Phạm trù là một trong những phương tiện nhận thức thế giới được sử dụng trong nghiên cứu khoa học, đặc biệt là khoa học xã hội. Khái niệm phạm trù xuất hiện trong quá trình hình thành triết học. Trong rất nhiều sự vật, hiện tượng, và quá trình phức tạp của thế giới xung quanh, con người cần phân loại và tập trung vào những đặc điểm tiêu biểu của quy luật phát triển hiện vật hay hiện tượng, từ đó xem xét các mối quan hệ xung quanh thế giới quan. Do đó, phạm trù không đơn giản chỉ là sự phân loại, mà phải được xác định từ lý thuyết phạm trù.
Phạm trù của một nội dung nào đó bao gồm khái niệm tương đồng về nó. Khái niệm được xác định dựa trên định nghĩa chung nhất với những đặc điểm chung nhất. Nội dung của nó được xác định bởi toàn bộ những đặc điểm có thể, và quy luật phát triển của các đặc điểm, quan hệ với các điều khác trong và ngoài thế giới. Định nghĩa nội dung của một điều cần được xem xét để tạo nên ranh giới nhất định của phạm trù tương ứng.
Phạm trù là thành phần cấu thành của lý thuyết.
Một số khái niệm khác về phạm trù
- Đó là khái niệm chung nhất có giới hạn, có khả năng hàm chứa nhiều nhất.
- Trong phép biện chứng logic đó là khái niệm phản ánh giai đoạn tuần tự sự hình thành điều cụ thể nguyên vẹn nào đó.
- Trong thuyết siêu hình đó là cách gọi của các dạng tồn tại khác nhau.
- Một trong các lĩnh vực trừu tượng nhất của toán học hiện đại là lý thuyết phạm trù sử dụng thuật ngữ 'phạm trù' như là thuật ngữ cơ sở xuất phát từ Immanuel Kant.
Các loại phạm trù trong triết học
- Các phạm trù của Aristotle
- Các phạm trù của Immanuel Kant
- Các phạm trù của Georg Hegel
Ứng dụng trong nghiên cứu
Phạm trù là khái niệm chung nhất, khó xác định trong khuôn khổ một lý thuyết cụ thể hoặc một ngành khoa học nào đó. Phạm trù được coi là thành phần cấu trúc của sơ đồ phạm trù xác định quá trình tư duy. Mỗi phạm trù, thông qua khả năng giải thích, đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ trạng thái của quá trình. Phạm trù được sử dụng để hệ thống hóa kiến thức trong quá trình nhận thức, nơi mà chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đặt tên cho các mục đề mục. Ngoài ra, phạm trù cũng được công nhận trong sự hình thành của siêu ngôn ngữ, trong đó các định nghĩa 'lớp kiến thức' là thành phần quan trọng. Phạm trù là đơn vị đặc biệt đảm bảo quá trình chuyển giao kiến thức trong nghiên cứu đa ngành. Phạm trù lưu giữ các lớp kiến thức, các giai đoạn và các yếu tố của quá trình nhận thức, và do đó nó thuộc về hệ thống quản lý kiến thức. Phạm trù cho phép kết nối bất kỳ kiến thức nào với triết học và ngược lại, cũng như liên kết triết học với bất kỳ lĩnh vực kiến thức nào khác. Mặc dù sự chú ý đối với phạm trù là rất lớn, nhưng việc ứng dụng chúng vào quá trình nhận thức của thế giới vẫn diễn ra ở mức cảm tính.
- Khái niệm
- Định nghĩa