Buzz
Parsec (viết tắt là pc) là một đơn vị đo lường trong thiên văn học, tương ứng với góc thị sai một giây cung.
Đây là đơn vị được xác định từ phương pháp thị sai, lâu đời và phổ biến nhất để đo khoảng cách giữa các ngôi sao. Góc nhìn từ một ngôi sao đến bán kính quỹ đạo của Trái Đất (1 AU) là thị sai, từ đó parsec được định nghĩa là khoảng cách từ Trái Đất đến ngôi sao khi thị sai của ngôi sao là một giây.
Khái quát hơn, parsec là khoảng cách từ đó hai vật thể cách nhau 1 AU có thể nhìn thấy dưới góc 1 giây cung. Các giá trị tương ứng của parsec là:
- (năm ánh sáng).
Các nhà thiên văn học thường sử dụng parsec thay vì năm ánh sáng (ly) không chỉ vì lý do lịch sử mà còn để đơn giản hóa việc tính toán, tránh phải sử dụng các tham số chuyển đổi như AU.
Friedrich Wilhelm Bessel là người đầu tiên đo khoảng cách giữa các sao vào năm 1838, khi ông xác định khoảng cách của sao 61 Cygni trong chòm Thiên Nga, dựa trên đường kính quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời.
Mặc dù parsec đã được sử dụng từ lâu, mãi đến năm 1913 báo chí thiên văn mới đề cập đến việc đặt tên cho đơn vị này. Frank Watson Dyson gợi ý tên gọi astron, trong khi Carl Charier đề xuất siriometer. Cuối cùng, Herbert Hall Turner đã chọn tên parsec (viết tắt của par-allax sec-ond).
Không có ngôi sao nào có thị sai lớn hơn 1″; sao gần nhất với Trái Đất, Proxima Centauri, có thị sai 0,772″, tương đương với 1,295 parsec hoặc 4,225 năm ánh sáng.
Do chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời rất nhỏ so với khoảng cách đến các sao, giá trị thị sai cũng rất nhỏ. Đo khoảng cách bằng thị sai chỉ chính xác với khoảng cách nhỏ hơn 325 năm ánh sáng, tương ứng với thị sai 1/100″ hay 100 parsec. Để cải thiện độ chính xác, việc đo đạc khoảng cách của các thiên thể xa đã được các vệ tinh nhân tạo đảm nhiệm. Từ năm 1989 đến 1993, vệ tinh Hipparcos của ESA đã đo thị sai của hơn 100.000 sao với độ chính xác 0,97/1000″ và khoảng cách đo được là khoảng 1000 parsec.
NASA đã lên kế hoạch phóng vệ tinh FAME vào năm 2004 để đo thị sai của khoảng 40 triệu sao, nhưng kế hoạch này đã bị hủy vào năm 2002 do vấn đề tài chính. Vệ tinh GAIA của ESA dự kiến sẽ được phóng vào mùa hè năm 2012 nhằm đo khoảng cách các sao tại trung tâm Ngân Hà, thuộc chòm sao Sagittarius, cách Trái Đất 8000 parsec.
Các bội số của parsec
Các bội số phổ biến của parsec bao gồm:
- 1 kpc = 1.000 pc
- 1 Mpc = 1.000.000 pc
- 1 Gpc = 1.000.000.000 pc
| Khoảng cách Hệ mặt trời đến tâm Ngân Hà | 0,0081±0,0005 Mpc |
| Đường kính Ngân Hà | 0,03 Mpc |
| Khoảng cách đến thiên hà Andromeda | 0,779 Mpc |
| Khoảng cách đến cụm sao Virgo | 17 Mpc - 22 Mpc |
| Khoảng cách đến thiên hà RXJ1242-11 | 200 Mpc |
Chuyển đổi các đơn vị đo khoảng cách trong thiên văn học
| Đơn vị | Ký hiệu | Kilômét | Đơn vị thiên văn | Năm ánh sáng | pc | kpc | Mpc |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kilômét | km | 1 | 6,69.10 | 1,06.10 | 3,24.10 | 3,24.10 | 3,24.10 |
| đơn vị thiên văn | AU | 1,49.10 | 1 | 1,58.10 | 4,85.10 | 4,85.10 | 4,85.10 |
| năm ánh sáng | ly | 9,46.10 | 6,33.10 | 1 | 3,07.10 | 3,07.10 | 3,07.10 |
| parsec | pc | 3,08.10 | 2,06.10 | 3,26 | 1 | 10 | 10 |
| kilôparsec | kpc | 3,08.10 | 2,06.10 | 3,26.10 | 10 | 1 | 10 |
| mêgaparsec | Mpc | 3,08.10 | 2,06.10 | 3,26.10 | 10 | 10 | 1 |
Ghi chú
Tài liệu tham khảo bên ngoài
- Parsec (đơn vị đo lường) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
- PACSEC trong Từ điển bách khoa Việt Nam
