Hoàng hậu Maya (Māyādevī, ? - 563 TCN) là vợ của vua Tịnh Phạn, là mẹ ruột của Phật Thích Ca và là chị gái của Mahà Pajàpati (Mahāpajāpatī Gotamī, phiên âm: Ma-ha Ba-xà-ba-đề) - mẹ kế và cũng là tỳ kheo ni đầu tiên trong giáo đoàn của Phật Thích Ca.
Lịch sử
Theo truyền thuyết trong đạo Phật, hoàng hậu Maya qua đời sau khi sinh ra Đức Phật Thích Ca được 7 ngày, và sau đó tái sinh vào cõi trời. Vì vậy, Mahà Pajàpati (Ma-ha Ba-xà-ba-đề) - em gái của bà, đã kết hôn với vua Tịnh Phạn và nuôi dưỡng con của chị.
Maya có nghĩa là 'tình yêu' trong tiếng Phạn. Trên tiếng Tây Tạng, bà được gọi là Gyutrulma và trong tiếng Nhật, bà được biết đến với tên Maya-fujin (摩耶夫人).
Đời sống
Maya kết hôn với vua Tịnh Phạn - người cai trị tộc Śākya ở thành Kapilavastu (Ca-tỳ-la-vệ). Bà là con gái của chú của nhà vua, vì vậy, bà là em họ của chồng; cha của bà là vua của vùng Devadaha.
Hoàng hậu Maya và vua Tịnh Phạn không có con trong 20 năm đầu hôn nhân. Theo truyền thuyết, vào một đêm trăng tròn, trong lúc ngủ ở hoàng cung, hoàng hậu đã có một giấc mơ kỳ lạ và đẹp. Bà được 4 thiên thần chở đến hồ Anotatta bên dãy Himalaya (Hy Mã Lạp Sơn). Sau khi tắm trong hồ, thiên thần mặc cho bà bộ quần áo của cõi trời, xức dầu thơm và trang điểm bằng những bông hoa tuyệt đẹp. Ngay sau đó, một con voi trắng, cầm một bông sen trắng bằng vòi, xuất hiện và đi vòng quanh bà 3 lần, đi vào dạ con bên phải của bà. Cuối cùng, con voi biến mất, hoàng hậu tỉnh giấc và hiểu rằng bà mang một thông điệp quan trọng, vì voi là biểu tượng thiêng liêng ở Ấn Độ.
Theo truyền thuyết Ấn Độ, trong quá khứ khi Ấn Độ chỉ có đạo Bà La Môn, thần Vishnu đã đưa Thái tử xuống đầu thai để làm con trai của vua Tịnh Phạn và hoàng hậu Maya. Trong giả thuyết Phật giáo, tiền kiếp của Phật là bồ-tát Setaketu, cư trú ở cõi trời Đẩu-suất. Vị này quyết định biến hình thành một con voi trắng 6 ngà và nhập thai vào bà Maya cho lần tái sinh cuối cùng để thành Phật ở nhân gian. Hoàng hậu Maya sinh ra Tất-đạt-đa Cồ-đàm vào năm 624 hoặc 563 trước công nguyên. Quá trình mang thai diễn ra trong 10 tuần trăng. Theo phong tục, hoàng hậu phải trở về quê nhà để sinh nở. Trên đường về, bà rời khỏi kiệu và đi bộ dưới bóng cây sala, trong khu vườn hoa rực rỡ ở vườn Lâm-tỳ-ni, Nepal. Hoàng hậu Maya rất thích khu vườn và sinh thái tử khi đang đứng và giữ một cành cây sala. Khi hoàng tử Tất-đạt-đa đã bước ra từ bên hông phải. Đó là ngày 8 tháng 4 âm lịch. Một số người nói bà đã tắm cho hoàng tử trong một cái ao ở vùng đó. Nhưng truyền thuyết cho rằng các thiên thần đã tạo ra mưa để tắm cho hoàng tử. Hoàng tử sau đó được đặt tên là Tất-đạt-đa (Siddhārtha) - nghĩa là 'toại nguyện'.
- Kinh Bản Sinh (Jataka) ghi lại về nhân duyên làm thân mẫu Phật của bà Maya như sau: cách đây 91 đại kiếp Trái đất, đã có 1 vị Phật tên là Vipassī (Phật Tỳ Bà Thi) ra đời. Có một công chúa đã cúng dường Phật Tỳ Bà Thi với lòng chí thành và ước nguyện rằng trong tương lai, cô sẽ được làm mẹ của 1 vị Phật. Phật Tỳ Bà Thi đã thọ ký cho cô sẽ được như nguyện. Công chúa đó chính là tiền kiếp của hoàng hậu Maya.
Các học giả sau này thường đồng ý rằng hoàng hậu đã qua đời sau khi sinh thái tử 7 ngày, đúng như các kinh điển Phật giáo đã ghi lại. Kinh Phật còn ghi rằng bà đã tái sinh vào cõi trời Đâu Suất, nơi mà sau đó Phật đã thuyết Vi diệu pháp cho bà. Em gái bà là Mahà Pajàpati trở thành mẹ kế của thái tử.
Sau khi thái tử đắc đạo và trở thành Phật, ngài đã đến thăm mẹ ở cõi trời trong 3 tháng để thể hiện sự kính trọng và thuyết bộ kinh Vi Diệu pháp tại đây.