Buzz
| Bellamya chinensis | |
|---|---|
Một con ốc đá | |
| Tình trạng bảo tồn | |
Ít quan tâm (IUCN 3.1) | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Animalia |
| Ngành (phylum) | Mollusca |
| Lớp (class) | Gastropoda |
| (không phân hạng)
| clade Caenogastropoda informal group Architaenioglossa |
| Liên họ (superfamilia) | Viviparoidea |
| Họ (familia) | Viviparidae |
| Phân họ (subfamilia) | Bellamyinae |
| Chi (genus) | Bellamya |
| Loài (species) | B. chinensis |
| Danh pháp hai phần | |
| Bellamya chinensis (Gray, 1834) | |
| Danh pháp đồng nghĩa | |
Danh sách | |
Ốc đá, còn gọi là ốc suối, ốc thuốc, ốc vặn, hay ốc Campuchia (Danh pháp khoa học: Bellamya chinensis), thuộc họ Viviparidae. Đây là loài ốc nước ngọt sống dưới nước, thở bằng mang, đẻ con, và thường thấy trong các gộp đá ở suối trên núi cao, trong hang đá và khe suối.
Đặc điểm
Ốc đá có hình dáng tương tự ốc bươu và ốc nhồi nhưng đuôi tròn và thân màu vàng nhạt, vỏ cứng màu đen. Chiều dài của ốc từ 3–7 cm, một số loại chỉ lớn hơn đầu đũa một chút, có màu đen trũi, mình dài óng ánh dưới nắng. Cũng có loại to bằng chén uống nước, thân dẹt, màu trắng sữa hoặc đen trũi. Một số con ốc đá có hình dáng giống ốc núi bà Đen ở Tây Ninh, phát triển theo chiều ngang, mình dẹp, trung bình bằng hai đốt ngón tay, miệng loe ra màu trắng sữa. Một số loại khác thì vỏ mỏng, ruột dày, có hương thuốc quý do ăn lá cây, quả và thảo dược trong rừng. Thịt ốc đá trắng, mềm, ngọt, giòn, béo và thơm hơn ốc bươu.
Tập tính
Loài ốc này thường sinh sống trong những khu rừng rậm, nhiều cây cối và ẩm ướt. Sau những trận mưa, chúng ra ăn lá cây. Chúng chỉ xuất hiện vào đầu mùa mưa, khi rừng núi ẩm ướt (từ tháng 4 đến tháng 9 âm lịch), rồi gần như biến mất. Thường bám vào hốc đá sâu trong vũng nước, khe suối và chậm rãi bò trên tảng đá ven bờ để ăn rong rêu. Sau các đợt lũ, ốc không chỉ bám dưới hốc đá mà còn xuất hiện nhiều dưới lớp rêu nước.
Mùa hè mới là thời kỳ ốc đá chuẩn bị sinh sản. Bình thường, ốc sống ở các khe, suối có dòng nước trong xanh, không ô nhiễm và nhiều đá. Ban ngày, ốc chui xuống dưới các tảng đá, cát hoặc lớp lá cây mắc tại hốc đá. Ban đêm, chúng bò ra thành từng bầy trên phiến đá, đen tuyền, hiện rõ dưới dòng nước suối.
Ở Việt Nam, ốc tập trung nhiều ở các huyện vùng núi Trà Bồng (Quảng Ngãi) và Trà My (Quảng Nam). Vườn quốc gia Cúc Phương dọc theo các xã Thành Lâm, Thành Yên, Thành Mỹ, Thạch Lâm của huyện Thạch Thành cũng có nhiều ốc đá. Ốc đá ở Suối Bàng thường xuất hiện từ tháng 4 đến cuối tháng 8, vào mùa mưa, khi thời tiết ẩm ướt. Các tháng còn lại chúng vùi mình dưới lớp lá dày hoặc nằm im dưới đất, chỉ những ngày mưa ốc mới xuất hiện. Ở Thanh Hóa, sau cơn mưa rừng, nước tràn khe suối, ốc ẩn mình cả năm chui lên khỏi mặt đất. Trời mưa dễ bắt ốc, trời mát ốc bò ra nhiều, mưa sớm vào buổi chiều, hôm sau lá khô, ốc không ra ngoài. Hết mùa mưa, ốc chui sâu xuống đất, khó tìm.
Khai thác
Các huyện miền núi của Quảng Nam như Bắc Trà My, Nam Trà My, Tiên Phước, Tây Giang, Nam Giang... luôn tiếp đãi du khách bằng nhiều món ăn đặc sản, trong đó có ốc đá - một ẩm thực đặc trưng của người vùng cao Trường Sơn. Đây là loại thực phẩm quen thuộc với người Mường, Thái, còn được gọi là ốc thuốc vì có nhiều công dụng trị bệnh lạnh bụng, đau bụng, dị ứng và có giá trị dinh dưỡng cao. Phần đuôi ốc được xem là quý nhất vì chứa 'túi thuốc' của ốc.
Ốc đá chế biến đơn giản, chỉ cần ngâm nước sạch để ốc nhả hết lá cây rồi luộc hoặc làm nộm. Ngon nhất là ốc luộc vì giữ được hương vị thuốc. Ốc bắt về ngâm nước vo gạo khoảng sáu giờ để sạch chất bẩn, sau đó chà rửa sạch, chặt bỏ đuôi, rửa lại rồi để ráo. Ốc đá um sả là món ăn được nhiều người ưa thích, ngoài luộc còn có thể chế biến thành nhiều món khác, như làm gỏi xoài chua với mùi tàu, lá gừng, tía tô, chanh, ớt. Ốc đá còn có thể làm món ốc hút.
