Buzz
1. Cấu tạo đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới
Đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới được phân loại dựa trên đặc điểm cấu tạo giải phẫu của các cơ quan, trong đó:
Đường hô hấp trên:
Miệng, mũi, xoang, khí quản, thanh quản, họng là các bộ phận của đường hô hấp trên. Các bệnh như viêm họng, cảm lạnh, viêm thanh quản, viêm xoang thường xảy ra khi giao mùa hoặc thời tiết chuyển lạnh.
Cấu tạo của đường hô hấp trên
Đường hô hấp dưới bao gồm phổi và ống phế quản. Các bệnh như viêm phế quản, viêm phổi, viêm tiểu phế quản thường xảy ra do nhiễm vi khuẩn, vi nấm hoặc virus. Mức độ nghiêm trọng cao hơn so với bệnh đường hô hấp trên.
Các bộ phận của đường hô hấp trên
Lưu ý: Cúm, một loại bệnh hệ thống do virus gây ra, không được phân loại vào bệnh đường hô hấp trên hay dưới.
2. Đặc điểm của bệnh lý đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới
Để phân biệt các bệnh lý ở đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới, cần xem xét nguyên nhân gây bệnh và các triệu chứng điển hình của từng loại bệnh.
2.1. Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh đường hô hấp trên thường xảy ra do virus tấn công. Ví dụ như virus SARS-CoV-2 hoặc virus cúm.
Vi khuẩn hoặc virus thường là nguyên nhân của các bệnh đường hô hấp dưới, như viêm phế quản hoặc viêm tiểu phế quản. Bệnh viêm phổi, nguyên nhân chủ yếu là vi khuẩn Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, là một trong những trường hợp nguy hiểm nhất.
Để chẩn đoán và phân biệt các bệnh lý ở đường hô hấp trên và dưới, bác sĩ cần dựa vào triệu chứng lâm sàng, đưa ra các chỉ định cận lâm sàng phù hợp và kết luận bệnh sau khi nhận được các kết quả xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh của bệnh nhân.
Trong trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp xảy ra đồng thời ở nhiều cơ quan khác nhau do nhiều tác nhân gây nên, cần kết hợp nhiều phương án điều trị để kiểm soát bệnh.
Phân biệt đường hô hấp trên và dưới
2.2. Triệu chứng bệnh
Ban đầu, các bệnh đường hô hấp trên thường có triệu chứng như hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi. Virus và vi khuẩn kích thích niêm mạc các cơ quan gây bệnh, tạo ra nhiều dịch nhầy. Các bệnh như cảm lạnh thường không gây sốt, trong khi các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên khác có thể gây sốt cho bệnh nhân.
Bệnh đường hô hấp trên thường lành tính, diễn ra trong thời gian ngắn, ít có biến chứng nguy hiểm. Ngoại trừ trường hợp viêm xoang có thể tiến triển thành mạn tính hoặc khi viêm thanh quản ở sơ sinh, trẻ nhỏ gây biến chứng nghiêm trọng (như thở nhanh, khó thở, cơ thể tím tái,...) nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời. Trẻ bị viêm nắp thanh quản thường có biểu hiện chảy nước dãi, khó thở. Phụ huynh cần đưa trẻ đi cấp cứu sớm.
Người mắc bệnh đường hô hấp dưới có nhiều triệu chứng hơn, tăng dần từ nhẹ đến nặng với các biểu hiện như thở nhanh, ho, sốt, đau ngực, chảy nước mũi, đờm. Bệnh viêm phổi còn có triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau đầu, đau cơ, tiêu chảy, đau bụng.
Bệnh nhân viêm đường hô hấp dưới nếu không điều trị có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Khi xuất hiện các dấu hiệu như thở nhanh, chóng mặt, khó thở, đau thắt ngực, cơ thể tím tái,... cần đưa đi cấp cứu ngay.
Trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất khi mắc bệnh đường hô hấp, đặc biệt là đường hô hấp dưới. Sức đề kháng của trẻ còn yếu, khi mắc bệnh thường kéo dài và nghiêm trọng hơn so với người lớn. Biến chứng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển sau này và đe dọa tính mạng của trẻ.
3. Biện pháp điều trị và ngăn ngừa bệnh đường hô hấp
Với bệnh do virus gây ra, phương pháp chính là điều trị triệu chứng vì chưa có thuốc đặc trị.
Phần lớn bệnh đường hô hấp dưới do virus gây ra thường nghiêm trọng, tiến triển nhanh. Khi có triệu chứng bất thường, cần đi khám sớm.
Phòng ngừa tốt nhất cho bệnh hô hấp virus là tiêm vắc xin, phổ biến nhất là vắc xin ngừa virus Haemophilus influenzae và phế cầu.
Nếu vi khuẩn là nguyên nhân gây bệnh, biểu hiện và mức độ nghiêm trọng sẽ cao hơn, đặc biệt là ở bệnh viêm phế quản và viêm phổi. Bác sĩ thường kê đơn thuốc kháng sinh kết hợp với các loại thuốc khác trong quá trình điều trị. Vi khuẩn Streptococcus pneumoniae là một trong những chủng nguy hiểm nhất, do đó việc tiêm vắc xin ngừa loại vi khuẩn này là cách giảm nguy cơ mắc và gặp phải biến chứng nguy hiểm.
Trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất khi mắc bệnh về đường hô hấp
Thông tin cơ bản về các loại bệnh lý thường gặp ở đường hô hấp trên và dưới. Bệnh ở đường hô hấp trên thường có triệu chứng nhẹ và ít nguy hiểm hơn. Mặc dù ai cũng có thể mắc bệnh về đường hô hấp, nhưng người có hệ miễn dịch yếu, người già và trẻ nhỏ có rủi ro biến chứng cao hơn so với người bình thường.
