Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Đề bài: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Dàn ý, 6 bài mẫu Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát
 

I. Cấu trúc Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Chuẩn)
 

1.  Khai mạc

-  Thảo luận về tác giả Cao Bá Quát
-   Bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” là một trong những tác phẩm của ông viết về con đường danh lợi phù phiếm mà ông chán ghét.
 

2.  Phần chính

-    Bài thơ là hồi ký của tác giả sau những chuyến đi qua vùng miền Trung cát trắng để tham gia kinh thi Hội.
- Bốn câu đầu: Tiếng khóc đau lòng của một tri thức vì cuộc sống lênh đênh, đầy chông gai.

-    Ba câu cuối: Sự ngột ngạt của xã hội phong kiến và tâm trạng phân vân của nhà thơ
+ 'Phía bắc … biển cả': Mọi ngóc ngách đều là núi cao, biển rộng => khó khăn thách thức.
=> Khung cảnh thiên nhiên tuyệt vời nhưng rủi ro, hiểm nguy, không lối thoát.
=> Ẩn dụ cho xã hội hiện tại đang đối mặt với thách thức, khó khăn, không có lối ra.
+ 'Anh còn đứng …bãi cát?': Tự đặt câu hỏi trong sự tuyệt vọng, bi phẫn.
=>Nhà thơ nhận ra con đường danh lợi, hiểu sự bế tắc của xã hội, muốn thoát khỏi nhưng không thể => Tự đặt câu hỏi về sự đợi chờ điều gì? => Mâu thuẫn tâm trạng nội tâm

-    Nghệ thuật:
+ Sử dụng hình thức thơ cổ điển, tự do, linh hoạt, hình ảnh đầy biểu tượng.
+ Sử dụng khéo léo các điển tích.
+ Rung động và sáng tạo nhịp điệu, góp phần thể hiện tốt tâm hồn tư duy của nhân vật trữ tình.
 

3.  Tổng kết

-   Xác nhận lại quan trọng của vấn đề.

II. Mẫu văn Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Bí quyết Phương pháp phân tích đoạn thơ xuất sắc, đạt điểm cao

1. Bản mẫu số 1: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Chuẩn)

Cao Bá Quát, một trong những tài năng hiếm có trong xã hội phong kiến thời Nguyễn, là người kiên cường, cá tính mạnh mẽ, và là nhà thơ tài năng được ngợi khen. Thơ của ông nổi bật với sự phê phán mạnh mẽ về xã hội trì trệ, phản ánh mong muốn đổi mới xã hội Việt Nam. Mặc dù ông đã thể hiện tài năng xuất sắc, nhưng lại không thành công trong nhiều lần thi cử. Bài thơ 'Bài ca ngắn đi trên bãi cát' của ông là một tác phẩm phản ánh về con đường danh lợi gập ghềnh mà ông chán ghét nhưng buộc phải theo đuổi và sự bế tắc của xã hội phong kiến thời đó.

Bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” của Cao Bá Quát được viết dưới dạng thể thơ tự do, phóng khoáng. Điều này giúp nó truyền đạt tốt nhất những suy tư, lo âu của nhà thơ trước bối cảnh thời đại và cuộc sống của mình.

Mở đầu là hình ảnh mênh mông của bãi cát trắng, vô tận, và hình ảnh người lữ khách đang lênh đênh bất định giữa vùng cát không lối thoát.

'Đồi cao hiên ngang, mặt trời dần chìm
Lang thang bước chân, bước một là đến
Bên kia thế giới, nơi mà ánh sáng mơ mộng đánh thức'

Bốn dòng thơ đầu rơi như làn gió, hơi thở của đời khó khăn của Cao Bá Quát. Trước mắt, là hình ảnh nơi đây là đỉnh cao vô tận, không hướng dẫn, chỉ là con đường mơ mộng. Đó là những khoảnh khắc khi ông vượt qua vùng Trung bộ, trên đường đến kinh thành Hội An, một hình ảnh đã in sâu trong tâm trí ông. 'Đồi cao' là thế giới xung quanh, con đường ông đang theo đuổi, với những thách thức, gian truân, nhưng ông vẫn tiếp tục mò mẫm, không bao giờ dừng lại.

Hai dòng thơ như là bức tranh của sự cố gắng vươn lên của ông, bất chấp khó khăn, trở ngại, nhưng vẫn mơ mộng mà không rõ hướng đi. Bao lần ông đến Hội An là bao lần ông gặp thất vọng, mệt mỏi và chán chường. Đỉnh cao ấy là con đường danh vọng mà ông theo đuổi, hay chính là vòng xoáy bế tắc của xã hội triều Nguyễn đang bủa vây?

Nhưng giữa đỉnh cao ấy, vẫn có một hành trình viên đang chăm chỉ bước đi. Mặt trời đã lặn đằng sau núi, nhưng hành trình viên kia vẫn không ngừng bước chân, vẫn tiếp tục hành trình về phía trước. Tuy nhiên, hành trình viên ấy không hề rạng rỡ, mà ngược lại, đau đớn đến tận cùng 'đường nước mắt rơi'. Có vẻ như hành trình viên đang muốn nghỉ ngơi, muốn rời bỏ con đường cao vút phía trước mà không tìm thấy lối thoát.

'Nắng đã khuất, lòng vẫn chưa ngừng
Người lữ khách, dòng lệ rơi triền miên'

Có phải đây là trạng thái tinh thần, hình tượng của Cao Bá Quát trên hành trình kiếm tìm vinh quang cho chính bản thân? Ông bước đi trong cảm giác cô đơn, đau đớn, sự ghê tởm, lạc lõng, không hướng đi rõ ràng nhưng không thể dừng lại, rời bỏ, hay tìm kiếm một lối đi mới. Ông kiệt sức đến cùng trên con đường theo đuổi danh vọng phù du mà ông buộc lòng phải theo đuổi. Hình ảnh 'bãi cát' trải dài như một ẩn dụ cho cuộc hành trình đời mờ ảo, vô hạn của chính tác giả 'người lữ khách'. Người lữ khách ấy tiếp tục bước đi, tiếp tục mò mẫm, dù có mệt mỏi, thậm chí khi bóng tối phủ lên.

Bốn câu thơ đầu như là nhịp thở dài đầy chán ngán của nhà thơ trước con đường danh lợi mà ông đang phải theo đuổi. Trên con đường ấy, ông như người lữ khách giữa biển cát bao la, cô đơn, lạc lõng vô cùng. Không chỉ cô đơn và mệt mỏi, bên trong đó còn là tiếng khóc nghẹn ngào, đầy sự bế tắc của ông đối với cuộc sống đầy chông gai, về danh lợi, phú quý, muốn tìm kiếm lối thoát nhưng lại mịt mờ, không rõ ràng.

Nỗi oán trách là như vậy, nhưng người lữ khách Cao Bá Quát lại không thể rời bỏ con đường kiếm tìm danh lợi mà ông căm ghét. Ông mong muốn mình như Hạ Hầu Ấn, có thể đi ngủ mà vẫn tiến bộ, không cần nghỉ ngơi mà vẫn bước chân vững vàng. Bởi con đường của ông đầy thử thách, nhiều 'đồi', nhiều 'suối', ông phải vượt qua, mệt mỏi không biết bao. Ông cũng ước được như 'tiên ông ngủ', đi mà vẫn ngủ, không cần nghỉ ngơi. Đây cũng là lời trách oan của Cao Bá Quát với cuộc sống, với xã hội bất công luôn buộc ông phải cố gắng hết mình mà vẫn mãi chẳng đạt được vinh quang ấy.

'Nhìn lại quãng đời từ thời xa xưa, ông nhận thức rằng con người chưa bao giờ có thể từ bỏ khát vọng danh lợi xa hoa ấy. Chúng ta luôn phải 'cuống cuồng', vội vã, bôn ba để đạt được mục tiêu cuối cùng trên con đường mộng mơ của phù phiếm, và chính ông cũng đang bị cuốn theo như vậy.'

'Ngày xưa phố phường đầy danh lợi
Mọi người vội vã trên hành trình cuộc sống'.

Họ 'cuống cuồng', đi ngược dòng vì danh lợi là điều hiển nhiên, ai có thể chống lại sự hấp dẫn của vị ngon từ 'đầu gió' chứ? Như con người ai cũng cảm nhận hương vị thơm ngon của rượu tinh tế ở 'đầu gió', làm sao có thể kiềm chế được? Danh lợi giống như chum rượu ngon, khiến cho nhiều người 'say', bị cuốn hút. Ai có ý thức về tính phù phiếm của nó đâu nhỉ?

Câu hỏi 'làm sao tỉnh táo được nhiều người' như là một thách thức ông tự đặt ra. Liệu ông có phải là người tỉnh táo trong quán rượu hảo hạng ấy không? Hay ông chỉ là một trong hàng ngàn người say mê trong hương thơm của rượu ngon? Câu hỏi đặt ra như là lời trách móc bất lực của ông trước cuộc đua về danh lợi mà ông đang theo đuổi, bất lực trước thực tế của thời đại, xã hội ngày nay.

'Phân tích bài thơ Bài ca ngắn trên bãi cát: Nhìn nhận về đau khổ và sự mơ mộng'

Ở đây, ta có thể cảm nhận được sự mệt mỏi, chán chường của ông trước cuộc sống. Ông đau đầu trước con đường đã chọn.

'Bãi cát dài, bãi cát ơi!
Nghĩ gì đây? Đường mịt mờ
Đường khó khăn nhiều, đâu là ít?'

Hình ảnh 'bãi cát' một lần nữa xuất hiện trong bài thơ. Vẫn là tiếng thở dài đầy chán ngán trước cuộc đời, trước con đường ông đã chọn mờ mịt, không có lối thoát. Ông tự hỏi 'nghĩ gì đây?', nghĩ gì trước cuộc sống đầy chán chường, bế tắc này? Con đường 'mịt mờ' thì phẳng, không rõ hướng, còn những con đường 'khó khăn' kia thì sao? Chúng cũng 'không ít' đâu? Cao Bá Quát tự hỏi chính mình, ông nghĩ gì trước thế giới này, trước sự bế tắc của xã hội này?

'Lời thơ là tràng phạt, tức giận chính bản thân vì ông đang chìm đắm trong những cám dỗ đó. Ông thấu hiểu vô nghĩa của các kỳ thi cử ngày nay, khi tài năng không được đánh giá, không thể thúc đẩy sự đổi mới cho một xã hội lạc hậu, đậm chất bảo thủ.'

Và bây giờ, ông đứng giữa 'bãi cát' bao la ấy, hát lên khúc ca về tuyệt vọng và sự chán chường của mình. 'Khúc hát cuối cùng' chính là khúc ca cuối cùng của Cao Bá Quát, người đã dành cả cuộc đời theo đuổi con đường danh lợi mà ông căm ghét, sợ hãi?

Chán chường, tuyệt vọng, cuối cùng ông vẫn nghiêm túc tự hỏi bản thân.

'Bắc núi cao vút, Nam biển dữ dội
Anh đứng giữa bãi cát vô nghĩa?'.

Cao Bá Quát, như một người lữ khách, đứng giữa bãi cát rộng lớn, nhìn xung quanh bốn phía. Phía bắc, núi non đầy ấn tượng, phía nam, sóng biển cao ngút ngàn, không có hướng nào dễ dàng vượt qua. Một cảnh đẹp hùng vĩ nhưng đầy nguy hiểm, trở ngại khó khăn. Người lữ khách lạc quan giữa 'bãi cát' bao la, không biết đi về đâu, không thể tiến, không thể lui, mặc dù xung quanh là thiên nhiên hùng vĩ. Liệu Cao Bá Quát có muốn mô phỏng xã hội bế tắc, khó khăn của thời đại phong kiến và con đường danh lợi ông đeo đuổi cả đời đang mịt mờ, trắc trở như thế?

Câu hỏi cuối cùng của bài thơ là một câu hỏi tự đặt ra bởi tác giả:

'Anh đứng ở đây làm gì trên bãi cát?'

Biết con đường ấy mịt mờ, gồ ghề, lại bế tắc, chán ghét, vậy sao cả đời ông lại theo đuổi nó đến cùng? Câu hỏi đó là sự phân vân, bi phẫn đến tuyệt vọng của nhà thơ. Ông nhận ra sự bế tắc của xã hội, của con đường danh lợi ông theo đuổi, ông ghét nó tới cùng nhưng không thể nào bỏ lại. Vậy nên, ông đứng đây để làm gì, để chờ đợi điều gì? Sự mâu thuẫn đặt trong lòng nhà thơ.

2. Bài mẫu số 2: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát, một nhà thơ nổi tiếng trong xã hội chia rẽ giữa Nam và Bắc, đã đối diện với nhiều thách thức từ nhà Nguyễn. Tính cách mạnh mẽ và lòng tự trọng của ông đã được thể hiện qua bài thơ 'Bài ca ngắn đi trên bãi cát', có lẽ là sáng tác trong thời kỳ ông tham gia thi Hội để thể hiện tài năng và quyết tâm cá nhân. Bài thơ chứa đựng sự chán ghét của một trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường và lòng khao khát thay đổi cuộc sống.

Bãi cát trải dài, mỗi bước chân như lùi một bước. Mặt trời đã lặn, nhưng con đường vẫn dài chẳng dừng lại, lữ khách trên đường mơ mộng đầy nước mắt. Không học được bí quyết của tiên ông trong giấc ngủ, leo núi, lội suối, giận dữ vẫn chưa tan biến! Phố phường nơi danh lợi tập trung, đời sống nhộn nhịp, và hương men rượu thơm thoảng trong không khí. Những người đắm chìm trong cơn say, có người tỉnh dậy, nhưng vẫn có bao nhiêu người đang say sưa? Bãi cát dài, nơi tính cách đối đầu với định mệnh, đường đi mịt mờ, rợp gian nan. Hãy lắng nghe giai điệu 'đường cùng', núi Bắc và núi Nam, sóng biển dào dạt. Anh đứng đây làm gì trên bãi cát?

Mở đầu bài thơ, chúng ta chứng kiến cụm từ 'bãi cát' được lặp lại: 'Bãi cát lại bãi cát dài'. Hình ảnh bãi cát mở ra một không gian rộng lớn và khó khăn. Đi bộ trên cát khó khăn, không như đường đất bình thường, chân bước tới có thể trượt lùi. Bãi cát là một con đường mênh mông, mơ hồ và khó xác định hướng, giống như việc nhìn xa xôi từ một bên sang bên kia chân trời. Đây không chỉ là đường đi vật lý, mà còn là biểu tượng cho cuộc hành trình tìm kiếm ý nghĩa và đích đến quan trọng trong cuộc sống, mà con người phải vượt qua những khó khăn, thách thức và thử thách.

Bài Tốt nhất về Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Trên bãi cát, hình ảnh tác giả hiện lên, người bước đi một mình trên không gian bãi cát rộng lớn. Bước chân nhỏ bé, lẻ loi, như giậm chân tại chỗ theo nhịp 'Đi một bước như lùi một bước'. Tác giả trải nghiệm nỗi chán nản, bất mãn khi phải hy sinh bản thân để theo đuổi con đường danh vọng.

'Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.'

Người đi trên bãi cát, trái tim đau đớn vì con đường danh vọng chưa đạt được mục tiêu, không thể chấp nhận trở thành 'kẻ ngủ quên' chỉ để tìm lý do rời bỏ con đường đã chọn.

Không học được bí quyết của tiên ông trong giấc ngủ,
Leo núi, lội suối, giận dữ không dứt!
Xưa nay, khắp phố phường vẫn là những cung đường đầy thử thách.
Đầu gió mang hương men thơm từ quán rượu,
Người sẽ say, tỉnh dậy làm sao?

Tác giả nói về sự cám dỗ của danh lợi trong cuộc sống, với nhận thức rộng rãi về những kẻ theo đuổi danh lợi phải trải qua nhiều gian nan. Hình ảnh này được minh họa thông qua thực tế của cuộc sống, nơi quán rượu là điểm đến phổ biến, và chỉ có những người tỉnh táo mới có khả năng tránh khỏi cám dỗ. Tác giả gọi tên những phố phường nơi danh lợi tụ tập, nhấn mạnh sự cô độc của hành trình. Cảm xúc này dẫn tới sự nhận ra mâu thuẫn, khi tác giả nhận ra rằng con đường ông theo đuổi có vẻ vô nghĩa và cô đơn, đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của nó. Có khả năng ông sẽ trở thành một phần của phố phường mà ông từng chê trách, nhưng nếu dừng lại, ông không biết mình sẽ điều đó sẽ dẫn đến đâu. Sự khốc liệt này là nguồn động viên cho quyết định thoát khỏi cuộc mê say vô nghĩa.

Người đi trên cát đột nhiên dừng lại.
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Làm thế nào bây giờ? Đường trở nên mơ hồ,
Đầy rủi ro, chẳng hiểu là đâu, là đâu?
Hãy lắng nghe tiếng hát về 'đường cùng',
Phía bắc là núi Bắc, núi trùng lên,
Phía nam là núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng đây làm gì trên bãi cát?

Nỗi băn khoăn lấp đầy tâm hồn. Lần đầu tiên, người bắt đầu tự đặt câu hỏi, liệu nên tiếp tục hay từ bỏ 'Làm thế nào bây giờ? Đường trở nên mơ hồ'. Nếu tiếp tục, cũng chẳng biết phải đi như thế nào. Bởi vì, 'Đường mơ hồ - Đường rủi ro thì nhiều!'. Có vẻ như đã đến bước cuối cùng? Nỗi tuyệt vọng bao trùm cả người đi và bãi cát dài. Người chỉ còn biết cất giọng hát về con đường cuối cùng của mình, về tâm trạng tuyệt vọng.

Tổng kết bài thơ 'Bài ca ngắn đi trên cát' hiển thị đa chiều, thỉnh thoảng như một khách thể, thỉnh thoảng như một người thảo luận. Thậm chí ẩn chủ thể. Mục tiêu là để thể hiện các tâm trạng và thái độ khác nhau trước các hoàn cảnh khác nhau. Biểu hiện sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi và khát khao thay đổi cuộc sống.

3. Bài mẫu số 3: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát, tự Chu Thần, hiệu Cúc Đường, Mãn Hiên, quê ở làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội). Người tài năng, thơ văn và chữ Hán đẹp, được biết đến là thánh (Thần Siêu, thánh Quát). Tính cách, bản lĩnh và ước mơ lớn lao của ông vượt ra khỏi ranh giới hẹp của chế độ phong kiến.

Cao Bá Quát sống vào nửa đầu thế kỷ XIX, thời kỳ nhà Nguyễn đặt ra chế độ phong kiến nặng nề. Ông phản đối chính quyền độc tài, thuế cao, và đề xuất sự đổi mới trong xã hội Việt Nam. Thơ văn của ông thể hiện sự phê phán mạnh mẽ chế độ cũ và phản ánh nhu cầu thay đổi của xã hội trước áp lực từ phương Tây. Có người cho rằng nhân vật Huấn Cao trong truyện 'Chữ người tử tù' của Nguyễn Tuân có thể là hình ảnh của Cao Bá Quát.

Bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát được viết sau những chuyến tham gia hội thi ở kinh đô Huế của Cao Bá Quát. Hình ảnh những bãi cát trắng dọc theo miền Trung kích thích tác giả tưởng tượng về con đường danh lợi khó khăn, đáng ghét mà ông phải theo đuổi. Nó cũng phản ánh sự ngột ngạt, bế tắc của xã hội đương thời. Có thể giả định rằng bài thơ được sáng tác khi Cao Bá Quát đã gia nhập triều đình nhà Nguyễn, bắt đầu cảm thấy thất vọng về lí tưởng mình theo đuổi và tìm kiếm một ý nghĩa mới.

Hướng dẫn Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Nội dung bài thơ thể hiện tình cảnh khó khăn, tuyệt vọng của tầng lớp trí thức trong thời kỳ khủng hoảng của chế độ phong kiến. Đồng thời, phản ánh thái độ khinh bỉ đối với phường danh lợi và khát khao của những người muốn sống một cuộc sống ý nghĩa.

Phiên âm chữ Hán của bài thơ như sau:
Trường sa phục trường sa,
Nhất bộ nhất hồi khước.
Nhật nhập hành vị dĩ,
Khách tử lệ giao lạc.
Quân bất học tiên gia mĩ thuỵ ông,
Đăng sơn thiệp thuỷ oán hà cùng!
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đố trung.
Phong tiổn tửu điếm hữu mĩ tửu,
Tĩnh giả thường thiểu tuý giả đổng.
Trường sa, trường sa nại cừ hà ?
Thản lộ mang mang uý lộ đả.
Thính ngã nhất xướng cùng đổ ca,
Bắc sơn chi bắc sơn vạn điệp,
Nam sơn chi nam ba vạn cấp,
Quân hổ vi hồ sa thượng lập?

Dịch thơ tiếng Việt:

Bãi cát, bãi cát mênh mông,
Bước một như lùi một.
Mặt trời đã lặn, không dừng lại,
Lữ khách trên con đường, nước mắt rơi.
Không học được bí quyết ngủ,
Trèo non, lội suối, giận đến trí óc cạn kiệt!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất cả trên con đường cuộc đời.
Đầu gió mang hương men quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?
Bãi cát mênh mông, bãi cát dài ơi!
Phải làm sao đây? Con đường mịt mờ,
Con đường kinh hoàng còn nhiều, không ít?
Hãy nghe ta hát bài 'đường cùng',
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt. Anh đứng đó làm gì trên bãi cát?

Chủ đề bài thơ hiện lên qua ba hình ảnh: bãi cát dài, con đường trên bãi cát và người đi trên bãi cát.

Bài thơ vẽ ra trước mắt độc giả hình ảnh của bãi cát dài, không điểm dừng, tạo nên một con đường vô tận, mờ mịt: Bãi cát, bãi cát mênh mông; ... Bãi cát mênh mông, bãi cát dài ơi. Hình ảnh bãi cát dài mang ý nghĩa nghệ thuật độc đáo, không phải mượn cảm nhận từ văn học Trung Quốc như nhiều hình tượng thơ khác, mà lại lấy cảm hứng từ hiện thực là những cồn cát trắng hoang vu, gợi nhớ hành trình vượt qua của tác giả trên con đường vào kinh thành Huế. Vùng đất miền Trung, đặc biệt là Quảng Bình và Quảng Trị, hẹp hòi giữa dãy Trường Sơn về phía Tây và biển về phía Đông. Người đi chỉ thấy cát, núi, và sóng biển ngút ngàn.

Kèm theo hình ảnh bãi cát dài là chuỗi con đường: Con đường bằng mờ mịt, Con đường ghê sợ, và Con đường cùng. Hai câu thơ: Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng, Phía nam núi Nam, sóng dào dạt không chỉ là biểu tượng thực tế mà còn là biểu tượng của cuộc đời đầy gian nan, khó khăn.

Tác giả cảm nhận rằng con đường qua bãi cát dài có nét tương đồng với con đường công danh khoa cử, đầy gian nan, thất bại nhiều, thành công ít. Lỡ bước vào rồi thì không biết phải làm sao?

Cao Bá Quát chính là người đã trải qua nhiều khó khăn trong sự nghiệp thi cử. Bắt đầu từ lúc 13 tuổi (1822), ông phải thi tới lần thứ tư (1831) mới đậu cử nhân và bị đánh tụt xuống chót bảng. Sau đó, ông thi Hội thêm ba lần mà vẫn không đỗ. Khi bước vào con đường danh lợi của tầng lớp Nho sĩ, nhà thơ cảm nhận được sự bế tắc và mâu thuẫn không giải quyết nổi. Tiếp tục đi hay dừng lại? Dừng lại cũng không thể, nhưng đi tiếp thì không biết sẽ dẫn đến đâu?

Hình ảnh người đứng trên bãi cát dài nhỏ bé và vất vả;

Bước đi như lùi, mặt trời lặn không dừng, lữ khách trên đường nước mắt rơi.

Người đi đường có nhiều dạng, mỗi dạng mang tâm trạng khác nhau. Có kẻ say sưa với hơi men thơm từ đầu gió. Hơi men thơm có lẽ là biểu tượng cho sức cuốn hút, sức lôi cuốn ghê gớm của công danh?! Trước ma lực ấy, liệu có ai giữ được sự tỉnh táo, sáng suốt?!

Không học được bí quyết ngủ, trèo non, lội suối, giận đến khôn vơi! Xưa nay, phường danh lợi, tất cả trên đường đời. Đầu gió hơi men thơm từ quán rượu, người say vô số, tỉnh bao người?

Câu thơ chứa đựng cảm xúc tự oán. Nhà thơ chán nản vì nhận ra rằng mình tự hành hạ thân xác bằng cách theo đuổi công danh. Mặc dù biết con đường công danh là gian nan, mờ mịt, là đường cùng nhưng vẫn phải cố gắng từng bước, từng bước dấn thân, nhưng càng đi lại càng như thụt lùi. Chúng ta cùng chú ý đến 'phép ngủ' của tiên ông trong sách Thần tiên thập dị, nơi Hạ Hầu Ấn lúc leo núi hay lội nước vẫn nhắm mắt ngủ say. Người bên cạnh nghe thấy tiếng ngáy mà ông vẫn bước đều, không hề trượt vấp. Cao Bá Quát ước ao có được phép ngủ như tiên ông, sống mà không nhìn thấy, nghe thấy gì hết trong cuộc đời.

Nguyên nhân khiến người ta trèo non, lội suối là sự cám dỗ của công danh. Cao Bá Quát khinh rẻ phường danh lợi, cảm thấy nó vô nghĩa và đầy thách thức. Nhà thơ băn khoăn: tiếp tục hay từ bỏ? Đi tiếp sẽ đi như thế nào?

Người đi bãi cát dài đột ngột dừng lại, chán ngán và tuyệt vọng. Đường bằng mờ mịt, đường ghê sợ, liệu đã đến bước đường cùng? Nếu dừng lại, sẽ đi đâu? Tâm trạng bế tắc và tuyệt vọng tràn ngập cả bãi cát dài. Bức xúc đến mức người đi phải cất tiếng hát buồn về con đường cùng.

Hãy nghe ta hát khúc 'đường cùng', phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng, phía nam núi Nam, sóng dào dạt. Anh đứng trên bãi cát làm chi?

Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát dài là nhận ra sự nhọc nhằn của con đường danh lợi, nhưng chưa tìm thấy con đường khác. Người đi tự thấy hành động của mình vô nghĩa và ngao ngán: Bãi cát dài ơi! Tỉnh sao đây, đường bằng mờ mịt... Anh đứng làm chi trên bãi cát? Người lữ hành cảm thấy cô độc, quyết liệt và tuyệt vọng trên con đường tìm chân lí, mờ mịt. Tâm trạng phức tạp dự báo một sự phản kháng âm thầm với trật tự hiện hành.

Trong bài thơ, tác giả tự đặt mình ở nhiều tư thế khác nhau để biểu đạt tâm trạng và đối thoại với chính bản thân. Cao Bá Quát linh hoạt sử dụng nhiều loại đại từ xưng hô khác nhau, từ khách đến quân, từ ngã để tạo ra bức tranh đa chiều về tâm hồn nhà thơ trên con đường danh lợi.

Hình tượng người đi trên bãi cát dài không đơn thuần mà đa dạng trong tác phẩm. Tác giả thay đổi cách miêu tả từ khách thể, người đối thoại đến chủ thể, thậm chí là ẩn chủ thể. Mục đích là để thể hiện đa dạng tâm trạng, thái độ trước những tình huống khác nhau.

Nội dung của Bài ca ngắn đi trên bãi cát giải thích lý do Cao Bá Quát đứng về phía nông dân trong cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình nhà Nguyễn.

Bài thơ thể hiện sự chán ghét đối với danh lợi và nhận thức sâu sắc về sự bế tắc của học vấn kiểu cũ. Tâm trạng của tác giả từ phân vân, băn khoăn chuyển thành sự tự hỏi mạnh mẽ: Anh đứng làm chi trên bãi cát.

Bài thơ là lời tâm sự chân thành của một nhà thơ tầm tưởng, phản ánh rõ sự trì trệ, bế tắc của thời đại. Thất vọng và tuyệt vọng trước con đường cùng đã đạt đến đỉnh điểm.

Cao Bá Quát đã thể hiện mâu thuẫn sâu sắc giữa khát vọng sống cao đẹp và hiện thực đen tối; giữa tinh thần dám xả thân và thói cẩu an hưởng của xã hội; giữa lí tưởng phò vua giúp nước và những khó khăn khó vượt qua trên con đường tiến thân.

Bài thơ thể hiện cảm xúc bi phẫn và cảm nhận nhạy bén về thời đại đen tối, đầy nghịch cảnh đối với trí thức tài năng; đồng thời là dấu hiệu sự thức tỉnh của những kẻ sĩ trước con đường công danh truyền thống. Cao Bá Quát đã nhận ra cần phải làm một công việc lớn hơn, có ý nghĩa hơn cho đời, và điều này dẫn ông đến với cuộc khởi nghĩa của nông dân, chống lại triều đình nhà Nguyễn.

Bài thơ được viết theo thể hành, tự do về kết cấu, vần và nhịp điệu. Câu thơ dài ngắn khác nhau, nhịp điệu đa dạng phản ánh tâm trạng phức tạp của người đi trên bãi cát dài. Nhiều câu thơ sử dụng ngôn ngữ cảm thán và hỏi thức để làm nổi bật tâm trạng và tình cảm.

Nhịp điệu của Bài ca ngắn đi trên cát gập ghềnh, trúc trắc như những bước đi khó nhọc trên bãi cát dài, trên con đường công danh khoa cử gian nan, vất vả và đáng chán. Câu hỏi cuối cùng là một lời thách thức day dứt và ẩn chứa thái độ phản kháng đối với trật tự xã hội, cảnh báo sự đổi thay tất yếu trong tương lai.

4. Bài mẫu số 4: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát, ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam, không chỉ là học giỏi mà còn có tài viết chữ đẹp. Tuy nổi tiếng, ông cũng đối mặt với những khó khăn trên con đường công danh. 'Bài ca ngắn đi trên bãi cát' là biểu tượng của tâm niệm, suy tư về cuộc sống và con đường sự nghiệp.

Bài thơ xuất sắc này ra đời khi tác giả đi qua miền Trung, bãi cát làm bùng nổ ý tưởng và cảm xúc. Mở đầu bằng hình ảnh 'Bài ca ngắn đi trên bãi cát' tạo ra bức tranh chân thực về hành trình đầy khó khăn trên con đường đời.

'Bãi cát trải dài,

Bức tranh cát vô tận, nối tiếp nhau không biết điểm dừng. Từ 'lại' nhấn mạnh sự vô tận của bãi cát. Bãi cát hiện lên như là một đại dương màu cát tắng, nắng cà tạo nên những hình ảnh đẹp và vô tận. 'Đi một bước như lùi một bước' so sánh với những bước chân nặng nhọc trên bãi cát, mỗi bước đi là một cảm xúc, và mỗi bước đi là một khó khăn. Mặc dù đã tối, nhưng lữ khách vẫn tiếp tục bước đi, nước mắt như là biểu tượng cho những khó khăn và mệt mỏi mà con người phải đối mặt. Hình ảnh con người trên bãi cát là hình ảnh cô đơn, nhỏ bé, và nặng nhọc.

'Mặt trời đã chìm, không dừng nghỉ,

Những bài văn mẫu Phân tích bài thơ Sa hành đoản ca của Cao Bá Quát

Bãi cát vô tận, như con đường công danh, cuốn hút nhiều người bất chấp sự mơ hồ. Sự bất lực trước những thách thức khiến Cao Bá Quát tự trách mình, tìm lý do để giải phóng tâm trí.

'Không học được bí mật của tiên ông ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn nguôi!
Phương danh lợi, dẫu rộng lớn,
Chìm đắm trên con đường đời.
Hơi rượu ngọt ngào giữa làn gió,
Người say vô vàng, tỉnh đáo ai?'

Chút nuối tiếc vì không học được bí mật ngủ của tiên ông, Cao Bá Quát sống thoải mái, không màng đến danh lợi, sống một cuộc sống cao thượng, vượt qua oán hận thế gian. Mặc dù biết con đường công danh gian nan, nhưng ông vẫn bất tỉnh chìm đắm, không biết lối ra. Hơi men của công danh cuốn cuốn con người, 'người say vô vàng, tỉnh đáo ai?' Nhà thơ tỉnh táo nhưng vẫn băn khoăn liệu có nên tiếp tục hay không.

Bãi cát dẫu bao la, bãi cát dẫu bao la,
Tình thế ra sao? Đường đi mông lung,
Đường nguy hiểm nhiều, dường như vô tận.
Hãy lắng nghe khúc 'đường cùng',
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt,
Anh đứng làm chi trên bãi cát ?'

Lữ khách ngỡ ngàng, bốn bề đều chỉ thấy sóng, núi, và không có lối đi. Dù biết đường mờ mịt, làm thế nào bước vững trên con đường không hướng? Bãi cát là biểu tượng của con đường khó nhọc, câu thơ cuối dự báo sự thay đổi. Tác giả quyết định chọn hướng riêng, không cam chịu bó buộc.

Bài thơ là lời tâm sự, nỗi băn khoăn của trí thức với tư tưởng và hoài bão lớn. Cao Bá Quát không chấp nhận bó buộc của chế độ phong kiến bất công. 'Bài ca ngắn đi trên bãi cát' là thành công và tác phẩm tiêu biểu thể hiện tâm sự sâu kín của tác giả.

5. Bài mẫu số 5: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát (1808 - 1855), nhà thơ lỗi lạc thế kỉ 19, để lại hơn nghìn bài thơ chữ Hán và chữ Nôm. Bài phú 'Tài tử đa cùng phú' và thơ chữ Hán 'Sa hành đoản ca' đều được người hâm mộ ca ngợi.

'Sa hành đoản ca' là khúc ca về bi kịch của kẻ sĩ trên đường công danh.

Bãi cát dài và con đường cùng trong 'Sa hành đoản ca' gây ám ảnh, được đề cập năm lần. Con đường 'bằng phẳng mờ mịt, đầy kinh hoàng'.

Hình ảnh bãi cát và con đường cùng xuất hiện vào khoảnh khắc mặt trời lặn. Con đường không chỉ 'mờ mịt' và 'kinh hoàng' mà còn bị chặn, bủa vây:

'Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt'.

Những hình ảnh đó biểu hiện cho cuộc hành trình của đời, con đường danh lợi đầy khó khăn, nguy hiểm.

Hình ảnh người đi đường trong thơ được mô tả chi tiết và tinh tế. Bước đi thất thểu, khó khăn như 'Mỗi bước như lùi một bước'. Nước mắt rơi tự thương bản thân. Người đi đường gặp khó khăn trên bãi cát mờ mịt, đồng thời suy ngẫm. Đôi khi ao ước có 'phép ngủ kĩ' như ông tiên. Lúc khắc động lòng về 'người danh lợi' đang tất tả; và cảm nhận 'người tỉnh thường ít, người say vô số!'. Khi buồn bã, hát về 'đường cùng'; rồi tự hỏi lương tâm: 'Anh còn đứng làm chi trên bãi cát?'.

Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát để hiểu tâm trạng của người lữ khách.

Qua hình ảnh người đi đường, nhà thơ diễn đạt tâm sự chán chường và bế tắc trên con đường danh lợi, con đường sự nghiệp. Tác giả tự trách bản thân, tự thương cho mình.

Nhân vật trữ tình trong 'Sa hành đoản ca' thường xuất hiện dưới nhiều hình thức như 'khách' (khách tử), 'anh' (quân), hay 'ta' (ngã). Điều này làm cho bức tranh thơ trở nên phong phú, đa dạng, vừa thể hiện sự uyển chuyển của giọng điệu, vừa làm nổi bật tâm sự và suy ngẫm về hạng người danh lợi cùng con đường danh lợi qua nhiều thời kỳ. Các câu hỏi tinh tế trong bài thơ đưa người đọc đến những suy nghĩ triết học sâu sắc:

Bãi cát dài, bãi cát dài, hãy tự hỏi tính sao?
Anh đứng đó làm chi giữa bãi cát?

Bài thơ 'Sa hành đoản ca' là bức tranh sống động về con người và tâm hồn của Cao Bá Quát. Như một người tài năng bất hạnh, không được công nhận, ông đã trải qua nhiều khó khăn trên con đường sự nghiệp.

Cao Bá Quát muốn truyền đạt điều gì đó sâu sắc về hạng người danh lợi, đang tất tả ngược xuôi, qua những cảm xúc và nước mắt mà ông chính mình đã trải qua và cảm nhận.
 

6. Bài mẫu số 6: Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát, danh tiếng vươn xa nhờ tác phẩm thơ tuyệt vời và chữ đẹp, là biểu tượng của tư tưởng tự do và lòng kiên cường trước áp đặt. Bài Sa hành đoản ca là một trong những kiệt tác thể hiện triết lý và ý chí mạnh mẽ của ông.

Bức tranh mở đầu bài thơ là không gian vô cùng rộng lớn, hoang vắng đến đáng sợ:

'Bãi cát dài, bãi cát dài ơi,
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn, chưa dừng kịp,
Lữ khách trên đường ngước mắt rơi.'

Người đi đường trải qua gian khổ, dấu vết chân trên con đường cát cô đơn, mệt mỏi. Trong bức tranh tự nhiên vô tận, hình ảnh con người hiện lên nhỏ bé, cô đơn, và đầy mệt nhọc. Bãi cát dài trở thành biểu tượng cho con đường sự nghiệp, công danh, mà cả tác giả và nhiều người khác đều theo đuổi. Tuy nhiên, không phải ai cũng gặt hái thành công, mỗi bước đi đều đối mặt với khó khăn, cô đơn, và thách thức: Lữ khách trên đường, nước mắt lăn dài.

6 bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát tuyển chọn

Chuyển sang những câu thơ tiếp theo, tác giả mở lời về tâm trạng u uất của mình:

'Không học được phép ngủ của tiên ông,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi.'

Tác giả tự hận mình vì không thể lạnh lùng như người xưa, phải tự giam mình trên con đường hiểm trở. Điều này mở ra một tâm hồn cao quý, tràn đầy hoài bão, tinh thần hùng chí, quyết tâm không để mình trở thành kẻ vô ích, nhỏ bé.

'Xưa nay, trên con đường danh lợi,
Tất tả trên cuộc hành trình của đời.
Đầu gió hơi men say bên quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người.'

Từ chuyện về danh lợi, tác giả nhận ra rằng con đường mưu cầu công danh liên quan chặt chẽ đến danh lợi, và lòng tham mê làm mờ mắt, khiến vô số người say sưa, làm mất đi tinh thần cao quý, thuần khiết, của chính họ. Bức tranh u tối này khiến người đi đường cảm thấy cô đơn, buồn rầu hơn khi không có ai chia sẻ con đường dài mịt mờ. Sự bế tắc hiện rõ trong tâm trạng của nhà thơ, như một khúc ca về con đường đầy khổ sở:

'Hãy nghe ta hát về đường cùng,
Phía Bắc núi Bắc, núi vô số,
Phía Nam núi Nam, sóng dào dạt,
Anh đứng đó làm chi trên bãi cát?'

Trên con đường khó khăn, bản hòa ca điên đảo và bi thương tận cùng. Thất vọng đọng lại, nhưng lòng không chìm đắm trong u tối, đó là hình ảnh người vượt qua gian khó trong bài thơ kết thúc. Câu hỏi cuối cùng là một câu hỏi đầy nỗi đau, thấu hiểu tâm hồn chính mình.

Bản hòa ca thể hiện niềm thất vọng, sự bi thương của nhà thơ trước những thách thức và bế tắc tuyệt vọng, phản ánh tư tưởng của CBQ về thời đại tăm tối lúc đó. Bằng cách tạo dựng hình ảnh sắc nét, ngôn ngữ sâu sắc, phong phú, bài thơ ngắn trên bãi cát thực sự để lại ấn tượng sâu sắc trong trái tim độc giả.

""""" Kết thúc """""

Qua việc phân tích ba bài thơ trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát, học viên đã hiểu hơn về nghệ thuật mô tả đa chiều của Cao Bá Quát và có thể làm tốt hơn trong các bài kiểm tra, bài thi trên lớp. Đồng thời, để ôn tập và nắm vững kiến thức môn Ngữ văn lớp 11, học viên có thể tìm hiểu thêm về các bài như Phân tích bài thơ Chạy giặc, Phân tích bài thơ Thương Vợ của Tú Xương, Phân tích bài thơ Câu cá mùa thu, Tâm sự của nhân vật trữ tình qua bài thơ Tự tình,...