Buzz
Chậm ra mắt vì 'trây lỳ'
Là một trong những cây bút phê bình tài năng trong giới văn học, nhưng sau 30 năm hoạt động, Phạm Xuân Nguyên mới được công nhận là tác giả của cuốn sách đầu tay có tựa đề “Nhà văn như Thị Nở”. Ông chia sẻ: “Lý do tôi ra sách chậm là vì tôi lười gom bài viết để tạo nên một cấu trúc, một hệ thống cho sách. Nhưng cũng vì tôi cảm thấy chưa hài lòng với những gì mình viết khi chưa có một cấu trúc, hệ thống rõ ràng”.
Cuốn sách này cũng chỉ ra đời sau những sự thúc đẩy mạnh mẽ từ nhà xuất bản: “Trong mùa World Cup trước đó, tôi đã hứa với Nhà Xuất bản Nhã Nam rằng tôi sẽ thu thập các tác phẩm của mình để xuất bản. Nhưng sau một thời gian kéo dài, với tính cách trây lỳ của mình, tôi phải nhận sự động viên và áp lực từ phía nhà xuất bản, và nhờ đó... cuốn sách này mới ra đời”, Phạm Xuân Nguyên chia sẻ.
Đồng nghiệp lâu năm của Phạm Xuân Nguyên tại Viện Văn học Việt Nam, PGS-TS Lưu Khánh Thơ cũng chia sẻ: Những bậc tiền bối như GS. Phong Lê, GS. Hà Minh Đức cũng phải “bó tay” trước sự xuất sắc của ông.
Mặc dù có thể viết luận án một cách dễ dàng, nhưng Phạm Xuân Nguyên luôn kiên quyết, như câu thơ nói: 'Viện Văn có một Phạm Xuân/ Nguyên là cán bộ cử nhân phê bình'. Điều này khiến biên tập viên của Nhã Nam phải có một bí kíp đặc biệt để thuyết phục ông thu thập các bài viết cho cuốn sách.
Khi tin đồn về việc Phạm Xuân Nguyên sẽ xuất bản sách lan truyền, nhiều người trong làng văn và cán bộ Viện Văn đã tỏ ra hoài nghi. Trong 30 năm qua, ông đã viết rất nhiều, các tác phẩm dịch của ông đã gây tiếng vang, nhưng một cuốn sách gồm những bài viết của ông vẫn chưa từng được xuất bản.
Biên tập viên Diệu Thủy của Nhã Nam chia sẻ: 'Quá trình biên tập để hoàn thành cuốn sách diễn ra khá nhanh chóng vì bài viết của nhà phê bình “Thị Nở” đã khá hoàn chỉnh, tôi không cần phải chỉnh sửa nhiều. Tuy nhiên, tôi đã mất gần bốn năm để có bản thảo. Trong thời gian đó, tôi đã dùng mọi cách, từ năn nỉ, dọa đốt nhà cho đến tự nhủ rằng phải vượt qua, phải làm tốt hơn. Cuối cùng, mọi nỗ lực đều được đền đáp.'
Mang thai suốt 30 năm
Trải qua 30 năm, cuối cùng, “Nhà văn như Thị Nở” của Phạm Xuân Nguyên đã ra mắt. Cuốn sách được chia thành hai phần: “Những người của quá khứ” và “Những người hiện tại”, gồm 59 bài viết về 51 nhân vật nổi tiếng trong văn học Việt Nam từ thế kỷ 20 đến nay, với tựa đề “Nguyên văn 1” (Những bài viết của Nguyên).
Trong số những bài viết, đặc biệt là về nhân vật Thị Nở của Nam Cao, ông xếp ở vị trí đầu tiên như một lời giới thiệu, nhấn mạnh ý nghĩa của việc viết văn, nghề viết. Ông giải thích: Tên “Nhà văn như Thị Nở” có ý nghĩa là nhà văn nên giống như Thị Nở; nhà văn cần phải như Thị Nở; nhà văn hãy trở thành Thị Nở. Đó là một cách sáng tạo, truyền đạt thông điệp rằng văn học cần chạm đến bản chất con người, đánh thức cảm xúc nhân văn ở mỗi người đọc.
Nam Cao đã sử dụng nhân vật Thị Nở để rút ra nhiều ý nghĩa, như việc Thị Nở đã cứu rỗi linh hồn cho Chí Phèo. Chính vì lẽ đó, tấm ảnh trên bìa sách với hình ảnh “Gã đầu bạc” có vẻ hơi kỳ lạ. Dường như, ông tự nhận mình không hoàn hảo, để mong muốn trở thành một Thị Nở trong văn học, mang đến những cảm xúc tích cực, hướng người đọc đến điều tốt lành.
Lưu Khánh Thơ, một nhà văn, cho rằng, có lẽ bởi vì Phạm Xuân Nguyên không chỉ đọc các tác phẩm mà còn tiếp xúc, thậm chí là làm quen với những tác giả là những nhân vật trong “Nhà văn như Thị Nở”, nên mỗi bài viết, độc giả đều có thể hình dung được chân dung, cá tính riêng của nhân vật được nhắc đến. Họ cũng cảm nhận được bầu không khí văn chương suốt thời gian dài của văn học hiện đại Việt Nam, bao gồm cả sáng tác, dịch thuật, phê bình, với những tên tuổi hàng đầu.
Viết về những tác giả đã ra đi, ông đã đánh giá một cách công bằng và tái hiện gần như đầy đủ các gương mặt nổi tiếng như Thế Lữ, Hải Triều, Hoài Thanh, Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng, Hàn Mặc Tử, Bích Khê, Xuân Diệu, Nam Cao, Tố Hữu, Nguyễn Huy Tưởng, Hoàng Cầm, Trần Dần, Lê Đạt, Phùng Quán...
Trong phần “Người nay”, số lượng những bài viết về các tác giả đương đại vẫn chưa đầy đủ, hoàn chỉnh, vì vẫn còn thiếu vắng những tên như Lê Lựu, Nguyễn Huy Thiệp… Nhiều người còn phê phán, tại sao ông không thu thập những bài viết tổng kết về văn đàn Việt Nam mỗi năm, hoặc những bài giới thiệu sách ngắn gọn, nhưng súc tích, gợi mở nhiều ý nghĩa cho độc giả trong cuốn sách.
Có người lại cảm thấy bực bội vì Phạm Xuân Nguyên trì hoãn quá lâu, làm cho những người yêu sách không thể trải nghiệm một tác phẩm tốt… Chắc chắn là “gã” dành những bài viết đó cho cuốn “Nguyên văn 2”.
Dù có cảm thấy tức giận hay phê phán, nhưng sau khi đọc xong cuốn sách này, mọi người đều cảm thấy hài lòng vì nó có sức hấp dẫn như một tác phẩm văn học thực sự. Từ những phân tích sâu sắc, phát hiện mới lạ, phong cách viết đa dạng, đến việc xây dựng góc nhìn độc đáo và sử dụng nguồn tài liệu phong phú. Và sau 51 nhân vật văn chương đó, Phạm Xuân Nguyên đã tự mình vẽ chân dung của mình: Một “Thị Nở” tinh tế, suy tư, thẳng thắn và không nhượng bộ.
Theo Hồ Hạ- TBNH
