Buzz
Trong tâm hồn và thơ văn, Phan Bội Châu đã dành cho thế hệ trẻ Việt Nam nhiều mến yêu, trân trọng:
'Ôi! Đáng kính thay thanh niên! Đáng sợ thay thanh niên!
Nếu ai nói rằng: Thanh niên lay trời, trời phải rung
Thanh niên cày đất, đất cũng phải đổi, không phải là điều quá trớn!'.
(Thanh niên khóc)
Trong số 800 bài thơ và mấy chục bài phú, bài văn tế của Phan Bội Châu để lại, người đọc tìm thấy biết bao lời tốt đẹp và cảm động của nhà chí sĩ nói với thanh niên. Tiêu biểu nhất là bài thơ 'Bài ca chúc Tết thanh niên'. Đầu xuân 1927, học sinh trường Quốc học và trường Nhà dòng Huế đến mừng thọ Phan Bội Châu. Trong lời đáp từ của nhà chí sĩ, có bài thơ 'Bài ca chúc Tết thanh niên'. Báo 'Tân thế kỉ' số ra ngày 3-2-1927 đã giới thiệu toàn văn bài thơ. Viết theo thể hát nói đôi khổ, giọng thơ vừa bồi hồi tha thiết, vừa mạnh mẽ hùng hổn, bài ca đã động viên và khích lệ thanh niên lên đường cứu nước.
Bắt đầu bài thơ, ba tiếng: 'Dậy! Dậy! Dậy!' là lời gọi thức tỉnh một số đông thanh niên đang ngủ say trong đêm trường nô lệ. Cách diễn đạt này, chúng ta thường gặp trong thơ văn yêu nước đầu thế kỉ XX:
'Than ôi! Bách Việt hà san,
Văn hóa đã có, trí tuệ dồi dào.
Tâm hồn hứng khởi, lý trí sắc bén
Chúng ta cần phải suy tính thế nào?'.
('Thức tỉnh dân tộc ca')
'Hãy suy tính tỉnh táo đi!
Hãy đứng dậy đi, mặt trời mở ra để rửa sạch nỗi nhục cho non sông'.
(Tân Việt Nam - Phan Bội Châu)
'Một tiếng gà vang lên, tiếng hót của chim báo hiện ra, chúc mừng xuân về,... âm thanh ấy mang ý nghĩa tượng trưng báo hiệu một thời kỳ mới, một buổi sáng mới, một mùa xuân mới đang đến với dân tộc. Lời thơ hân hoan, chào đón:
'Bên bờ có tiếng gà gáy,
Chim trên cây lập tức ngỏ ý chào đón'.
Gà gáy 'một tiếng', đêm vẫn còn đậm. Nhà thơ sống trong tâm trạng 'xấu hổ, buồn bã, đau khổ'..., không chỉ là 'đau lòng' mà đã 'rất đau và đầy đớn”. Nỗi đắng cay và đau buồn dày đặc trong lòng từ lâu; không chỉ một hai ngày mà kéo dài nhiều năm tháng, từ khi khởi đầu Đông du (1905) đến lúc bị bắt (1925) và cho đến Tết 1927, thực sự là 'hai mươi năm và một chút”:
'Xuân ơi xuân, có biết hay không?
Xấu hổ cùng sông, buồn cùng núi, đau khổ cùng trăng,
Đã từng đau và đầy đớn suốt hai mươi năm'.
Nhà văn tâm sự, trò chuyện với 'xuân', với 'sông', với 'núi', với 'trăng' - những linh hồn của đất nước. Một tiếng thơ nhưng sâu lắng. Đó là những lời chân thành, là 'hành trang của những nỗi buồn quặn lòng' trải qua ngày đêm. Đó không chỉ là nỗi đau, nỗi buồn, nỗi xấu hổ, sự đau khổ của một con người, mà còn là tâm trạng chung của một thế hệ, của một dân tộc đã và đang phải chịu đựng sự bóp méo từ giặc, từ thực dân Pháp.
Câu tiếp theo cũng là tâm sự sâu lắng của một trái tim bất an. Năm 1925, Phan Bội Châu bị bắt giữ bởi thực dân Pháp tại Thượng Hải, đưa về Hà Nội và bị kết án tử hình. Nhân dân Việt Nam, đặc biệt là thanh niên và học sinh khắp cả nước đã nổi lên đấu tranh, đánh bại âm mưu tàn bạo của thực dân Pháp. Không thể giết được Phan Bội Châu, giặc Pháp đã đưa ông vào tù tại Huế và ông trở thành 'Ông già Bến Ngự'. Vì vậy, Phan Bội Châu đã nói:
'Dù trải qua những khó khăn, người vẫn sống sót
Ngày tháng làm tan chảy cả nhóm đầu xuân'.
Dù bị giam cầm, nhưng nhà chí sĩ không bao giờ quên đi thanh niên, ông truyền đạt nhiều niềm tin và hy vọng vào thế hệ trẻ Việt Nam. Lời chúc Tết cũng là lời gọi đến thanh niên. Thanh niên cần phải 'đổi mới'. Hai từ 'đổi mới' trong bài thơ chứa đựng một thông điệp yêu nước sâu sắc. Trước hết, thanh niên cần phải:
'Cuộc sống đã thay đổi, con người cũng nên thay đổi
Mở mắt nhìn thấy rõ ràng tân thời hội
Xúm vui vào xúc vác cựu sông
Đi cho ổn, đứng cho vững, trụ cho gan,
Dây thành bại quyết đoàn kết lại'.
Tân thời hội là thời hội mới. Khi đó (1927) phong trào đấu tranh chống thực dân, yêu cầu độc lập đang trỗi dậy, mạnh mẽ ở châu Á, châu Phi, đặc biệt là ở Ấn Độ, Miến Điện, Trung Quốc... Thanh niên cần nhìn xa, nhìn rộng, 'mở mắt' nhận thức cơ hội, đón nhận tân thời hội, đứng lên đồng lòng đoàn kết 'đoàn kết lại', để giải cứu quê hương, cứu nhà: 'Xúm vai vào xúc vác cựu sông'. Đất nước bị thực dân thống trị, đó là lý do 'non sông đã chết', hồn nước đơn côi buồn thảm: 'Hồn ơi! trở về với sông núi' (Ái quốc). Còn gì nữa 'Cựu sông núi', còn gì nữa sơn hà cũ, Đất nước của bao đời. Đổi mới quan điểm, đổi mới tư duy, nâng cao lòng yêu nước. Chỉ khi đó, thanh niên mới có thể 'xúc vác cựu sông ', phục sinh quê hương - một quê hương giàu đẹp, một dân tộc có truyền thống anh hùng, kiên cường đối mặt với xâm lược ngoại bang. Thanh niên cần có sức mạnh, có ý chí kiên định. Ý chí ấy, sức mạnh ấy, theo nhà văn là cần phải 'đi cho ổn, đứng cho vững, trụ cho gan', tức là phải tự lực tự cường. Phan Bội Châu có một cách diễn đạt rất ấn tượng và cổ vũ khiến ngọn lửa yêu nước trong lòng thanh niên bùng cháy. Nói rằng văn thơ Phan Bội Châu là văn chương tuyên truyền cách mạng, là những lời nói đầy tâm huyết, đầy lòng yêu nước..., đọc 'Bài ca chúc Tết thanh niên', chúng ta cảm nhận rõ ràng nhận định ấy.
Sự đổi mới của thanh niên cần phải thể hiện sâu sắc ở tâm hồn, và qua những hành động cụ thể:
'Ai có chí từ bây giờ hãy cố gắng hỏi:
Bỏ thời gian để tu dưỡng tinh thần với việc viết bút nghiên,
Không nên ham chơi, không nên ham mặc, không nên ham ăn,
Tự mạnh dạn và thông minh để đối phó với những khó khăn, thách thức
Rửa sạch những vết nhơ của nô lệ bằng máu nóng
Theo Phan Bội Châu, để làm được điều đó cần hai điều kiện: đầu tiên là có chí khí bất khuất, lòng yêu nước; thứ hai là phải quyết tâm, phấn đấu không ngừng. Nhà chí sĩ đã nhắm vào nhóm tiên tiến nhất, những người trẻ trung và năng động nhất của xã hội thời bấy giờ. Ông khuyên họ không nên chìm đắm, say sưa trong những hạnh phúc vật chất. Chơi bời, ăn chơi, ăn uống... là những nhu cầu tự nhiên của thanh niên, nhưng không nên để những nhu cầu này trở thành ham muốn tham lam, quá đáng. Cần phải từ bỏ cách học cũ kĩ, quá cảm thấy quan trọng của việc học thi cử, mà thay vào đó tìm kiếm sự tự cường, tinh thần yêu nước. Phải cảm thấy xấu hổ khi thấy dân tộc đang bị thống trị bởi nước ngoại: 'Vua chỉ là bức tượng gỗ, dân là thân trâu' (Đề tỉnh quốc dân ca). Phải đau lòng vì quê hương bị mất, dân tộc phải chịu đựng. Trong bài thơ 'Xuất dương lưu biệt', Phan Bội Châu đã phủ định việc học theo kiểu cũ, lạc hậu của cử nhân:
'Giang sơn không nên chết vì các vị quan
Những hiền thánh cần tụng diệc tín dụng'.
(Đất nước đã chết, sống chỉ để nhục nhằm
Nếu không có tinh thần hiền thánh, đọc sách cũng chẳng có ích gì cả).
Đó là quan điểm rất tiên tiến và lời dạy sâu sắc về mục đích học tập đối với thanh niên. Học vì danh lợi, học để sống như nô lệ thì học cũng không mang lại ý nghĩa gì.
Trong bài thơ này, Phan Bội Châu tâm huyết kêu gọi thanh niên dùng trí tuệ và can đảm để phá vỡ xích xiềng nô lệ, sự áp đặt tàn bạo của thực dân Pháp (đánh tan sắt lửa). Phải sử dụng xương máu để chiến đấu cho độc lập, tự do. Một cách diễn đạt mạnh mẽ, hùng hồn. Hình tượng mạnh mẽ, đầy ấn tượng, khuyến khích lòng yêu nước và tinh thần cách mạng:
'Tự lực tự cường, đánh bại khó khăn,
Lòng đầy hơi nóng, xóa sạch vết nhơ nô lệ!'
Một người, một vài người không thể cứu nước mình. Chỉ khi có nhiều thế hệ thanh niên, triệu triệu con người, cả dân tộc mới có thể 'xối máu nóng rửa vết nhơ nô lệ' được! Có biết bao anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì tự do. Biết bao con người ưu tú của dân tộc đã gan góc hi sinh chiến đấu, đã 'xối máu nóng'' suốt 80 năm để đất nước nở hoa độc lập, kết quả tự do như ngày nay. Qua những vần thơ chúc Tết thanh niên này, ta càng thấy rõ 'Phan Bội Châu lúc nào cũng chủ trương dùng bạo lực cách mạng để đấu tranh giành độc lập, tự do để giải phóng dân tộc'. Đó là quan điểm rất chính xác.
Thơ là tấm lòng. Là sự nung nấu tâm hồn, chí khí. Là khúc tráng ca khích lệ lên đường. Nhà chí sĩ với khát vọng tự do đã động viên thanh niên, những người 'hữu chí” lên đường hy sinh cho đất nước thân yêu. Câu cuối bài thơ nhắc lại câu cổ ngữ: 'Nhật nhật tân, hựu nhật tân” để khẳng định một chân lí, một bài học, dấy lên trong lòng thanh niên một luồng sinh khí, một tinh thần dân tộc, chỉ ra một tân vận hội đang đến với thanh niên.
'Bài ca chúc Tết thanh niên' được viết dưới dạng thể thơ hát nói độc đáo, tạo nên màu sắc thời đại và lịch sử. Bắt đầu bằng ba từ: 'Dậy! Dậy! Dậy' và kết thúc với 6 từ: ''Chữ rằng...' âm hưởng. Bài thơ có tính dự báo và tôn vinh lòng yêu nước, tinh thần cách mạng. Trước nhiều thanh niên đã đáp lại lời kêu gọi của bài thơ này và trở thành những nhà cách mạng lỗi lạc.
Phan Bội Châu viết bài thơ cho thế hệ mất nước trước đây, nhưng ngày nay, đất nước ta đã hoàn toàn độc lập, thế hệ thanh niên vẫn tìm thấy trong bài ca những ý tưởng tốt đẹp. Biến sức mạnh của lòng yêu nước hướng về mục tiêu xây dựng đất nước giàu mạnh và xã hội văn minh. Phan Bội Châu vẫn là tấm gương về lòng yêu nước, là 'bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập, được hàng triệu người trong vòng nô lệ tôn sùng'. Thơ văn của Phan Bội Châu góp phần tạo nên sức mạnh thanh niên, sức mạnh Việt Nam:
'Ai hữu chí từ nay xin gắng gỏi...'
Mytour
