Buzz
1. Cholesterol và các loại
Cholesterol là một dạng chất béo, còn được gọi là lipid, được cơ thể sản xuất và sử dụng trong các hoạt động sống. Gan là cơ quan chịu trách nhiệm sản xuất chất béo này và cung cấp đủ nhu cầu sử dụng cho cơ thể. Ngoài ra, con người cũng thu thập một lượng cholesterol nhất định thông qua thực phẩm họ tiêu thụ hàng ngày, đặc biệt là thực phẩm từ động vật như thịt lợn, thịt bò, sữa nguyên kem,...
Cholesterol là một loại chất béo tồn tại trong cơ thể con người
Việc tiêu thụ một lượng lớn chất béo từ thực phẩm, đặc biệt là dầu nhiệt đới như dầu dừa, dầu hạt cọ,… có thể kích thích gan sản xuất ra nhiều cholesterol hơn cần thiết. Khi đó, chất béo không được sử dụng hết sẽ tích tụ trong máu và lan truyền đi khắp cơ thể.
Thực tế, mức độ chất béo trong máu quá cao là một nguy cơ tiềm ẩn, có thể gây ra các biến chứng như đau tim, đột quỵ, xơ vữa động mạch, tắc nghẽn động mạch,...
Cholesterol được chia thành 2 loại dựa trên protein kết hợp với cholesterol để vận chuyển trong máu, cụ thể như sau:
1.1. Cholesterol LDL
Loại cholesterol này được vận chuyển bởi LDL, hay còn gọi là cholesterol xấu. LDL cholesterol được chuyển từ gan đến các cơ quan cần, nếu nồng độ chất béo này trong máu quá cao có thể dẫn đến tích tụ, gây ra xơ vữa động mạch và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.
HDL cholesterol cũng được gọi là chất béo có lợi
1.2. HDL cholesterol
Loại chất béo này được vận chuyển bởi HDL, đưa từ tế bào trở về gan để bị phân hủy và loại bỏ ra ngoài. HDL cholesterol được biết đến như là chất béo có ích, tuy nhiên nó không loại bỏ hoàn toàn cholesterol xấu, chỉ có thể loại bỏ từ 1/3 đến 1/4 lượng cholesterol trong máu.
Do đó, trong quá trình kiểm tra mỡ máu, ngoài việc đo cholesterol tổng, cũng cần xem xét tỷ lệ giữa cholesterol có lợi và cholesterol xấu. Từ đó có thể đưa ra đánh giá về tình trạng mỡ máu của bệnh nhân và các nguy cơ liên quan như xơ vữa động mạch, tiểu đường, cao huyết áp,...
2. Mức độ cholesterol trong máu đáng lo ngại là bao nhiêu?
Đo lường nồng độ cholesterol tổng và tỷ lệ các loại cholesterol trong máu có thể được thực hiện dễ dàng và chính xác thông qua xét nghiệm máu. Đồng thời, cũng cần kiểm tra nồng độ Triglyceride để đánh giá toàn diện hơn, đây là loại chất béo được cơ thể dùng để tích trữ năng lượng.
Cụ thể, mức độ cholesterol trong máu được xem xét là bình thường hoặc nguy hiểm như sau:
Cholesterol tổng TC
Chỉ số bình thường: <200 mg/dL.
Phạm vi biên: 200 - 239 mg/dL.
Rủi ro cao: >=240 mg/dL.
Chất béo HDL-C có lợi
Chỉ số bình thường: >=60 mg/dL.
Đối với nam giới, mức ranh giới là từ 40 đến 59 mg/dL; còn đối với nữ giới, mức ranh giới là từ 50 đến 59 mg/dL.
Nguy cơ cao được xác định khi cholesterol ở nam giới dưới 40 mg/dL và ở nữ giới dưới 50 mg/dL.
Cholesterol xấu LDL-C
Mức cholesterol bình thường là dưới 100 mg/dL, trong khi mức nguy cơ là từ 100 đến 129 mg/dL.
Mức ranh giới của cholesterol là từ 130 đến 159 mg/dL.
Nguy cơ tăng cao: 160 - 189 mg/dL là nguy cơ tăng cao; >= 190 mg/dL là nguy cơ cực kỳ tăng cao.
Cholesterol TG
Bình thường: <150 mg/dL.
Ranh giới: 150 - 199 mg/dL.
Nguy cơ cao: 200 - 499 mg/dL là nguy cơ cao; >=500 mg/dL là nguy cơ cực kỳ cao.
Kiểm tra Cholesterol giúp đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ
Dựa vào kết quả đo lường nồng độ Cholesterol và mỡ trong máu, bác sĩ cần kết hợp với các yếu tố khác để đánh giá nguy cơ bị đau tim, đột quỵ hoặc các bệnh liên quan. Các yếu tố bao gồm: giới tính, tuổi, hút thuốc, huyết áp, và tiền sử bệnh lý.
Thang điểm SCORE thường được sử dụng để đánh giá nguy cơ tim mạch ở những người không có triệu chứng lâm sàng. Điều này giúp đo lường nguy cơ mắc bệnh xơ vữa động mạch, đột quỵ, hoặc các bệnh mạch máu gây tử vong trong 10 năm tới.
3. Lý do gây tăng Cholesterol trong máu
Cholesterol được tổng hợp từ gan và hấp thụ vào cơ thể qua thực phẩm đều gây tăng Cholesterol trong máu, do các nguyên nhân sau đây:
3.1. Lối sống không lành mạnh
Các thói quen sau đây là nguyên nhân hàng đầu gây Cholesterol cao trong máu, tăng nguy cơ bị biến chứng tim mạch:
Chế độ ăn uống không lành mạnh
Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có Cholesterol cao, đặc biệt là các loại chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa như: đồ ăn nhanh, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ,...
Ít vận động thể chất
Ít hoạt động, không tập thể dục làm tăng Cholesterol trong máu, đặc biệt là Cholesterol xấu.
Thừa cân
Người thừa cân béo phì thường có nguy cơ tăng Cholesterol và triglycerid trong máu cao, trong khi Cholesterol tốt lại giảm.
Béo phì gây tăng nguy cơ Cholesterol cao trong máu
Hút thuốc
Hóa chất độc hại trong thuốc lá ngăn chặn HDL Cholesterol, làm cho LDL Cholesterol tích tụ trong máu gây xơ vữa động mạch.
Rượu
Uống nhiều rượu cũng gây tăng Cholesterol đặc biệt và mỡ máu nói chung.
3.2. Do các bệnh lý cơ bản
Những người mắc cao huyết áp, tiểu đường thường có mức Cholesterol trong máu cao hơn bình thường. Ngoài ra, các bệnh lý về gan, thận hoặc tuyến giáp cũng ảnh hưởng, do đó bệnh nhân có Cholesterol máu cao cần điều trị kết hợp bệnh lý cơ bản.
3.3. Do các yếu tố khác
Nhiều yếu tố khác cũng có thể gây tăng mức Cholesterol trong máu như:
Tuổi
Người già càng có nguy cơ tăng mỡ máu cao hơn, rủi ro xơ vữa động mạch và biến chứng cũng cao hơn.
Tiền sử bệnh lý gia đình
Nếu có người thân trong gia đình mắc bệnh mạch vành, đột quỵ dưới 55 tuổi với nam (là anh trai hoặc bố) hoặc dưới 65 tuổi với nữ (là mẹ hoặc chị em gái), bạn có nguy cơ tăng mỡ máu cao hơn. Nhiều gia đình có tất cả hoặc nhiều thành viên cùng mắc tăng Cholesterol máu, do lối sống không lành mạnh kết hợp với yếu tố di truyền.
Nguy cơ tăng mỡ máu và biến chứng tăng theo tuổi
Vì vậy, việc thay đổi lối sống và điều trị bệnh lý cơ bản có thể kiểm soát được nguy cơ tăng Cholesterol trong máu. Đối với những yếu tố không thay đổi như tuổi tác hoặc di truyền, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh và thường xuyên thăm bác sĩ để sàng lọc bệnh sớm.
Cholesterol đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và hoạt động của cơ thể, nhưng mức Cholesterol cao có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm. Vì vậy, hiểu biết về Cholesterol và điều chỉnh mức Cholesterol trong cơ thể, tăng Cholesterol tốt và giảm Cholesterol xấu là rất quan trọng.
