Buzz
1. Giới thiệu tác giả Nguyễn Duy và bài thơ Ánh trăng
1.1. Về tác giả Nguyễn Duy
Nguyễn Duy, tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948 tại làng Quảng Xá, nay thuộc phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa. Ông gia nhập quân đội vào năm 1966, phục vụ trong binh chủng Thông tin và tham gia nhiều chiến trường. Sau năm 1975, Nguyễn Duy chuyển về làm báo Văn nghệ giải phóng và từ năm 1977, ông là đại diện của báo tại TP.HCM. Năm 2007, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Nguyễn Duy đã giành giải Nhất trong cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1972 - 1973, khẳng định vị thế của ông như một nhà thơ nổi bật trong thế hệ trẻ chống Mỹ và tiếp tục cống hiến trong sự nghiệp sáng tác.
1.2. Tìm hiểu về bài thơ Ánh trăng
Bài thơ “Ánh trăng” được sáng tác vào năm 1978 tại TP.HCM, ba năm sau ngày đất nước được giải phóng. Trong bối cảnh không còn chiến tranh, những cựu chiến binh trở về hòa nhập vào cuộc sống mới tại thành phố sôi động.
Bài thơ “Ánh trăng” nằm trong tập thơ cùng tên và đã vinh dự nhận giải A của Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1984.
2. Phân tích nội dung bài thơ Ánh trăng
Ánh trăng đã từ lâu trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều nhà văn, nhà thơ, mỗi người thể hiện theo cách riêng. Trong khi ánh trăng của Chính Hữu trong bài thơ 'Đồng chí' được miêu tả như 'đầu súng trăng treo', đầy chất thơ mộng, thì ánh trăng trong tác phẩm của Nguyễn Duy lại hiện lên như một người bạn tri kỉ đồng hành cùng những năm tháng khó khăn chống giặc.
Bài thơ 'Ánh trăng' của Nguyễn Duy được viết vào năm 1978, ba năm sau khi đất nước thống nhất. Khi chuyển từ cuộc sống chiến đấu gian khổ sang thời kỳ hòa bình, con người dễ quên đi những ký ức đau thương. Nguyễn Duy sáng tác bài thơ này như một cách nhắc nhở về quá khứ, trong đó ánh trăng là biểu tượng của người chứng kiến và chia sẻ mọi khó khăn trong quá khứ.
Bài thơ bắt đầu với việc tác giả thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa bản thân và vầng trăng:
'Hồi nhỏ sống với đồng'
'với sông rồi với bể'
Khi chiến tranh ở rừng sâu
Những câu thơ đầu tiên gợi lên hình ảnh vầng trăng cùng với các yếu tố như đồng, sông, bể, tạo nên một không gian rộng lớn nhưng rất gần gũi của những năm tháng tuổi thơ. Với cách kể tâm tình và lối diễn đạt như 'hồi nhỏ', 'hồi chiến tranh', tác giả đưa người đọc trở lại một quá khứ xa xôi, đầy kỷ niệm. Điệp từ 'với' không chỉ kết nối ý thơ mà còn liên kết con người với thiên nhiên, vũ trụ, và ánh trăng tri kỷ. Trong thời chiến, ánh trăng là người bạn đồng hành, mang đến ánh sáng và niềm vui trong những đêm tối tăm của cuộc kháng chiến.
'Hoàn toàn hòa mình với thiên nhiên'
'hồn nhiên như cây cỏ'
không thể nào quên được
vầng trăng đầy tình cảm.
Nhà thơ đã sử dụng phép liên tưởng nghệ thuật với hình ảnh ''trần trụi với thiên nhiên'' và so sánh độc đáo ''hồn nhiên như cây cỏ'' để khắc họa ánh trăng chân thành, không chút giả dối và đầy tình nghĩa. Ánh trăng luôn chiếu sáng từ trên cao xuống thế gian, làm bạn với các đồng chí, khiến nhà thơ tin rằng mình sẽ không bao giờ quên được ánh trăng nơi núi rừng. Tuy nhiên, từ ''ngỡ'' lại dự báo sự thay đổi trong suy nghĩ và cảm xúc của nhà thơ.
Khi chiến tranh kết thúc, đất nước phát triển và đời sống được cải thiện. Đúng như lẽ tự nhiên, hoàn cảnh thay đổi kéo theo sự thay đổi trong lòng người.
''Kể từ khi về thành phố
như ánh sáng của gương đã trở nên quen thuộc
ánh trăng lướt qua con ngõ
như một người lạ đi ngang đường
Ngày xưa, trong bóng tối của rừng sâu, ánh trăng là người bạn duy nhất của những chiến sĩ, chiếu sáng cho cuộc sống của họ. Nhưng giờ đây, khi đã về thành phố, ánh đèn điện đã thay thế ánh trăng. Ánh đèn làm mờ đi vẻ đẹp dịu dàng của ánh trăng trên cao. Ánh trăng vẫn hiện hữu, vẫn tỏa sáng trong đời sống con người, nhưng lòng người đã đổi thay. Từ những ngày vầng trăng là bạn tri kỷ, giờ đây ánh trăng chỉ còn là một người dưng qua đường. Hình ảnh so sánh ánh trăng với người lạ cho thấy sự thờ ơ, vô tâm của con người. Thật xót xa khi ánh đèn thành phố làm con người quên đi người bạn vĩ đại của mình trong những năm tháng khó khăn. Có lẽ ánh trăng sẽ mãi bị lãng quên nếu không có sự cố mất điện trong thành phố.
''Đột nhiên ánh đèn tắt
phòng buyn-đinh chìm trong bóng tối
nhanh chóng mở tung cửa sổ
vầng trăng tròn bỗng hiện ra đột ngột
Khoảnh khắc đó mở ra một cảm xúc dâng trào trong lòng tác giả. Các từ như 'thình lình', 'vội vàng', 'đột ngột' thể hiện sự gấp gáp của tác giả. Khi ánh đèn điện biến mất, người ta mới 'vội vàng' mở cửa sổ và 'đột ngột' nhận ra vầng trăng tròn sáng rực đang hiện diện. Chỉ khi ánh sáng nhân tạo không còn, người ta mới nhận ra người bạn cũ vẫn luôn hiện diện, trọn vẹn và chân thành. Cuộc gặp gỡ này đã đánh thức lương tâm con người, khiến tác giả cảm thấy day dứt và hồi tưởng về những kỷ niệm xưa.
nhìn lên mặt trăng
có một điều gì đó bâng khuâng
như là biển cả, như là đồng quê
như là sông nước, như là rừng xanh
Nhà thơ đứng lặng lẽ trước ánh trăng, trong tư thế đầy trang trọng: ''ngửa mặt lên nhìn trăng''. Trong khi Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện sự say mê và khao khát mãnh liệt khi đối diện với ánh trăng, mong mỏi hòa mình vào thiên nhiên: ''Người ngắm trăng soi ngoài cửa / Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ'', thì Nguyễn Duy lại đối diện với quá khứ và sự hối tiếc về người bạn tri kỷ xưa. Khi nhìn trăng, nhân vật trữ tình như thấy lại chính mình trong quá khứ, nhận ra giá trị và vẻ đẹp của ánh trăng – người bạn cũ:
Trăng vẫn tròn đầy
kể cả khi người lãng quên
ánh trăng im lìm không một tiếng động
đủ để làm ta bừng tỉnh
Tác giả ở đây dùng biện pháp nhân hóa để miêu tả ánh trăng như đang tỏ vẻ giận dữ, trách móc: 'kể cả khi người lãng quên'. Nhưng liệu vầng trăng có thực sự trách móc hay đó chỉ là sự tự trách của tác giả đối với chính mình? Dù vầng trăng vẫn hiện diện ''tròn đầy'' không thay đổi, nó vẫn lặng lẽ và rộng lượng, không oán hận hay trách móc người bạn đã rời xa. Chính sự im lặng này lại làm cho con người phải bừng tỉnh, không quên đi quá khứ và người bạn đáng quý của mình.
Với giọng điệu tự nhiên và hình ảnh đầy cảm xúc, bài thơ 'Ánh trăng' của Nguyễn Duy như một lời nhắc nhở về những năm tháng gian khổ của người lính gắn bó với thiên nhiên và đất nước hiền hòa. Đặc biệt, toàn bộ bài thơ chỉ có một dấu chấm, khiến ta cảm nhận được dòng hồi tưởng của Nguyễn Duy như một con sông chảy liên tục, sâu lắng. Nguyễn Duy muốn gửi gắm một thông điệp về thái độ sống 'ân tình, thủy chung' và 'uống nước nhớ nguồn' không chỉ của những người lính kháng chiến mà của tất cả mọi người, mọi thời đại, bao gồm cả chúng ta.
Trên đây là bài viết của Mytour về chủ đề Phân tích bài thơ Ánh trăng của Nguyễn Duy - Tuyển chọn những điểm nổi bật nhất. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ hỗ trợ bạn trong việc khám phá và hiểu sâu hơn về tác phẩm đặc sắc này.
