Buzz
Bài Bàn về đọc sách của học giả Chu Quang Tiềm, được đăng trong cuốn Danh nhân Trung Quốc về niềm vui và nỗi buồn của việc đọc sách.
Tác giả đã đề cập đến 3 điểm chính: mục đích của việc đọc sách, thách thức của việc đọc sách, và phương pháp đọc sách.
1. Hai đoạn đầu nói về mục đích của việc đọc sách: 'Học không chỉ là việc đọc sách, nhưng đọc sách thật sự là một phần quan trọng của việc học'. Học là việc tích lũy kiến thức; người học là người giàu tri thức, biết nhiều, có nền tảng hiểu biết để áp dụng vào công việc, thi đấu, đóng góp và phục vụ. Có nhiều cách để học, nhưng Chu Quang Tiềm đã khẳng định rằng 'đọc sách thực sự là một phần quan trọng của việc học'.
Sách là gì? Sách là 'kho tàng quý báu của di sản tinh thần nhân loại' đã được 'ghi chép mù mịt qua thời gian'. Sách là 'những dấu mốc trên con đường phát triển của tri thức'. Ví dụ, từ thơ dân gian đã phát triển thành thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, thơ chữ Nôm của Hồ Xuân Hương, Truyện Kiều của Nguyễn Du, và nhiều tác phẩm khác...
Tại sao cần phải đọc sách? Để xây dựng một sự nghiệp vĩ đại, như một thi sĩ thời Đường đã 'đọc hàng vạn quyển sách', Ươc Trai phải trải qua, nghiền ngẫm 'ngàn cuốn sách một lượt', nhà học giả Lê Quý Đôn đã dành cả đời mình cho việc 'đọc sách suốt ngày đêm, không rời mắt khỏi trang sách, không buông lời từ trang sách',... Chu Quang Tiềm có một cách diễn đạt khá sâu sắc về mục đích của việc đọc sách. Đọc sách để 'khởi đầu từ đây' để tiến lên, phát triển từ nền văn hóa tri thức. Không đọc sách có nghĩa là 'làm mất đi' những thành tựu văn hóa của quá khứ, như một cách 'trở lại quá khứ, trở thành kẻ lạc hậu'. Đọc sách để kế thừa tri thức nhân loại. Đọc sách để 'trả lại' và 'tận hưởng' những kiến thức, lời dạy của người đi trước, để trang bị cho bản thân một tầm nhìn cao cả, một tư duy sâu rộng, có thể 'đứng trên chiến trường hàng vạn dặm trên con đường học vấn, để khám phá thế giới mới'.
2. Thách thức của việc đọc sách là điểm thứ hai mà tác giả đề cập trong phần cuối bài viết. Sách ngày càng nhiều, đầy rẫy ở các cửa hàng, dày đặc tại các thư viện, vì thế người đọc thường phải đối mặt với 2 khó khăn (hậu quả).
'Một là sách nhiều khiến người ta không thể chuyên sâu'. Ngày xưa có người đọc đến mất óc mới đọc hết một quyển kinh (tứ thư, ngũ kinh), họ đã 'nhớ từng câu, suy ngẫm đến thuộc lòng, thấm vào tận xương tuỷ, trở thành một nguồn động viên tinh thần, mãi mãi không cạn kiệt. Chu Quang Tiềm châm biếm một 'học giả trẻ' tự hào đọc hàng ngàn cuốn sách; cách đọc 'nhìn qua' thì có nhiều nhưng cách 'hiểu sâu' thì rất ít, 'trở thành kẻ học bèo nát' khác như 'ăn chưa no, ăn đang no'...
'Thứ hai, sách nhiều dễkhiến người đọc lạc lối'. Đối diện với một biển sách, một núi sách, nhiều người vì 'tham lam nhiều mà không chăm chú vào điều quan trọng', không phân biệt được 'những tác phẩm chân thành' với những 'cuốn sách vô ích', kiến thức không được nâng cao, tinh thần không được nuôi dưỡng, thậm chí là 'lãng phí thời gian và sức lực'. Tác giả đưa ra một so sánh, việc đọc sách, việc học không chỉ là 'đánh vào phía đông, đấm vào phía tây', 'tự tiêu hao năng lượng', mà còn là việc 'đánh vào những nơi mạnh mẽ, đánh bại những đối thủ khó khăn, chiếm lĩnh những vị trí yếu thế'. Thông qua đó, ta nhận ra rằng, việc đọc sách để học vấn, đọc sách để học không phải là điều dễ dàng.
3. Ba đoạn cuối bài, tác giả đề cập đến phương pháp đọc sách. 'Đọc sách không phải là việc nhiều, quan trọng nhất là phải chọn lọc, đọc cẩn thận'. Chỉ cần 'đọc qua' 10 quyển sách không bằng 'đọc mười lần' một quyển sách. Đọc 10 quyển sách 'không quan trọng' không bằng đọc 1 quyển sách thực sự có giá trị'. Một câu thơ của nhà thơ cổ được trích lại rất ý nghĩa, sâu sắc:
Sách cũ, đọc trăm lần không chán,
Nhớ kỹ, suy ngẫm một mình vẫn hay.
Đọc nhiều không phải lúc nào cũng là 'vinh dự', đọc ít cũng không phải là 'xấu hổ'. Phải 'đọc kỹ', rèn luyện tư duy sâu xa, tích lũy tri thức, tự do tưởng tượng đến mức hoàn hảo! Chu Quang Tiềm đưa ra một ví dụ so sánh 'cưỡi ngựa đi qua chợ...', 'kẻ giàu có khoe kho báu' để chỉ trích những người 'đọc nhiều mà không suy nghĩ sâu sắc', thể hiện 'đẳng cấp thấp kém, tầm thường'.
Sách đọc có thể phân thành một số loại, một loại là sách thông thường, một loại là sách dành cho việc học vấn sâu rộng. Loại sách thông thường thì ai cũng biết. Các học sinh trung học và sinh viên năm đầu, nếu học chăm chỉ 'thì cũng đủ dùng'. Đọc giáo trình 'có lợi ích gì ', mỗi môn cần phải 'chọn kỹ từ 3 đến 5 quyển đọc kỹ'. Nếu thiếu sự lựa chọn hoặc đọc qua loa thì người đọc sẽ 'không thu được lợi ích thực sự'.
Sách thông thường 'không chỉ cần cho công dân thế giới hiện tại' mà đối với các nhà học giả chuyên môn 'cũng không thể thiếu'. Phải chuyên sâu, uyên bác. Trên thế giới không có lĩnh vực học vấn nào là cô lập, không có liên kết, vì thế trong quá trình học tập, nghiên cứu 'không thể tách rời'. Các ngành như: Văn, Sử, Triết, Ngoại giao, Quân sự, Chính trị... đều có 'liên kết' với nhau. Nếu không hiểu biết về các lĩnh vực liên quan thì 'giống như con chuột vào hang sư tử, càng đi sâu càng hẹp, không biết cách ra'. Tác giả nêu lên phương châm trong học vấn: 'không hiểu thông thì không thể chuyên, không hiểu rộng thì không thể nắm chắc phải hiểu rộng rồi mới nắm vững. Người có thành tựu lớn trong một lĩnh vực học vấn nào 'đều phải có cơ sở sâu rộng của nhiều ngành học vấn khác'. Để chuyên sâu và uyên bác trong học vấn.
Vấn đề Bàn về đọc sách không có gì mới mẻ. Đã có nhiều nhà khoa học, nhà văn, nhà thơ... nói về việc đọc sách và kinh nghiệm đọc sách. Nhưng cách viết nhẹ nhàng, lập luận sâu sắc, cách lập luận chặt chẽ của Chu Quang Tiềm có sức thuyết phục mạnh mẽ. Biết cách đọc sách để xây dựng học vấn là những ý kiến gợi mở về cách đọc sách, tự học, tư duy cho mỗi người. Đó là bài học, là lời khuyên chân thành, chính xác. Một điểm nổi bật trong Bàn về đọc sách là tác giả đã sử dụng một số so sánh hóm hỉnh khi nói về phương pháp đọc sách, làm cho lập luận trở nên gần gũi hơn, dễ hiểu hơn.
Mytour
