Nữ thần Hera

Trong thần thoại Hy Lạp, Hera (tiếng Hy Lạp: Ἥρα), hay còn được biết đến với tên gọi Here, là một trong mười hai vị thần trên đỉnh Olympus. Hera vừa là chị, vừa là vợ của thần Zeus tối cao.

Biểu tượng của nữ thần Hera bao gồm con công, bò trắng và đôi khi là chim cu. Các loại quả đại diện cho bà là táo và lựu.

Nguồn gốc tên gọi

Có nhiều giả thuyết về nguồn gốc tên Hera. Một số cho rằng tên này có thể liên quan đến từ ὥρα hōra trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là 'mùa/thời gian', hoặc 'thời điểm thích hợp để kết hôn'. Một giả thuyết khác từ Platon cho rằng tên này xuất phát từ ἐρατή eratē, có nghĩa là 'người yêu', vì Zeus cưới Hera vì tình yêu. Plutarch cho rằng Hera có thể là một biến thể phúng dụ của aēr (ἀήρ, 'không khí'). Trong cuốn sách Greek Religion của Walter Burkert, ông lưu ý rằng danh xưng này có thể liên quan đến Heros, nghĩa là 'Chủ nhân'. Nhà nghiên cứu John Chadwick cho rằng tên Hera có thể liên quan đến hērōs, ἥρως, nghĩa là 'anh hùng', nhưng điều này không chắc chắn vì ý nghĩa từ nguyên chưa rõ ràng. A. J. van Windekens cho rằng tên này có thể nghĩa là 'bê cái' vì nữ thần thường được gọi là βοῶπις (boōpis, 'mắt bò'). Nhà ngôn ngữ học R. S. P. Beekes cho rằng tên này có thể có nguồn gốc từ thời kỳ Tiền-Hy Lạp. Tên Hera đã được chứng thực trong các bản kim thạch Linear B ở Pylos và Thebes với ký hiệu 𐀁𐀨 e-ra, và trong phương ngữ Cypriot dưới dạng tặng cách là e-ra-i.

Huyền thoại về nữ thần Hera

Hera là nữ thần của hôn nhân, bảo trợ cho sự thịnh vượng và bền vững của đời sống gia đình. Là vợ của thần Zeus, Hera cũng có quyền lực tối cao trên đỉnh Olympus như một nữ hoàng. Trong thần thoại La Mã, Hera tương đương với nữ thần Juno.

Thời thơ ấu

Sau khi Hera được giải thoát khỏi miệng Cronus, Rhea đã giao nàng cho thần Oceanos để được nữ thần Tethys (Thetis) nuôi dưỡng. Hera sống một thời gian dài yên bình, xa rời Olympus, cho đến khi Zeus tình cờ phát hiện nàng trong một chuyến du hành. Thần sấm Zeus ngay lập tức yêu quý Hera và quyết định bắt cóc nàng về làm vợ (có truyền thuyết cho rằng Zeus đã nhiều lần cầu hôn nhưng bị từ chối. Zeus đã hóa thành một con chim sẻ bị thương sau cơn mưa. Hera thấy thương xót và ôm con chim mà không hay biết. Lợi dụng cơ hội này, Zeus đã hiện nguyên hình và cưỡng ép Hera). Các vị thần đã tổ chức một đám cưới lộng lẫy cho họ. Nữ thần Iris và các nữ thần Duyên dáng đã mặc cho Hera bộ váy đẹp nhất, làm cho nàng rạng rỡ giữa các thần trên Olympus, và nữ thần Gaia đã ban tặng cho nàng một vườn táo vàng quý giá như món quà cưới.

Con cái của nữ thần Hera

Hera có bốn người con, ba người đầu tiên với thần Zeus và một người con sau do chính bà sinh ra.

• Ares: Thần chiến tranh.
• Hebe: Nữ thần thanh xuân.
• Eileithyia: Nữ thần bảo vệ việc sinh nở.
• Hephaistos: Thần của nghề rèn.

Hera và người khổng lồ Argos

Khi thần Zeus yêu nữ thần sông Nin Ios, Hera phát hiện và Zeus đã biến Ios thành một con bò trắng để giấu giếm. Hera nhận ra con bò chính là Ios và yêu cầu giữ nó. Bà đã cử người khổng lồ Argos, với đôi mắt dày đặc trên cơ thể, canh giữ Ios suốt ngày đêm. Để cứu Ios, Zeus đã sai Hermes tiêu diệt Argos. Để tri ân, Hera đã dùng những đôi mắt của Argos trang trí cho con công của mình, biểu tượng của bà.

Nữ thần Hera và người anh hùng Hercules

Hera không yêu thích Hercules vì chàng là con trai của Zeus với một người phụ nữ trần gian. Khi Hercules còn nhỏ, Hera đã gửi rắn đến nôi để tấn công. Sau đó, bà đã làm náo loạn rừng Amazon để cản trở Hercules trong cuộc săn bắn. Hera cũng đã phái con rắn chín đầu Hydra, con của quái vật Typhon, để giết Hercules.

Nữ thần Hera và người anh hùng Jason

Ngược lại, Hera đã hỗ trợ người anh hùng Jason, người không thể lấy được con cừu vàng nếu không có sự giúp đỡ của nữ thần.

Để thử lòng Jason, Hera đã cải trang thành một bà lão. Khi bà lão cần qua sông, Jason đã nhiệt tình cõng bà qua sông. Hera rất hài lòng với lòng tốt của chàng trai. Sau khi trở về Olympus, Hera đã nhờ nữ thần Athena và Aphrodite giúp đỡ Jason.

Việc thờ cúng nữ thần Hera

Trong thần thoại Hy Lạp, Hera là nữ thần cai trị Olympus vì bà là vợ của Zeus. Tuy nhiên, việc thờ cúng Hera đã bắt đầu từ trước khi việc thờ cúng Zeus trở nên phổ biến. Hera được thờ cúng rộng rãi khắp Hy Lạp, đặc biệt ở các đền thờ cổ xưa và quan trọng nhất. Những truyền thuyết về việc Hera chinh phục Zeus và hình ảnh của bà như một người phụ nữ ghen tuông và mạnh mẽ phản ánh những thay đổi sâu sắc trong tư duy của nhân loại.

Một lễ hội xưa để tôn vinh Hera được tổ chức tại Plataea mỗi bảy năm một lần. Trong ngày lễ này, một cỗ xe chở một bức tượng gỗ nữ tên là Daidala sẽ được đưa từ Cithaeron đến Plataea, nơi bức tượng sẽ được đốt đi.

Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần quay về thời kỳ mà những lực lượng sáng tạo được xem là nữ thần. Những nữ thần này thường được hình dung dưới nhiều hình dạng khác nhau, bao gồm cả hình dạng loài chim.

Dựa trên các tranh vẽ trong hang động và di vật khảo cổ, có thể thấy rằng hàng chục ngàn năm trước, con người rất chú trọng đến cơ thể phụ nữ, đặc biệt là trong giai đoạn mang thai hoặc sinh nở. Khả năng sinh sản là một phép màu lớn lao mang lại sự sống mới cho thế gian. Điều này cho thấy tổ tiên chúng ta đã coi trọng việc thờ cúng khả năng sinh nở, và họ liên kết điều đó với hình ảnh người phụ nữ.

Khoảng từ 5 đến 9 ngàn năm trước, các cư dân châu Âu sống trong những ngôi làng lớn, với kiến trúc đặc trưng và đền thờ tôn giáo. Di vật khảo cổ cho thấy họ thờ cúng các thế lực với nhiều hình dạng khác nhau - có thể là con chim, con rắn, hoặc quả địa cầu. Thế lực vĩ đại này chính là phụ nữ, vì chỉ có phụ nữ mới có khả năng sinh sản và đem lại sự sống mới.

Người ta cho rằng khi phát hiện ra vai trò của đàn ông trong việc sinh sản, con người bắt đầu thờ cúng các nam thần. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng các nam thần đã được thờ cúng từ trước đó. Sau khi hiểu biết rõ hơn về sinh sản, các nền văn minh hiền hòa như Crete của người Minoans vẫn tiếp tục thờ cúng hình ảnh Người Mẹ Vĩ Đại.

Những cộng đồng châu Âu hiền hòa sống trong các ngôi làng lớn nhất thời đó không cần hàng rào phòng thủ. Văn minh châu Âu cổ đại không lo lắng về xung đột với hàng xóm. Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi khi bạo lực gia tăng và quân xâm lược từ các vùng đất châu Á tràn vào. Họ mang theo ngôn ngữ Indo-Châu Âu, bao gồm tiếng Pháp, Ý, Tây Ban Nha và tiếng Anh, cùng với một vị thần nam tối cao, tương ứng với thần Zeus trong thần thoại Hy Lạp.

Thông tin về các tộc người Indo-châu Âu còn khá mơ hồ, nhưng họ không hề ưa thích những ngôi làng yên bình của châu Âu cổ đại. Ở một số khu vực, nền văn minh mới của họ dần chiếm ưu thế. Trong khi ở những nơi khác, nền văn hóa này kết hợp với các yếu tố bản địa. Những cư dân miền núi đã chống cự mạnh mẽ, và dù nhiều người đã bị đẩy ra khỏi khu vực của mình, họ vẫn tiếp tục di chuyển và loại bỏ những người khác theo hiệu ứng domino. Cuộc xâm lăng của người Dorian vào Hy Lạp cổ đại có thể được coi là kết quả của phản ứng dây chuyền này.

Trật tự cũ dường như bền vững nhất ở Crete, nơi được biển Aegean bảo vệ khỏi các cuộc xâm lăng trên bộ, và nền văn minh Minoan đã tồn tại gần ba ngàn năm. Tuy nhiên, đột ngột, từ góc độ của sự tồn tại loài người, quyền lực tối cao chuyển từ nữ sang nam. Nhiều câu chuyện tạo nên nền tảng của thần thoại Hy Lạp chỉ được kể sau sự thay đổi này.

Những mối tình lén lút của Zeus có thể xuất phát từ những nghi lễ trong đó vị thần này 'kết hôn' với nhiều hình tượng khác nhau của Nữ Thần Vĩ Đại. Sự nghi ngờ về vị thần này và các tín đồ của ông có thể thấy rõ qua việc nữ thần Athena ra đời từ đầu của Zeus – như thể để cho thấy rằng vị thần này có thể thực hiện bất kỳ điều gì mà Nữ thần Vĩ Đại có thể làm.

Nữ thần Hera tiếp tục được thờ cúng qua nhiều hình thức khác nhau tùy vào từng thời kỳ lịch sử. Sự thờ cúng bà đôi khi bị ngừng lại do sự suy yếu của các tập tục tôn giáo dưới ảnh hưởng của các yếu tố mới. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể tìm thấy bằng chứng về trật tự cũ của bà trong thần thoại, nơi Athena cũng được coi là một nữ thần.

Dưới ảnh hưởng của người Indo-Châu Âu, Athena trở thành thần Chiến tranh. Bà thường hóa thành loài cú – loài chim biểu tượng cho thần linh.