Ô Nhiễm Đất Là Gì? Nguyên Nhân Và Phương Pháp Xử Lý Ô Nhiễm Đất Môi Trường

Ô nhiễm đất hiện nay là vấn đề cấp bách được nhắc đến trên toàn cầu, gây nguy hiểm cho môi trường sống. Vậy ô nhiễm đất là gì và nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường đất là gì? Hãy cùng Mytour tìm hiểu qua bài viết này nhé!

Ô nhiễm đất là hiện tượng gì?

Ô nhiễm đất có hai loại chính:

• Loại thứ nhất là khi đất bị nhiễm các chất độc hại, khó phân hủy, làm cản trở sự trao đổi chất trong đất và gây ô nhiễm. Khi nồng độ các chất này quá cao, chúng sẽ tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.
• Loại thứ hai là khi đất chứa quá nhiều chất tự nhiên, không phù hợp với hệ sinh thái, dẫn đến tình trạng dư thừa dinh dưỡng. Đây cũng được xem là ô nhiễm đất.

Tại Sao Đất Bị Ô Nhiễm?

Ô nhiễm đất có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng nhìn chung có hai lý do chính khiến môi trường đất bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đó là:

Nguyên Nhân Tự Nhiên

Hiện tượng đất nhiễm mặn và nhiễm phèn ngày càng gia tăng do sự tích tụ chất tự nhiên trong đất, dẫn đến tình trạng các chất độc hại xâm nhập vào đất vượt quá mức cho phép.

Đất nhiễm mặn xảy ra khi nồng độ muối trong nước biển hoặc mỏ muối gia tăng, kết hợp với thủy triều dâng cao đẩy muối vào đất liền, tạo ra hiện tượng Gley hóa và sản sinh ra các chất hóa học ô nhiễm trong đất.

Đất nhiễm phèn là kết quả của sự di chuyển của dòng nước phèn qua các mạch nước ngầm từ khu vực này sang khu vực khác.

Bên cạnh đó, sự nóng lên toàn cầu do hiệu ứng nhà kính đã gây ra các vấn đề nghiêm trọng như cháy rừng, ảnh hưởng tiêu cực không chỉ đến đất mà còn đến không khí và hệ sinh thái nơi đó.

Theo các báo cáo hiện nay, ô nhiễm đất ở Việt Nam do nhiễm mặn chủ yếu xảy ra tại các khu vực như Đồng bằng Sông Cửu Long và các vùng phía Tây Nam của đất nước.

Số liệu thống kê cho thấy gần 800 ha đất mặn và sắp nhiễm mặn tại nhiều khu vực, với các vùng đất mặn đã lan rộng sâu vào đất liền từ 40-45km, gây tác động xấu đến sinh hoạt của người dân và làm mất cân bằng hệ sinh thái.

Nguyên Nhân Do Con Người

Đây là nguyên nhân chủ yếu, chiếm đến 80%. Các tác động do con người có thể kể đến như:

• Do rác thải sinh hoạt chưa được xử lý triệt để
• Do các hoạt động sản xuất công nghiệp xả thải trực tiếp ra môi trường
• Do thiếu ý thức bảo vệ môi trường của con người
• Do dầu mỏ và các hợp chất từ dầu, kim loại nặng bị thải ra và ngấm vào đất

Các Mức Độ Ô Nhiễm Đất

Các chuyên gia địa chất phân chia mức độ ô nhiễm đất thành hai loại chính:

Ô Nhiễm Đất Cục Bộ Tại Một Khu Vực

Hiện tượng này xảy ra ở những khu vực có diện tích nhỏ, có thể xác định rõ nguyên nhân gây ô nhiễm trong vùng đất đó.

Loại ô nhiễm này khá phổ biến tại các đô thị, khu chế xuất, các khu công nghiệp xuống cấp, hay xung quanh các bãi rác tự phát và trạm xử lý nước thải sinh hoạt. Tại Việt Nam, ô nhiễm đất diễn ra chủ yếu ở các thành phố lớn như Hồ Chí Minh, Hà Nội,…

Ô Nhiễm Đất Trên Diện Rộng

Với ô nhiễm đất diện rộng, việc xác định nguồn gốc ô nhiễm là rất khó khăn. Các chuyên gia cho rằng, ô nhiễm đất diện rộng thường liên quan chặt chẽ đến sự phát tán các chất độc hại vào không khí và môi trường đất.

Thực tế hiện nay cho thấy, ô nhiễm đất không chỉ xảy ra tại các đô thị lớn mà còn lan rộng ra các vùng nông thôn. Báo cáo hàng năm cho thấy hơn 3,2 triệu hecta đất chưa được sử dụng, trong đó nhiều khu vực đất nông nghiệp và công nghiệp đang bị thoái hóa nghiêm trọng.

Ô Nhiễm Đất Gây Ra Những Hệ Lụy Nào?

Ô nhiễm đất mang lại những hậu quả nghiêm trọng như tác động xấu đến chất lượng đất, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống của các sinh vật trên hành tinh. Trong phần này, Mytour sẽ trình bày ba tác hại đáng chú ý mà ô nhiễm đất gây ra, bao gồm:

Ảnh Hưởng Đến Con Người

Ô nhiễm đất có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Tùy vào loại chất ô nhiễm, các bệnh tật khác nhau có thể xuất hiện, ví dụ như:

• Tiếp xúc lâu dài với Chì, Crom có thể dẫn đến ung thư
• Tiếp xúc với Benzene gây ra bệnh bạch cầu
• Tiếp xúc với thủy ngân có thể làm tổn thương thận
• Tiếp xúc với PCBs và Cyclodienes có thể gây ngộ độc gan
• Ngoài ra, một số chất độc nhẹ hơn có thể gây triệu chứng chóng mặt, buồn nôn, hoa mắt...

Ảnh Hưởng Đến Môi Trường

• Khi đất bị ô nhiễm, cây cối sẽ không thể phát triển khỏe mạnh. Đồng thời, việc con người khai thác đất và cây cối một cách không hợp lý khiến cho mùa mưa bão dễ gây ra các vụ sạt lở đất nguy hiểm.
• Ngoài ra, chất lượng của hệ thống mạch nước ngầm cũng bị suy giảm, khi các chất độc hại từ đất xâm nhập vào nước và làm ô nhiễm nguồn nước.
• Ô nhiễm đất còn làm tăng hiện tượng khí nhà kính, với khoảng 4,2 tấn CO2 được thải ra môi trường.

Ảnh Hưởng Đến Hệ Sinh Thái Và Vi Sinh Vật

Khi đất bị ô nhiễm, quá trình trao đổi chất của các loài động vật và vi sinh vật trong đất sẽ bị tác động xấu, dẫn đến sự gián đoạn trong chu trình sinh thái đất và làm giảm năng suất ở nhiều lĩnh vực, bao gồm:

• Năng suất cây trồng bị suy giảm
• Thời gian sống của các sinh vật bị rút ngắn do môi trường bị ô nhiễm.

Những Chất Gây Ô Nhiễm Môi Trường Đất

Tiếp theo, chúng ta sẽ khám phá các chất chính gây ra hiện tượng ô nhiễm đất là gì? Cùng tìm hiểu những tác nhân nào tạo nên sự ô nhiễm môi trường đất.

Các tác nhân sinh học

Những tác nhân này tác động sâu vào lòng đất, thực hiện quá trình xử lý và tiêu hóa chất thải, bao gồm cả phân của các sinh vật, giúp chúng phân hủy vào đất.

Hoạt động nông nghiệp

Con người sử dụng một lượng lớn thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu và phân bón trong canh tác. Các chất hóa học này không thể phân hủy hoàn toàn và dần dần xâm nhập vào đất, gây ra ô nhiễm. Đây chính là lý do vì sao chất lượng đất nông nghiệp đang giảm sút nghiêm trọng.

Chất ô nhiễm phóng xạ

Các chuyên gia địa chất đã phát hiện ra rằng trong mẫu đất có chứa các chất phóng xạ nguy hiểm như Thorium, Radium, Uranium, những chất này có thể lan sâu vào đất, tạo ra các hợp chất độc hại, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng đất.

Chất thải đô thị

Rác thải, vật liệu, bùn khô và nước thải sinh hoạt đều là những chất thải phát sinh từ các đô thị và hoạt động thương mại.

Chất thải công nghiệp

Các loại chất thải như mạt sắt, thép, vải dệt, thuốc trừ sâu, dầu mỏ chủ yếu xuất phát từ các nhà máy sản xuất vật liệu, nhà máy lọc dầu, các nhà máy công nghiệp dầu khí và các ngành công nghiệp liên quan.

Cách khắc phục đất bị ô nhiễm

Hiện nay, chưa có giải pháp nào được coi là tối ưu để giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm đất. Tuy nhiên, có một số phương án nhằm khắc phục, hạn chế và giảm bớt mức độ ô nhiễm này, bao gồm:

• Các cơ quan chức năng cần thực hiện các chính sách tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về mức độ nguy hiểm của ô nhiễm đất và hậu quả của nó.
• Thực hiện trồng cây xanh để phục hồi rừng, bảo vệ đất khỏi xói mòn và duy trì cân bằng chất dinh dưỡng trong đất.
• Giảm thiểu việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón hóa học.
• Tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, sử dụng túi giấy và ống hút từ thực vật thay cho đồ dùng nhựa và nylon.
• Sử dụng các loại cây như liễu, trúc để ngăn chặn sự phát tán của kim loại nặng trong đất.
• Khuyến khích tái chế vật liệu đã qua sử dụng.