Nữ Oa

Nữ Oa (chữ Hán: 女媧), hay còn gọi là Nữ Oa thị (女媧氏), Oa Hoàng (媧皇), Nữ Hi thị (女希氏), được dân gian xưng tụng là Nữ Oa nương nương (女媧娘娘), là một thủ lĩnh thị tộc nổi tiếng của Trung Quốc cổ đại, sau này được tôn kính như một vị nữ thần thủy tổ trong thần thoại Trung Quốc và Việt Nam. Bà là nữ thần thượng cổ vĩ đại nhất trong thần thoại Trung Hoa và được liệt vào hàng Tam Hoàng Ngũ Đế. Bà là em gái và cũng là vợ của Phục Hy, đứng đầu danh sách Tam Hoàng.

Truyền thuyết về Nữ Oa nổi tiếng nhất là câu chuyện Luyện thạch bổ thiên (煉石补天; luyện đá vá trời), Sát Hắc long tế Ký châu (殺黑龍濟冀州; giết Hắc long cứu Ký châu); và đặc biệt là việc lập nên chế độ hôn nhân, trở thành Nữ thần bảo trợ cho gia đình. Bà thường được mô tả với hình dáng đầu người thân rắn.

Truyền thuyết và sự tích

Giải thích về nguồn gốc

Truyền thuyết mô tả Nữ Oa là một vị thần sáng thế, đồng thời là em gái và vợ của Phục Hy, đứng đầu trong số Tam Hoàng Ngũ Đế. Từ Oa (媧) trong tên Nữ Oa thời cổ đại thường chỉ về một vị nữ thần. Ngoài ra, Nữ Oa cũng là thần chính trong Vu Thần giáo.

Theo truyền thuyết, Nữ Oa và Phục Hy là anh em xuất hiện khi núi Côn Lôn mới hình thành. Họ đã dâng lễ vật để cầu xin đấng sáng tạo cho phép họ kết hôn với nhau. Điều ước này được chấp nhận khi khói từ lễ vật vẫn hòa quyện vào nhau mà không bị tan rã.

Tạo hình người từ đất

Truyền thuyết kể rằng Nữ Oa có hình dáng đầu người và thân rắn. Một ngày, bà nhớ về Bàn Cổ, người đã khai thiên lập địa, tạo ra núi non, hồ nước, và sinh vật, thay đổi thế giới. Tuy nhiên, Nữ Oa cảm thấy thế giới vẫn còn thiếu điều gì đó nhưng không nhớ rõ. Trong khi đang suy ngẫm, bà nhìn xuống dòng Hoàng Hà, nước trong xanh phản chiếu hình ảnh của bà. Từ đó, bà nhận ra thế giới thiếu một 'người' như mình. Nữ Oa đã sử dụng bùn từ Hoàng Hà để tạo ra hình dạng con người và dùng pháp thuật để mang sự sống cho những hình thù đất sét đó.

Nữ Oa nhận thấy rằng không thể mãi mãi nặn hình người mà không cho họ khả năng sinh sản. Vì vậy, bà tạo ra những hình người bằng đất sét với sức khỏe khác nhau, thổi dương khí vào những hình người mạnh mẽ để chúng trở thành nam giới, và thổi âm khí vào những hình người yếu đuối hơn để chúng trở thành nữ giới. Bà cũng ban cho họ bộ sinh thực khí để sinh sản. Để phân bố con người khắp nơi, Nữ Oa dùng bùn từ sông để rải lên mặt đất, tạo nên sự phân bố rộng rãi của con người.

Sau khi tạo ra con người, Nữ Oa thường quan sát họ. Nhận thấy con người lúc bấy giờ thiếu luân lý, bà quyết định xuống trần để dạy dỗ về đạo đức và hôn nhân, trở thành vị thần bảo vệ hôn nhân. Nữ Oa là hình mẫu quan trọng trong việc thiết lập chế độ hôn nhân, nền tảng của xã hội loài người. Cô và Phục Hy kết duyên và yêu cầu sự khác biệt giữa các cá nhân để có thể kết hôn, từ đó quy định về hôn nhân giữa các dòng họ được hình thành.

Với vai trò thần thoại trong việc tạo ra hôn nhân, vào thời Nhà Hán, Nữ Oa và Phục Hy thường được miêu tả gắn bó với nhau theo truyền thuyết về sự kết duyên của họ. Ngoài ra, Nữ Oa được hình dung cầm Viên Quy (圓規) và Phục Hy cầm Củ Xích (矩尺), biểu tượng cho quy củ hôn nhân. Để mang lại niềm vui và xua tan nỗi sợ hãi tai họa, Nữ Oa đã tạo ra một loại nhạc cụ từ tre gọi là ống sênh (笙), được dùng trong âm nhạc cung đình và hòa tấu sau này.

Khôi phục bầu trời bằng đá

Theo ghi chép trong Tam Hoàng Bổn Ký của Sử ký Tư Mã Thiên, câu chuyện về Nữ Oa vá trời được kể như sau:

Nữ Oa vá trời là một truyền thuyết nổi tiếng, còn được gọi là Luyện thạch bổ thiên (煉石補天). Trong phần đầu của Hồng lâu mộng, câu chuyện này được nhắc đến, kể rằng Nữ Oa đã luyện chế ra 36501 viên đá ngũ sắc để vá trời, sử dụng 36500 viên để sửa chữa, còn lại một viên chưa dùng.

Diệt Ngưu vương

Một số truyền thuyết khác kể rằng Nữ Oa đã chế ngự Ngưu vương, một con quái vật đáng sợ với hai cái sừng và hai tai khổng lồ thường gây hại cho con người. Nữ Oa đã khống chế Ngưu vương bằng cách xỏ một sợi dây phép vào mũi nó. Bên cạnh đó, bà cũng đã xây dựng một lâu đài lộng lẫy, mẫu mực cho các cung điện và thành quách của Trung Hoa sau này.

Các sơn thần đã hoàn thành việc xây dựng lâu đài của Nữ Oa chỉ trong một đêm.

Thờ cúng

Trong tác phẩm Luận hành (論衡) của Vương Sung, theo lời Đổng Trọng Thư, mỗi khi có mưa không ngừng, người ta thường cúng tế Nữ Oa để cầu mong mưa tạnh. Điều này cho thấy việc thờ cúng Nữ Oa đã tồn tại từ rất lâu, ít nhất là từ thời Tây Hán. Giải thích việc cầu Nữ Oa để mưa ngừng, vì Nữ Oa là nữ thần, tượng trưng cho yếu tố âm, trong khi mưa không dứt lại mang tính âm, nên cần cầu Nữ Oa giúp chấm dứt mưa. Đây được coi là khởi nguồn của truyền thuyết Nữ Oa luyện đá vá trời về sau.

Theo sách Tân Định cửu vực chí (新定九域志) từ thời Bắc Tống, có ghi: 'Tại Mạnh Châu có một ngọn núi tên là Hoàng sơn mẫu, còn gọi là Nữ Oa sơn, có một cái am từ, nơi dân chúng thường cầu mưa.'

Từ thời Đường Túc Tông, triều đình đã xây dựng miếu thờ Nữ Oa với danh hiệu là nữ thần của hôn nhân. Vì Nữ Oa có công trong việc sáng lập hôn nhân, nên bà được phong tặng danh hiệu Quốc Quân (國君).

Theo sách Sơn Hải Kinh, sau khi Nữ Oa qua đời, các cơ quan nội tạng của bà đã hóa thành 10 vị thần.

Có truyền thuyết cho rằng, sau khi qua đời, tộc dân của Nữ Oa đã ăn thịt bà như một cách tôn kính và tìm cảm giác an toàn. Nữ Oa được cho là đã được chôn cất tại huyện Tây Hòa, tỉnh Hà Nam, và khu vực này còn được gọi là Oa Thành. Theo lăng mộ được cho là của bà tại Tây Hòa, từ thời nhà Tần và nhà Hán, các vua chúa thường xuyên đến cúng tế, biến đây thành một nghi lễ quan trọng, được gọi là Tự điển (祀典). Từ đó, nơi đây còn có tên gọi là Phong lăng độ (風陵渡).

• Phục Hy
• [[Tam Hoàng Ngũ Đế

Chú thích

Tài liệu liên quan đến Nuwa trên Wikimedia Commons