Buzz
1. Định nghĩa đoạn văn là gì?
Đoạn văn là phần nội dung được sử dụng để phân chia các ý trong một văn bản. Một văn bản thường bao gồm nhiều đoạn văn, như đoạn mở đầu giới thiệu nội dung, các đoạn triển khai ý chính, và đoạn kết thúc. Mỗi đoạn văn cần có sự hoàn chỉnh về ý và nội dung, nhưng không có quy tắc cụ thể cho việc xác định ý và nội dung của từng đoạn.
Việc chia đoạn văn có thể thay đổi tùy theo người đọc. Một số người chia đoạn theo ý lớn, mỗi đoạn có thể gồm hai hoặc ba ý nhỏ triển khai từ ý lớn đó. Trong khi đó, có người chọn chia đoạn theo từng ý nhỏ, mỗi đoạn tập trung vào một ý cụ thể và độc lập, đại diện cho một phần của ý lớn.
Cách phân chia và cấu trúc đoạn văn thường phụ thuộc vào mục đích trình bày ý tưởng và nội dung của người viết, cũng như cách đọc và tương tác của người đọc với văn bản. Điều này khiến việc phân đoạn trở nên không khách quan. Do đó, không có quy tắc rõ ràng cho cấu trúc đoạn văn (bắt đầu như thế nào, cách liên kết các câu...), khiến việc viết đoạn văn trở nên phức tạp và khó khăn, đồng thời khó luyện tập các kỹ năng cần thiết để viết một đoạn văn tốt.
Ví dụ về đoạn văn:
“Vì ông lão yêu làng tha thiết nên vô cùng căm giận khi nghe tin dân làng theo giặc(1). Hai tình cảm tưởng chừng mâu thuẫn ấy đã gây ra xung đột nội tâm dữ dội(2). Ông Hai đã quyết định: Làng thì yêu thật, nhưng nếu làng theo Tây thì phải thù(3). Đây là nét mới trong tình cảm của người nông dân thời kỳ kháng chiến chống Pháp(4). Tình yêu nước rộng lớn hơn đã bao trùm tình yêu làng quê(5). Dù vậy, ông Hai vẫn không thể rời bỏ tình yêu quê hương; do đó, ông cảm thấy đau đớn và xót xa”(6).
Về nội dung:
- Chủ đề của đoạn văn trên là tâm trạng mâu thuẫn của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc. Chủ đề này được thể hiện rõ ở câu 1 và 2.
- Đoạn văn được chia thành ba phần rõ ràng:
+ Câu 1 và 2 là phần mở đầu, trình bày ý chính của đoạn văn, còn được gọi là câu chủ đề. Câu chủ đề có thể bao gồm một hoặc hai câu.
+ Câu 3, 4, và 5 tạo thành phần thân đoạn, triển khai chủ đề với mỗi câu diễn giải một khía cạnh cụ thể liên quan đến chủ đề.
+ Câu 6 là phần kết, nhấn mạnh chủ đề của đoạn văn.
- Đây là một đoạn văn có cấu trúc đầy đủ gồm phần mở, phần thân và phần kết. Tuy nhiên, không phải lúc nào đoạn văn cũng cần có đủ ba phần như vậy. Ví dụ: đoạn quy nạp có câu kết chứa đựng ý khái quát, trong khi đoạn diễn dịch nêu rõ chủ đề ngay từ câu mở đầu.
Về mặt hình thức:
- Đoạn văn này gồm 6 câu, liên kết với nhau thông qua các phép liên kết như phép thế và phép lặp.
- Đoạn văn được trình bày giữa hai dấu chấm xuống dòng, chữ cái đầu đoạn viết hoa và lùi vào một khoảng.
2. Bài tập viết đoạn văn
Hãy viết một đoạn văn diễn dịch, kết thúc bằng câu cảm thán, phân tích lòng yêu nghề và sự say mê công việc của anh thanh niên trong tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long.
Thông thường, quá trình viết đoạn văn bao gồm các bước sau:
- Người viết cần đọc kỹ yêu cầu bài tập, xác định đúng nội dung và hình thức cần thể hiện. Với bài tập này, nội dung là phân tích lòng yêu nghề, sự say mê công việc của nhân vật anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long; hình thức là viết đoạn văn diễn dịch với câu kết là một câu cảm thán.
- Người viết tiến hành lập ý cho đoạn văn, xác định vị trí các câu, phương tiện liên kết và các yêu cầu cụ thể như câu cảm thán, câu hỏi tu từ, câu ghép,...
+ Tìm ý cho đoạn văn. Với bài tập này: đây là đoạn phân tích nhân vật, đặc điểm nổi bật của anh thanh niên là lòng yêu nghề, say mê công việc. Để tìm ý, cần trả lời các câu hỏi: nghề nghiệp của anh là gì? Công việc có ý nghĩa như thế nào? Suy nghĩ của anh về công việc ra sao? Em nhận xét như thế nào về suy nghĩ của anh thanh niên?
+ Xác định cấu trúc đoạn văn: Với đề bài này, đoạn diễn dịch có câu mở đoạn là câu chủ đề, giới thiệu về đặc điểm nổi bật của anh thanh niên là yêu nghề, say mê công việc và tinh thần trách nhiệm. Các câu tiếp theo triển khai về công việc cụ thể của anh, phân tích thái độ, tinh thần và ý nghĩa công việc, đồng thời nêu nhận xét của người viết về nhân vật.
+ Xác định kiểu câu và vị trí của nó trong đoạn văn cần viết, cũng như các phép liên kết cần thiết. Với bài tập trên, câu cuối đoạn sẽ là câu cảm thán, thể hiện sự ngợi ca tinh thần trách nhiệm và suy nghĩ của nhân vật anh thanh niên.
- Sử dụng ngôn ngữ của người viết để diễn đạt đoạn văn. Cần chú ý tạo ra sự lưu loát, mạch lạc, đảm bảo liên kết nội dung và hình thức bằng các phép liên kết, phối hợp nhiều kiểu câu để lời văn sinh động, chính xác, chân thực và hợp phong cách, cũng như viết đúng chính tả.
- Đọc lại và chỉnh sửa. Sau khi hoàn thành, cần kiểm tra đoạn văn để đảm bảo đáp ứng đủ yêu cầu về nội dung và hình thức; nếu phát hiện điểm chưa phù hợp thì phải chỉnh sửa ngay.
3. Cấu trúc thi vào lớp 10 môn Ngữ Văn
Khi ôn thi vào lớp 10 môn Ngữ Văn, học sinh cần nắm rõ cấu trúc đề thi để chuẩn bị tốt nhất. Đề thi Ngữ Văn thường bao gồm hai phần chính:
Phần I: Đọc – Hiểu văn bản. Học sinh sẽ đọc một đoạn văn cụ thể và trả lời các câu hỏi liên quan. Nội dung bài thi thường lấy từ các tác phẩm thơ và văn xuôi đã học, và kèm theo một bài tập làm văn.
Để ôn tập cho kỳ thi lớp 10 môn Ngữ Văn, học sinh nên luyện trả lời các câu hỏi về đoạn văn, tập trung vào việc nhận diện biện pháp nghệ thuật, tu từ và các yếu tố khác. Phần tập làm văn yêu cầu kiến thức sâu rộng và khả năng áp dụng vào bài viết để giải thích hoặc chứng minh.
Phần II: Làm văn. Học sinh sẽ làm hai bài văn: một bài nghị luận xã hội và một bài nghị luận văn học. Nghị luận văn học là phần quan trọng nhất, do đó cần tập trung ôn tập kỹ các tác phẩm thơ và văn xuôi.
Bài nghị luận xã hội thường xoay quanh các vấn đề xã hội nóng bỏng hiện nay. Để chuẩn bị tốt, học sinh cần tìm hiểu sâu về các vấn đề xã hội và thu thập thông tin cần thiết cho kỳ thi lớp 10 môn Ngữ Văn.
