Phần mềm độc ác, còn được gọi là phần mềm ác tính, phần mềm độc hại, phần mềm gây hại hoặc mã độc (tiếng Anh: malware) là một loại phần mềm được tạo ra bởi các tin tặc hoặc các kẻ phá hoại nhằm gây hại cho các máy tính. Tùy thuộc vào cách thức sử dụng, các loại phần mềm độc ác có thể gây ra các thiệt hại khác nhau, từ việc hiển thị các cửa sổ đe dọa đến chiếm đoạt máy tính và lan truyền sang các máy tính khác, tương tự như virus trong các sinh vật.
Phân loại
Virus
Virus (trong trường hợp của phần mềm độc hại) là một loại mã hoặc chương trình độc hại được thiết kế để thay đổi hoạt động của máy tính, và có khả năng lan truyền từ máy tính này sang máy tính khác để gây hại, mã hóa, thay đổi hoặc xóa dữ liệu, đánh cắp thông tin cá nhân nhạy cảm, mở cửa để tin tặc xâm nhập và chiếm quyền điều khiển, hoặc thực hiện các hành động khác nhằm lợi ích cho người tạo ra virus.
Đoạn mã sâu máy tính
Đoạn mã sâu máy tính là một chương trình máy tính độc lập có chứa phần mềm độc hại được thiết kế để sao chép và lan truyền tự động sang các máy tính khác. Thường sử dụng mạng máy tính để lan truyền, tận dụng các lỗ hổng bảo mật trên các máy tính mục tiêu. Nó sử dụng máy tính nhiễm để quét và lây nhiễm sang các máy tính khác. Đoạn mã sâu máy tính sử dụng phương pháp đệ quy để sao chép mà không cần máy chủ và lan truyền tự động dựa trên quy luật tăng trưởng theo cấp số nhân, sau đó điều khiển và lây nhiễm nhiều máy tính trong thời gian ngắn. Đoạn mã sâu máy tính thường gây ra ít nhất một số hậu quả cho mạng, thậm chí chỉ qua việc tiêu tốn băng thông.
Các dạng mã độc nhiễm hoạt động độc lập:
- Đoạn mã sâu máy tính (worm).
Lây nhiễm qua Internet, USB, mạng LAN,...
- Ngựa gỗ
- Phần mềm gián điệp: tự động ghi lại thông tin của máy tính bị xâm nhập.
- Phần mềm quảng cáo: tự động hiển thị các bảng quảng cáo.
- Bàn phím ghi âm: ghi lại toàn bộ thao tác của bàn phím.
- Cửa sau: mở cửa sau cho kẻ xâm nhập.
- Rootkit: loại mã độc 'ẩn mình' trước các chương trình kiểm soát tệp, tiến trình,... tạo đường truy cập cho kẻ xâm nhập quay lại.
Một số loại mã độc nguy hiểm:
- Wanna Cry.
- Worm Sasser.
- Baza.