Buzz
Cùng với thị trường chứng khoán (TTCK) tập trung, thị trường OTC là một phần không thể thiếu của hệ thống TTCK - nơi tập trung và phân phối vốn hiệu quả trong nền kinh tế và cung cấp môi trường đầu tư linh hoạt, thuận lợi cho các nhà đầu tư. OTC là thị trường dành cho các chứng khoán chưa niêm yết, vì vậy vẫn chưa được nhiều nhà đầu tư biết đến như TTCK tập trung (sàn Hose, HNX..).
Bài viết này sẽ giới thiệu tổng quan về thị trường OTC để các nhà đầu tư hiểu rõ hơn.
OTC là gì?
OTC là viết tắt của Over The Counter trong tiếng Anh, có nghĩa là giao dịch thực hiện tại quầy. Hoạt động của thị trường OTC không phụ thuộc vào một địa điểm giao dịch cố định như các thị trường giao dịch tập trung, mà thực hiện dựa trên một hệ thống hoạt động với cơ chế chào giá cạnh tranh và tự thỏa thuận thương lượng cùng sự hỗ trợ của các phương tiện thông tin.
Sàn giao dịch OTC là nơi giao dịch chứng khoán phi tập trung, thực hiện qua thỏa thuận giá giữa các bên liên quan. Do không có một địa điểm giao dịch cố định, các tập đoàn và công ty chứng khoán phối hợp để duy trì hoạt động của thị trường chứng khoán OTC. Giao dịch được thực hiện qua các công cụ điện tử như điện thoại di động và Internet, với sự hỗ trợ của các thiết bị đầu cuối.
Cổ phiếu OTC là những cổ phiếu chưa niêm yết, được giao dịch trên quầy giao dịch phi chính thức của các công ty phát hành, ngân hàng hoặc công ty chứng khoán.
Cổ phiếu của các công ty chưa đăng ký giao dịch (Upcom) và chưa niêm yết trên sàn chứng khoán (HSX, HNX) có hai dạng như sau:
- Cổ phiếu có mã lưu ký, được quản lý bởi Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD)
- Cổ phiếu chưa có mã lưu ký, được quản lý bởi phòng Quản lý cổ đông của công ty phát hành hoặc Công ty chứng khoán quản lý sổ cổ đông
Các đặc điểm quan trọng của thị trường OTC
- Đặc điểm quan trọng nhất của thị trường OTC để phân biệt với thị trường chứng khoán tập trung là cơ chế xác định giá thông qua thương lượng và thỏa thuận giữa người mua và người bán là chủ yếu, giao dịch được thực hiện dựa trên hợp đồng với sự đảm bảo.
- Địa điểm giao dịch không thông qua sàn chứng khoán tập trung mà qua các nền tảng điện tử hoặc điện thoại. Ban đầu, giao dịch được thực hiện trực tiếp - 'mặt đối mặt', nhưng hiện nay với sự phát triển của công nghệ thông tin, thương lượng có thể diễn ra qua điện thoại và hệ thống mạng máy tính điện tử.
- Thị trường OTC đã phát triển từ một thị trường tự do, không có tổ chức đến thị trường có tổ chức với sự quản lý của Nhà nước hoặc các tổ chức tự quản và từ giao dịch thủ công sang giao dịch điện tử hiện đại.
- Theo định nghĩa, Over the counter (OTC) là thị trường phi tập trung không có sự giám sát, nhưng thực tế người tham gia thị trường này phải tuân thủ nhiều quy định và giám sát của các sàn OTC hay thậm chí là của Luật chứng khoán.
- Thị trường OTC đóng vai trò như một thị trường phụ, đóng vai trò điều hòa, lưu thông vốn và đảm bảo chuyển đổi vốn ngắn hạn thành vốn dài hạn để đầu tư vào phát triển kinh tế.
Vai trò của thị trường OTC
- Hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán tập trung.
- Hạn chế và thu hẹp thị trường tự do, góp phần đảm bảo sự ổn định và lành mạnh của thị trường chứng khoán.
- Tạo ra thị trường cho các cổ phiếu của các công ty vừa và nhỏ, các cổ phiếu chưa đủ điều kiện niêm yết.
- Tạo môi trường đầu tư linh hoạt, thuận lợi cho các nhà đầu tư.
So sánh giao dịch thị trường OTC & thị trường sở giao dịch
Cả hai thị trường này đều là các thị trường có tổ chức, phải tuân thủ sự quản lý và giám sát của Nhà nước. Hoạt động của chúng phụ thuộc vào hệ thống Luật chứng khoán và các quy định pháp luật tương ứng, tuy nhiên vẫn có những khác biệt quan trọng tạo nên đặc tính riêng của từng thị trường.
Thị trường OTC
Thị trường Sở giao dịch
Giao dịch thông qua cơ chế thương lượng và thỏa thuận giá
Mức giá tham khảo dựa trên cung cầu của thị trường
Chỉ có một mức giá cho mỗi cổ phiếu tại cùng thời điểm
Giao dịch dựa trên giá niêm yết trên sàn
- Cổ phiếu có mã lưu ký: do VSD quản lý
- Cổ phiếu chưa có mã lưu ký: do phòng Quản lý cổ đông của công ty phát hành hoặc Công ty chứng khoán giữ sổ cổ đông.
Quản lý trực tiếp bởi Sở giao dịch
Giao dịch có mức độ rủi ro thấp
VSD thực hiện thanh toán thông qua bù trừ đa phương với thời gian thanh toán T+1.5 (tiền) và T+2.5 (chứng khoán)
Ưu - nhược điểm khi tham gia đầu tư vào thị trường OTC
Ưu điểm của thị trường OTC:
Thị trường OTC có nhiều ưu điểm mà các nhà đầu tư cần biết đến, bao gồm:
- Mọi điều kiện hợp đồng linh hoạt vì không có các tiêu chuẩn cứng nhắc
- Số vốn đầu tư thường nhỏ
- Công cụ tài chính có giá thành thấp
- Đa dạng các loại tài sản tài chính để đầu tư
- Là nguồn tài chính cho các công ty chưa niêm yết trên các sàn giao dịch tập trung
- Thời gian giao dịch thường dài hơn so với thị trường tập trung
Nhược điểm của thị trường OTC:
- Thiếu minh bạch. Các công ty tham gia thị trường OTC không cần cung cấp nhiều thông tin chi tiết về mình
- Rủi ro cao hơn. Để giảm thiểu rủi ro, các nhà đầu tư cần đa dạng hóa danh mục đầu tư và chỉ đầu tư số tiền mà họ có thể chi trả, cũng như nên xem xét các phương tiện bảo hiểm rủi ro...
- Thanh khoản thấp là một trong những vấn đề của thị trường
- Giá của các tài sản không được công khai rõ ràng
Nếu bạn là nhà đầu tư mới, hãy tham khảo cẩm nang cơ bản về chứng khoán
Rủi ro khi giao dịch trên thị trường OTC
Nguy cơ từ người phát hành
OTC, như đã biết, không đảm bảo cập nhật minh bạch như thị trường chứng khoán truyền thống. Do đó, nhiều công ty phát hành cố gắng che giấu thông tin tiêu cực, đồng thời công khai thông tin tích cực để thu hút nhà đầu tư.
Điều này mang đến nhiều rủi ro cho nhà đầu tư. Nếu không có đủ thông tin, nên cân nhắc trước khi đầu tư.
Nguy cơ từ thị trường
OTC, giống như thị trường chứng khoán, đều chịu ảnh hưởng từ thị trường chung. Nhà đầu tư thường ít cập nhật thông tin so với các sàn tập trung, do thiếu kênh thông tin chính và dựa vào đánh giá tự thân khi đầu tư.
Vì vậy, rủi ro từ thị trường là không thể tránh khỏi đối với thị trường OTC, đặc biệt là OTC tại Việt Nam.
Nguy cơ về thanh khoản
Do tính chất tự do và thỏa thuận mua bán trên sàn OTC, việc tìm người mua hoặc người bán trở thành thách thức khi thị trường dao động giảm giá mạnh.
Những ai tham gia thị trường OTC qua nhà môi giới thay vì trực tiếp giao dịch sẽ có cơ hội cắt lỗ hoặc chốt lời linh hoạt, nhờ đầu tư vào biến động giá thay vì sở hữu thực sự.
Nguy cơ do lừa đảo
Hoạt động của sàn OTC tại Việt Nam là hợp pháp, nhưng các quy định và khung pháp lý vẫn còn nhiều điểm mơ hồ. Nhiều công ty ma và các công ty cố gắng làm đẹp báo cáo tài chính để lừa nhà đầu tư. Đa số các trường hợp xảy ra với các công ty chưa niêm yết, nên chưa được độc lập kiểm định để có kết quả chính xác.
Nhà đầu tư cần sử dụng khả năng đánh giá của mình để đánh giá các danh mục đầu tư trên thị trường OTC như thế nào.
Phòng ngừa rủi ro khi giao dịch cổ phiếu OTC
Cổ phiếu OTC được coi là có tỷ suất sinh lời khá cao nhưng cũng đi kèm với rủi ro lớn hơn so với thị trường tập trung. Vì vậy, nhà đầu tư cần cân nhắc và lựa chọn cổ phiếu đầu tư một cách kỹ lưỡng:
- Lựa chọn cổ phiếu có thanh khoản cao: Nếu nhà đầu tư mua những mã cổ phiếu có khối lượng giao dịch quá thấp, có nguy cơ khó thu hồi vốn do thanh khoản không cao. Ngoài ra, giá trị của cổ phiếu trên thị trường cũng khó có sự tăng trưởng.
- Lựa chọn cổ phiếu minh bạch, rõ ràng: Trên thị trường phi tập trung xuất hiện nhiều cổ phiếu thiếu minh bạch và có dấu hiệu lợi dụng nhà đầu tư. Bạn cần tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp và cẩn thận trong quyết định đầu tư.
- Tham gia khi thị trường biến động mạnh: Khi thị trường dao động mạnh, giá cổ phiếu sẽ liên tục thay đổi với biên độ lớn, tạo cơ hội lớn nhưng cũng có nhiều rủi ro. Nhà đầu tư nên hạn chế tham gia vào thị trường nhưng cũng là cơ hội để đạt được lợi nhuận nhanh chóng đối với những nhà đầu tư mạo hiểm.
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: 'Không để tất cả trứng trong một rổ' luôn là phương châm của những nhà đầu tư chuyên nghiệp. Trong thị trường OTC cũng vậy, nhà đầu tư nên phân bổ vốn đầu tư vào các mã cổ phiếu khác nhau để giảm thiểu rủi ro.
Trên đây là những kiến thức cơ bản về thị trường OTC. Tuy nhiên, thị trường OTC còn rất nhiều kiến thức chuyên sâu và thú vị. Hãy thường xuyên ghé thăm mục kiến thức chứng khoán Mytour để nắm bắt thêm nhiều thông tin hữu ích nhé.
