Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người

Đề bài: Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người

Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người
 

I. Dàn ý Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người (Chuẩn)

_Tổng quan về tác giả: Mãn Giác Thiền Sư, một đại sư thiền uy tín, người có đạo đức và là một thi sĩ thiện nghiệp.
_Giới thiệu về bài thơ: Cáo bệnh bảo mọi người là một tác phẩm thơ kệ thuộc Phật giáo, được viết bằng chữ Hán (Cáo tật thị chúng).

2. Phần chính

a. Nguyên cớ và mục đích tạo ra bài thơ
- Thiền Sư đã chia sẻ bài thơ khi ông đang ốm đau.
- Bài thơ là bức tranh triết học sâu sắc, thể hiện quan điểm tích cực về cuộc sống của tác giả...(Tiếp theo)

>> Xem chi tiết Dàn ý Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người tại đây

II. Bản văn mẫu Phân tích bài thơ Cáo bệnh bảo mọi người (Chuẩn)

Văn nghệ Thiền Lí-Trần tỏa sáng với tác phẩm của Mãn Giác Thiền Sư (1052-1096), một danh nhân văn hóa Việt Nam. Ông, một cao tăng uyên bác, toát lên vẻ trang trọng đạo lý, là một nhà thiền sư tài năng với trái tim và tâm hồn của một nhà thơ. Bài thơ 'Dặn dò khi bị ốm' (Tâm thức ốm đau bảo hết) của ông, một tác phẩm thiền nổi bật thời đại Lí, đặt nền móng cho thể loại thiền trong thơ.

Xuân đến, trăm hoa nở rộ,
Xuân đi, trăm hoa tươi cười.
Cuộc đời trước mắt vẫn chưa dừng lại,
Trên đỉnh già, tuổi tác đã đến gần.
Đừng nghĩ xuân sẽ kết thúc, hoa không còn nở,
Đêm qua, xuân lại nở một cành mai.

(Dịch bởi Ngô Tất Tố)

'Dặn dò khi bị ốm' ban đầu là một bài kệ, một loại kinh điển trong Phật giáo, được sáng tác bằng chữ Hán (Tâm thức ốm đau bảo hết). Khi bệnh tình nặng, Thiền Sư đã truyền đọc bài thơ này cho đệ tử. Từ bài thơ, người đọc có thể hiểu rõ triết lý sâu sắc của Thiền môn, và quan niệm tích cực về cuộc sống của tác giả, người vẫn lạc quan và tràn đầy tình yêu thương dù bị bệnh nặng.

Bắt đầu bài thơ là hai câu ngũ ngôn nhẹ nhàng, như nhịp bước chậm rãi của thời gian muôn thuở:

Xuân đi, hoa rơi đầy đất,
Xuân đến, hoa nở đua tươi cười.

Hai hình ảnh tương phản phản ánh một quy luật tự nhiên, xuân đến và đi, hoa nở rồi tàn, một chu kỳ vĩnh cửu. Nhưng không phải ai cũng chăm chú quan sát, hoặc thậm chí là quá trừng tính cách. Mỗi người đều yêu thích mùa xuân, thưởng thức hương hoa, nhưng không tránh khỏi sự tiếc nuối khi xuân qua, hoa rơi. Nhà thơ Hồ Xuân Hương đã than thở:

Ngán ngẩm vì xuân đi, xuân lại.
Sau này, nhà thơ Xuân Diệu u hoài vì cái nỗi:
Trời đất còn mãi, nhưng tôi đã không còn,
Và tôi đây buồn bã giữa trời đất.

Trong cái vòng lặp của cuộc sống, những tâm hồn trăn trở đã nghẹn ngào trước bí mật vô tình của tự nhiên. Chỉ có những linh hồn đã trải qua những sóng gió, đã thấu hiểu bí mật của thiên địa, mới có thể sống an bình giữa chuỗi ngày xuân, hạ, thu, đông; giữa sự ra đời, giàu có, già nua và kết thúc; giữa sự hình thành, tồn tại, suy tàn, và không... Một bậc Thiền sư như Mãn Giác chắc chắn là người hiểu rõ nhất và 'vô tâm' nhất trước sự vĩnh cửu của quy luật ấy. 'Đối diện với tất cả, Thiền không chấp nhận thêm bất kỳ thắc mắc nào

Tuy nhiên, Mãn Giác còn là một nhà sư sống giữa thời đại mà tôn giáo không thể tách rời hoàn toàn khỏi cuộc sống xã hội. Trong thời đại Lí, Phật giáo là quốc giáo, nhiều nhà sư đã đóng góp lớn trong việc bảo vệ giáo phái. Với tinh thần hòa nhập tích cực, Thiền sư Mãn Giác cũng nhìn nhận quy luật của cuộc sống con người:

Khi bước chân đi mãi,
Trên đỉnh đầu già nua.

Dòng thời gian trôi đi là điều tất yếu, mọi sự trong cuộc sống cũng theo thời gian mà trôi đi không trở lại. Những dấu vết của thời gian trên đỉnh đầu con người thì không ai có thể tránh khỏi. Hai câu thơ vẫn mang đến âm hưởng nhẹ nhàng của thể ngũ ngôn, nhưng lại nói lên một chút tâm tình của một linh hồn già đã hiểu rõ về thời gian của mình không còn nhiều. Tuổi già đến cũng là một quy luật không ai có thể chối bỏ. Dù vị Thiền sư có sự thông tuệ để hiểu biết và chấp nhận điều này như một điều tất yếu. Chỉ là, trong xã hội và thời đại hiện tại, ít ai cảm thấy họ đã làm đủ, đã đóng góp hết mình cho quốc gia, dân tộc. Điều này không phải là do lòng ham sống bình thường mà là sự cao quý và ý thức trách nhiệm của một người đã sớm hiểu rõ rằng đời mình phải hiến dâng cho sự sống của mọi người, và từ đó, hiểu được một phần nhỏ hơn đó chính là nhân dân.

Một chút hương hoa nhẹ nhàng chợt rơi xuống, nhường chỗ cho tâm trạng tích cực, lạc quan nảy lên trong hai câu thơ kết:

Đừng nghĩ rằng xuân tới là hoa sẽ rụng hết,
Đêm qua xuân trước một bông mai nở muộn.

Từ thể ngũ ngôn chuyển sang thất ngôn một cách mượt mà, nhịp nhàng hé lộ tình cảm yêu đời chân thành, một tư duy lạc quan đáng kinh ngạc. Đáng chú ý là trong lưu lượng cảm xúc của bài thơ, hai câu cuối thật sự tạo nên một ấn tượng mạnh mẽ. Nếu bốn câu trước đó như một tuyên bố nhận thức về quy luật không thay đổi của tự nhiên và cuộc sống, thì hai câu cuối lại là một sự đảo ngược tinh tế của những quy luật ấy. Đảo ngược mà không mất tính logic, vẫn thuyết phục người đọc một cách tinh tế. Ai cũng hiểu, trong suốt quãng thời gian xuân tới, hoa sẽ rơi, nhưng mỗi khi gặp một bông mai muộn làm tâm hồn vui sướng. Điều đó giống như một món quà từ thiên nhiên, và từ đó truyền đạt tư duy sống tích cực, sống có ý nghĩa, sống đẹp trong bất kỳ mùa nào của cuộc sống. Điều đáng trân trọng hơn khi đó là lời khuyên của một Thiền sư đang trải qua những ngày đau ốm, mệt mỏi.

'Khi bị bệnh, hãy bảo hi sinh cho mọi người' từ một bài kệ dạy đệ tử của Thiền sư Mãn Giác đã trở thành một bài thơ ngắn, sâu sắc, với hình ảnh sống động nói lên tâm hồn sâu sắc. Bài thơ không chỉ truyền đạt triết lý Phật Giáo Thiền tông mà còn chứa đựng quan điểm cao cả về cuộc sống, vô cùng đẹp đẽ. Nội dung sâu sắc được đóng gói bên trong hình thức thơ nhẹ nhàng, tinh tế, dễ dàng chạm đến trái tim của người đọc và ghi lại những cảm xúc tốt đẹp nhất. Từ bài thơ, nhiều thế hệ người đọc đã nhận ra sự chấp nhận với những quy luật vĩnh cửu của cuộc sống, đồng thời cũng biết lựa chọn góc nhìn và cách sống tích cực, lạc quan phù hợp với quy luật và phát huy ưu điểm của bản thân.

""""""KẾT THÚC"""""---

Cáo bệnh thị chúng (Cáo bệnh bảo mọi người) là một tác phẩm thiền độc đáo, hòa mình trong biển triết lý nhân sinh. Đồng hành cùng bài thơ là Nhìn nhận về Cáo bệnh bảo mọi người, bạn có thể khám phá thêm: Bản đồ tư duy Cáo bệnh bảo mọi người, Cảm xúc trước Cáo bệnh bảo mọi người, Chế bài Cáo bệnh bảo mọi người, Soạn văn lớp 10