh xuân của các thiếu nữ. Đặc biệt, hình ảnh của người chồng chỉ được thể hiện qua lời nói, gợi lên sự uy quyền trong gia đình. Điều này thể hiện một mô hình đàn ông gia trưởng Trung Quốc thời đó.

Với bộ phim Phải Sống (1994), Trương Nghệ Mưu linh hoạt trong cách thể hiện cùng đề tài. Phim lấy cảm hứng từ Trung Quốc thập niên 40, với cuộc Nội chiến Trung Quốc và các chiến dịch của Chính phủ. Điều này khiến cho những gia đình như Phú Quý (Cát Ưu), Gia Trân (Củng Lợi) phải chật vật để tồn tại trong một xã hội rối ren, bất ổn.

Ở các tác phẩm của mình, Trương Nghệ Mưu tinh tế trong việc cài đặt hình ảnh biểu tượng. Ở Phải Sống, hình ảnh của những con rối gắn liền với cuộc đời Phú Quý, nhưng lại được xem như tàn dư của phong kiến và buộc phải tiêu hủy theo chỉ thị. Trong một tầng nghĩa khác, con người khi ấy cũng như những con rối, họ phải phục tùng mệnh lệnh của cấp trên. Trương Nghệ Mưu qua Phải Sống, tái hiện chân thực bức tranh lịch sử Trung Hoa và đối diện với những sắc lệnh lạnh lùng, con người đành phải học cách chấp nhận để tồn tại.

Tính đến thời điểm hiện tại, không ai có thể phủ nhận tài năng của Trương Nghệ Mưu khi ông là một trong những đạo diễn góp phần đưa điện ảnh Hoa Ngữ vươn xa thế giới.