Pannoniasaurus là họ hàng và là phiên bản nhỏ hơn của loài thủy quái nổi tiếng Mosasaurus. Chúng là loài Mosasaur sống trong môi trường nước ngọt đầu tiên được biết tới.
Hungary nằm ở vùng nội địa của Châu Âu. Truyền thuyết kể rằng có nhiều quái vật sống ở đây. Mặc dù không thể xác nhận tính xác thực của các loài quái vật trong truyền thuyết, nhưng qua các mẫu hóa thạch khai quật được ở đây, chúng ta biết được rằng trong kỷ Phấn trắng hơn 80 triệu năm trước, một con loài Mosasaurus dài 6 mét thực sự tồn tại ở các sông và hồ của Hungary.
Tại Hungary, hóa thạch của các loài cổ sinh vật thường được tìm thấy trong các mỏ than, và lần này cũng không phải ngoại lệ. Vào năm 1999, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hungary phát hiện những mẩu hóa thạch dưới hồ chứa chất thải từ một mỏ than đá ở phía Tây Hungary có niên đại lên tới 84 triệu năm từ hệ tầng Csehbanya Formation.
Sau khi phân tích, các nhà cổ sinh vật học phát hiện rằng những hóa thạch này thuộc họ thằn lằn Meuse, một chi thương long, nhưng thông qua tầng địa chất, các nhà cổ sinh vật học khẳng định đây là một loài thương long hoàn toàn mới và chúng sống trong môi trường nước ngọt thay vì dưới biển như những người họ hàng của chúng.

Vị trí khám phá hóa thạch của loài Pannoniasaurus.

Địa điểm khám phá hóa thạch.
Vào tháng 12/2012, sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng các mẫu hóa thạch phát hiện, các nhà cổ sinh vật học đã công bố một nghiên cứu có tựa đề 'Loài thằn lằn sông Meuse đầu tiên ở kỷ Phấn trắng tại Hungary', trong đó đã đặt tên chính thức cho chúng là Pannoniasaurus.

Tên gọi Pannoniasaurus kết hợp từ 'Pannonia', tên của một tỉnh trong thời La Mã, bao gồm một phần của Hungary hiện đại, nơi phát hiện các mẫu hóa thạch và 'saurus' trong tiếng Latin có nghĩa là thằn lằn, và tên học của chúng là Pannoniasaurus cheapectatus.

Các hóa thạch được tìm thấy trong hồ chứa chất thải từ một mỏ than ở phía Tây Hungary thuộc về nhiều con Pannoniasaurus thay vì một con, chúng có chiều dài trung bình từ 1 đến 4 mét và đều là cá thể trẻ. Các nhà cổ sinh vật học tính toán rằng chúng có thể đạt đến chiều dài 6 mét khi trưởng thành. Sau khi mô phỏng cơ thể của chúng, có thể thấy loài thằn lằn này có thân hình dài và mảnh mai, đặc biệt là mỏng hơn rất nhiều so với loài thằn lằn dưới nước.

Chúng thường sống trong nước ngọt, nhưng khi nước cạn hoặc cần di chuyển, chúng phải leo lên bờ giống như cá sấu. Răng của Pannoniasaurus tương đối nhỏ và sắc, cho thấy chúng chủ yếu ăn cá. Ngoài ra, chúng có thể ăn động vật lưỡng cư và thằn lằn.
Pannoniasaurus có hộp sọ dài (khoảng 0,5 mét), miệng của chúng được bao phủ bởi nhiều răng sắc nhọn - đây cũng là vũ khí săn mồi của chúng.
Ngoài ra, chúng có cổ ngắn, thân dài, đuôi thon ở phía sau và có thể có một vây đuôi. Hai cặp vây ở phía trước và sau dưới cơ thể của Pannoniasaurus khác với các vây hình mái chèo của loài thằn lằn biển.
Thay vào đó, những vây có hình dạng giống như chi và có móng vuốt kết nối với nhau qua các màng giữa ngón chân. Vì số lượng hóa thạch phát hiện còn ít, nên hình dạng thực của chúng vẫn là một ẩn số.

Loài này có chiều dài khoảng 6 mét và nặng hơn 100 kg, có hộp sọ phẳng như cá sấu. Bốn chi của chúng giống chân hơn là vây, cho thấy chúng thường leo lên bờ và là một trong những loài Mosasaur cổ nhất vì chúng vẫn giữ được tứ chi chưa hoàn thiện thành vây chèo.

Thống qua phân tích niên đại carbon, các nhà cổ sinh vật học xác nhận rằng loài Pannoniasaurus sống trong kỷ Phấn trắng muộn từ 85 đến 83 triệu năm trước, khi Châu Âu vẫn bị chia cắt bởi nước biển dâng lên.
Hóa thạch của Pannoniasaurus được thu thập từ hệ tầng Csehbánya Formation. Hóa thạch của cá, động vật lưỡng cư, bò sát và cá sấu cũng được phát hiện trong tầng này, cho thấy khu vực này trước đây là môi trường nước ngọt.
Ngoài ra, trong hệ tầng Csehbánya Formation, nhiều loài hóa thạch khác như Ajkaceratops, Hungarosaurus, Mochlodon, Pneumatoraptor, Bakonydraco... đã được tìm thấy.

Các nhà cổ sinh vật học tin rằng Pannoniasaurus là một trong những loài săn mồi hàng đầu trong môi trường nước ngọt ở thời đại của chúng. Thông qua phân tích cấu trúc hộp sọ và răng của chúng, các nhà nghiên cứu tin rằng chúng chủ yếu ăn cá và động vật lưỡng cư trong nước, và đôi khi tấn công cả thằn lằn và khủng long khi gần môi trường sống của chúng.
Khác với hầu hết các loài Mosasaur, các nhà khoa học tin rằng Pannoniasaurus có vây giống như bàn chân và có thể giúp chúng leo lên bờ đất để di chuyển thay vì sống dưới nước như người họ hàng của chúng.

Ngày nay, chúng ta biết rằng tổ tiên của Mosasaur là các con thằn lằn sống trên cạn giống như loài cá voi có tổ tiên sống trên đất và dần chuyển đổi sang cuộc sống thủy sinh theo môi trường địa lý của Châu Âu thời điểm đó bị chia cắt bởi đại dương. Nhiều nhà cổ sinh vật học đặt câu hỏi liệu Pannoniasaurus đã tiến hóa để thích nghi từ môi trường nước mặn sang nước ngọt hay không?
Có giả thuyết rằng loài này thuộc họ Tethysaurinae và là một loài thằng lằn sông khá nguyên thủy, có khả năng chúng đã sống trong môi trường nước ngọt từ ban đầu thay vì chuyển từ nước mặn sang nước ngọt.
Nếu giả thuyết này là sự thật, điều này có thể chứng tỏ rằng Pannoniasaurus đã tiến hóa độc lập và khác biệt so với hầu hết các loài thương long khác sống dưới đại dương.
Tuy nhiên, vẫn có giả thuyết khác là các cá thể Pannoniasaurus này được phát hiện trong môi trường nước ngọt khi chúng chết, không nhất thiết là chúng đã sống trong môi trường sông hồ nước ngọt.
Thực tế có thể giống như loài cá sấu nước mặn và cá mập bò, chúng thỉnh thoảng có thể vẫn bị thu hút bởi mùi xác chết của một con khủng long nào đó ở nguồn, hoặc có thể bị cuốn vào một con sông bởi một trận bão lớn mà không thể trở lại biển.
Và có lẽ câu trả lời chính xác vẫn cần rất nhiều thời gian nữa mới có thể được tìm ra.
