Phần mềm hệ thống là gì? Những vai trò của nó là gì?

“Phần mềm hệ thống là gì?” “Vai trò của phần mềm hệ thống là gì?” “Phần mềm ứng dụng có phải là phần mềm hệ thống không?” là những câu hỏi thường gặp khi bắt đầu tìm hiểu về công nghệ máy tính. Để làm sáng tỏ những vấn đề này, hãy cùng Mytour khám phá bài viết dưới đây!

Phần mềm hệ thống là gì?

Để máy tính hoạt động hiệu quả, cần cài đặt phần mềm hệ thống. Vậy, phần mềm hệ thống thực sự là gì? 

Phần mềm hệ thống, hay còn gọi là phần mềm máy tính, là chương trình được phát triển để điều khiển và quản lý phần cứng của máy tính. Chương trình này cũng cung cấp một nền tảng cơ bản cho việc chạy các phần mềm ứng dụng.Nói một cách đơn giản, phần mềm hệ thống là công cụ giúp người dùng “giao tiếp” với phần cứng máy tính và các phần mềm ứng dụng khác. Thuật ngữ này cũng bao gồm các công cụ phát triển như: trình biên dịch, trình liên kết và trình gỡ lỗi. 

Để cài đặt phần mềm hệ thống, phần cứng cần có driver thiết bị. Driver thiết bị cung cấp các chức năng cơ bản giúp điều khiển, kết nối và vận hành các phần cứng. Nó cũng hỗ trợ việc xây dựng các chương trình từ bên trong máy tính.

Phần mềm hệ thống có những loại nào?

Phần mềm hệ thống thường được phân loại thành hai loại: hệ điều hành và phần mềm tiện ích (hay còn gọi là phần mềm điều khiển thiết bị).

Hệ điều hành

Hệ điều hành – một trong những loại phần mềm hệ thống, là thành phần rất quan trọng trong việc quản lý các thiết bị phần cứng máy tính. Nó giúp người dùng điều hành các tài nguyên đa dạng được cài đặt vào máy (thường là phần mềm ứng dụng). Hệ điều hành có thể được xem như cầu nối giữa con người và các linh kiện máy tính, tạo ra môi trường thuận lợi cho việc sử dụng và phát triển ứng dụng dễ dàng hơn. 

Hiện nay, hệ điều hành không chỉ được sử dụng trong công nghệ máy tính mà còn được phát triển cho các thiết bị thông minh khác như: iOS, Android, Mac OS, Color OS… Chúng được tích hợp trên các phần cứng như điện thoại, tivi, đồng hồ, tủ lạnh… Những ứng dụng này đã mang lại nhiều cải tiến cho cuộc sống con người nhờ vào sự thông minh mà chúng cung cấp. 

Phần mềm điều khiển thiết bị

Một loại phần mềm hệ thống khác là phần mềm điều khiển thiết bị, còn được gọi là Driver. Đây là cầu nối giữa phần mềm và phần cứng thiết bị, tạo ra sự tương tác giữa hệ điều hành, các chương trình trong máy tính và các phần mềm ứng dụng khác. Nó cũng giúp kết nối hệ điều hành và các chương trình phần mềm với bất kỳ thiết bị phần cứng nào được kết nối. 

Nói cách khác, phần mềm điều khiển thiết bị giống như “người phiên dịch” giúp các phần cứng trong máy tính hiểu được các chương trình đang được cài đặt. Nhờ vào điều này, người dùng có thể thực hiện công việc của mình một cách hiệu quả. 

Loại phần mềm điều khiển này cũng tương tự như các chương trình máy tính khác, luôn được cập nhật hoặc có các gói dịch vụ mới nhằm sửa lỗi, thêm tính năng… Vì vậy, người dùng nên thường xuyên cập nhật phần mềm điều khiển thiết bị để sử dụng máy tính một cách mượt mà nhất.

Vai trò của phần mềm hệ thống

Như đã đề cập, phần mềm hệ thống đóng vai trò rất quan trọng trong lĩnh vực công nghệ thông minh. Nó không chỉ điều hành mà còn là cầu nối giữa các ứng dụng và phần cứng máy tính.

Nhờ vai trò này, con người có thể dễ dàng khai thác tài nguyên bên trong các thiết bị điện tử để thực hiện công việc của mình. Nếu không có phần mềm hệ thống, các thiết bị điện tử sẽ chỉ giống như những khối kim loại thông thường, không thể tính toán, không thể kết nối internet, và không thể trở thành công cụ làm việc…

Một số ví dụ về phần mềm hệ thống

Hãy cùng điểm qua một số ví dụ về phần mềm hệ thống xung quanh chúng ta để hiểu rõ hơn về khái niệm này. Hiện nay, có hai loại phần mềm hệ thống thường gặp: Hệ điều hành máy tính (như máy chủ web) và các hệ điều hành trên thiết bị thông minh (thường là điện thoại di động).

Một số hệ điều hành máy tính phổ biến mà hầu hết người dùng đều quen thuộc bao gồm: Windows, Mac OS, Linux…

Các hệ điều hành trên điện thoại thông minh rất phổ biến như: Android, iOS, Harmony OS…

Mỗi hệ điều hành nói trên đều có nhiều phiên bản khác nhau, được phát triển độc lập dựa trên hạt nhân của các hệ điều hành gốc. Chẳng hạn, hệ điều hành Win 11, Win 10, Win 7, Win XP đều phát triển từ hệ điều hành gốc là Windows.

Phần mềm ứng dụng là gì?

Phần mềm ứng dụng (Application software), thường được gọi là app, là loại chương trình giúp các thiết bị điện tử thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Phần mềm ứng dụng thường được chia thành hai loại: phần tiện ích và phần công cụ. 

Phần mềm ứng dụng thường được đóng gói thành bộ phần mềm. Các phần mềm trong bộ này thường có giao diện và tính năng tương đồng, giúp người dùng dễ dàng học hỏi và sử dụng. Một ví dụ điển hình của bộ phần mềm ứng dụng phục vụ các tác vụ văn phòng do Microsoft Office phát triển bao gồm: Word, Excel, PowerPoint…

Phân biệt giữa phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng

Nhiều người thường lầm tưởng rằng phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng là giống nhau. Tuy nhiên, thực tế, hai khái niệm này hoàn toàn khác biệt. Một số điểm phân biệt rõ ràng bao gồm: 

Cách sử dụng

Phần mềm hệ thống được phát triển nhằm mục đích quản lý và điều khiển phần cứng của thiết bị. Đồng thời, nó cũng đóng vai trò như cầu nối để quản lý các phần mềm ứng dụng, giúp người dùng dễ dàng thực hiện các công việc thông qua phần cứng máy tính. 

Ngược lại, phần mềm ứng dụng được phát triển để thực hiện những tác vụ cụ thể, tùy thuộc vào mục đích thiết kế của nó. Điều này có nghĩa là nó không thể thực hiện những công việc nào ngoài phạm vi đã được định trước. 

Cách cài đặt

Phần mềm hệ thống được cài đặt trên thiết bị đồng thời với việc cài đặt hệ điều hành. Điều này có nghĩa rằng phần mềm hệ thống là không thể thiếu. Nếu không cài đặt phần mềm hệ thống ngay sau khi hoàn thiện phần cứng, thiết bị sẽ không thể hoạt động. Hoặc nếu không khởi động phần mềm hệ thống, thiết bị của bạn sẽ chỉ là một “cục sắt” vô dụng.

Khác với phần mềm hệ thống, phần mềm ứng dụng chỉ được cài đặt khi người dùng cần sử dụng các chức năng mà nó cung cấp. Nếu không, người dùng không nhất thiết phải tải ứng dụng đó về thiết bị của mình. Nói cách khác, phần mềm ứng dụng thường không phải là bắt buộc.

Thời gian triển khai

Phần mềm hệ thống sẽ khởi động ngay khi bạn bật thiết bị lần đầu. Nó sẽ hoạt động cho đến khi gặp sự cố (thường là lỗi hệ thống) hoặc khi thiết bị của bạn bị hỏng.

Phần mềm ứng dụng chỉ hoạt động khi bạn cần sử dụng nó. Nếu bạn thoát khỏi ứng dụng, nó sẽ dừng hoạt động ngay lập tức.

Sự trừu tượng

Thông thường, khi phần mềm hệ thống hoạt động, người dùng hiếm khi “giao tiếp” với nó. Nói cách khác, người dùng thường không để ý đến trạng thái hoạt động của phần mềm cho đến khi có sự cố xảy ra.

Ngược lại, với phần mềm ứng dụng, mỗi khi bạn sử dụng các tính năng của nó, điều đó có nghĩa là bạn đang tương tác với phần mềm. Hành động nhấn vào các nút trong phần mềm chính là việc “ra lệnh” cho nó thực hiện nhiệm vụ theo ý muốn của bạn.

Sự phụ thuộc

Phần mềm hệ thống hoạt động độc lập và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ phần mềm nào khác. Nó vận hành bên trong thiết bị và tạo ra môi trường cho các phần mềm khác được khởi động.

Ngược lại, phần mềm ứng dụng yêu cầu phần mềm hệ thống phải được cài đặt trước. Nó chỉ có thể hoạt động khi đáp ứng các điều kiện mà phần mềm hệ thống đã thiết lập cho nó.

Mức độ phức tạp

Việc lập trình phần mềm hệ thống rất phức tạp và đòi hỏi người thực hiện phải có kiến thức vững vàng về cả phần mềm lẫn phần cứng. Điều này bao gồm cả ngôn ngữ lập trình và khả năng xử lý các lỗ hổng trong phần mềm.

Lập trình phần mềm ứng dụng thì đơn giản hơn nhiều. Thực tế, độ khó của việc lập trình phụ thuộc vào các tác vụ mà lập trình viên muốn thực hiện. Phần mềm càng phức tạp thì độ khó càng tăng. Tuy nhiên, hầu hết phần mềm ứng dụng hiện nay đều có độ khó ở mức trung bình.

Việc bạn có khả năng phân biệt rõ ràng giữa phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng sẽ mang lại lợi ích lớn trong học tập cũng như công việc. Đây sẽ là một điểm cộng đáng kể khi bạn ứng tuyển vào những vị trí yêu cầu kiến thức cơ bản về máy tính.

Trên đây là những kiến thức mà Mytour đã tổng hợp để giải đáp cho câu hỏi “Phần mềm hệ thống là gì?”. Hy vọng rằng sau khi đọc bài viết này, quý độc giả sẽ nắm được những kiến thức cơ bản về phần mềm máy tính cùng những vấn đề liên quan đến lĩnh vực công nghệ phần mềm. 

Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo thêm các thông tin về tìm việc làm, Mytour nhà đất, thuê phòng trọ,…. trên Mytour. Chúc bạn tìm được những thông tin phù hợp với nhu cầu của mình.