Phân bón có tác dụng gì đối với cây trồng?

1. Khái niệm về phân bón

Phân bón là các chất hoặc hợp chất cung cấp một hoặc nhiều yếu tố dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng, giúp thúc đẩy sự phát triển và sinh trưởng của cây, bổ sung dinh dưỡng cho đất, và điều chỉnh chất đất để phù hợp với nhu cầu của cây trồng. Nói cách khác, phân bón là những chất được đưa vào đất để cung cấp dinh dưỡng cho cây, giúp cây phát triển đồng đều, khỏe mạnh và đạt năng suất cao. Phân bón được chia thành hai loại chính dựa trên nguồn gốc: phân bón hữu cơ và phân bón vô cơ.
Phân bón hữu cơ: là phân bón có nguồn gốc từ các chất hữu cơ, vi sinh vật, động vật, thực vật, và bao gồm nhiều loại như phân hữu cơ truyền thống, phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ khoáng, và phân hữu cơ sinh học.

Phân bón vô cơ: là loại phân bón được sản xuất từ các chất khoáng vô cơ tự nhiên hoặc qua quy trình hóa học. Phân bón vô cơ bao gồm nhiều loại khác nhau như phân đơn, phân phức hợp, và phân hỗn hợp.
Thêm vào đó, phân bón còn có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác: theo phương pháp sử dụng (phân bón cho rễ và phân bón cho lá), theo nguồn gốc và cách chế biến (phân công nghiệp, phân vi sinh, phân tự nhiên…), theo trạng thái vật lý (phân dạng lỏng, dạng rắn), theo thành phần (phân đơn, phân hỗn hợp), hoặc theo các nguyên tố dinh dưỡng (phân đa lượng, phân trung lượng, phân vi lượng).

2. Lợi ích của việc sử dụng phân bón

Chất lượng nông sản thường được đánh giá dựa trên các yếu tố như hình dáng, màu sắc, thành phần dinh dưỡng, trọng lượng và giá trị thương phẩm. Cây trồng phát triển tốt sẽ cho ra sản phẩm nông sản chất lượng cao. Có nhiều yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến điều này, bao gồm khí hậu, đất đai, giống cây, nước, sâu bệnh, môi trường và phân bón. Trong số đó, phân bón giữ vai trò cực kỳ quan trọng.

Tác động đến sự phát triển của cây trồng

Phân bón cung cấp các yếu tố dinh dưỡng thiết yếu cho sự phát triển của cây trồng. Sử dụng phân bón hợp lý sẽ kích thích cây sinh trưởng mạnh mẽ, phát triển cành, lá, ra nhiều hoa và quả. Nó cũng hỗ trợ sự phát triển của rễ, làm giảm nguy cơ cây bị đổ, nâng cao sức đề kháng và khả năng chống chịu của cây trồng. Phân bón tác động đến toàn bộ hệ sinh thái nông nghiệp, thúc đẩy các quá trình như phân hủy và chuyển hóa dinh dưỡng, từ đó cải thiện khả năng hấp thu và chuyển hóa chất dinh dưỡng trong đất. Thiếu phân bón sẽ dẫn đến cây còi cọc, phát triển kém, ra hoa ít, tỷ lệ đậu quả thấp và dễ bị sâu bệnh.

Ảnh hưởng đến năng suất cây trồng:

Một cây trồng khỏe mạnh là cơ sở để đạt năng suất cao, vì vậy việc bón phân đầy đủ và cân đối là rất quan trọng. Cần phải hiểu rõ nhu cầu dinh dưỡng của từng loại cây. Thiếu hoặc thừa phân có thể dẫn đến cây phát triển kém, ít ra hoa, tỷ lệ đậu quả thấp và giảm năng suất nghiêm trọng do rụng hoa, trái non và sự biến động trong mùa vụ.

Phân bón có ảnh hưởng lớn đến năng suất cây trồng, đặc biệt là giai đoạn trước khi ra hoa và khi cây nuôi quả. Bón phân đầy đủ dưỡng chất trong các giai đoạn này sẽ giúp cây ra hoa đồng loạt, quả lớn, nặng và chất lượng cao. Ngay cả giống cây tốt cũng cần phân bón cân đối để đạt năng suất tối ưu.

3. Ý nghĩa của phân bón đối với thực vật

Phân bón giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ và đạt hiệu suất tối ưu. Sử dụng phân bón đúng cách không chỉ nâng cao chất lượng và năng suất cây trồng mà còn cải thiện khả năng chống lại bệnh tật và sâu bọ của thực vật.

Về các chất trung lượng:

Lưu huỳnh (S) là nguyên tố dinh dưỡng thứ tư thiết yếu cho sự phát triển của cây, đứng sau N, P, K. Cây cần lưu huỳnh gần bằng lượng lân (P) để duy trì sự phát triển đồng đều.

Lưu huỳnh đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp protein và một số axit amin thiết yếu, đồng thời tham gia vào quá trình hình thành các chất sinh dầu và tạo mùi cho nông sản. Nó giúp cây chịu rét và hạn, thúc đẩy quá trình chín của quả và hạt. Ngoài ra, lưu huỳnh cũng là thành phần của coenzym A, một chất xúc tác quan trọng trong quang hợp, hô hấp và tăng cường hoạt động của vi sinh vật cố định đạm. Canxi (Ca) cần thiết cho sự phát triển của hệ rễ, giúp hình thành các rễ bên và hệ thống lông hút, thúc đẩy trao đổi chất và vận chuyển gluxit trong cây. Canxi cũng làm giảm độ thấm của màng tế bào, hạn chế hút nước quá mức và tạo khả năng chịu úng tạm thời cho cây. Magiê (Mg) đóng vai trò then chốt trong quang hợp và tổng hợp gluxit, protein, lipit. Magiê đặc biệt quan trọng đối với cây lấy đường, bột, cây họ đậu, cây tinh dầu và cây kích thích...

Mg giúp điều chỉnh pH trong từng phần của tế bào và ảnh hưởng đến sinh lý của cây. Thiếu Mg có thể gây cản trở trong việc tổng hợp ATP và quá trình photpho hóa, trong khi Mg cùng với K tăng cường sức trương của tế bào, cân bằng nước và nâng cao khả năng chịu hạn của cây.

Về các nguyên tố vi lượng:

Mặc dù các nguyên tố vi lượng chỉ hiện diện với số lượng nhỏ trong đời sống cây trồng, chúng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Kẽm (Zn) hỗ trợ quá trình hô hấp, dinh dưỡng khoáng, quang hợp và tổng hợp các chất hữu cơ. Cây cần kẽm để phát triển, vận chuyển và chống lại tác nhân bên ngoài, đặc biệt là trong giai đoạn hình thành hạt và quả. Sắt (Fe) liên quan đến việc khử nitrat, quang hợp, và tổng hợp diệp lục. Đồng (Cu) giúp tổng hợp clorophin, chuyển hóa gluxit, khử nitrat và tạo ra đường, chất béo, đạm, vitamin A và C. Mangan (Mn) hỗ trợ việc khử CO2 thành diệp lục, tổng hợp gluxit, axit nucleic, và các chất điều hòa sinh trưởng, đồng thời tăng khả năng chịu hạn. Bo (B) ảnh hưởng đến quang hợp, hình thành chất hữu cơ, vận chuyển chất, tạo phấn hoa và khả năng đậu quả. Molipden (Mo) giúp cố định đạm, chuyển hóa đạm và là thành phần của nhiều men xúc tác. Clo (Cl) kích thích men chuyển hóa hydrat cacbon và tăng cường khả năng giữ nước của tế bào.

Các chất đa lượng:

Đạm (N) là một chất đa lượng không thể thiếu trong sự phát triển của cây trồng, vì nó làm tăng hàm lượng protein và là thành phần chính của các chất hữu cơ như axit nucleic và diệp lục tố. Để cây trồng phát triển tốt, cần cung cấp đạm liên tục trong suốt quá trình sinh trưởng. Mỗi loại cây có nhu cầu đạm khác nhau và yêu cầu này thay đổi theo từng giai đoạn phát triển. Ví dụ, giai đoạn đầu cây cần đạm để phát triển rễ, thân, và lá, trong khi giai đoạn sau cây cần đạm để tích lũy chất trong quả và hạt. Cây lâu năm cũng cần đạm để phục hồi sau mỗi vụ thu hoạch.