Buzz
Thanh Hải là một nhà thơ đặc trưng của vùng đất cố đô đẹp mê ly, ông nổi tiếng với những bài thơ mượt mà, sâu lắng, phản ánh sâu sắc văn hóa của con người xứ Huế. Mùa xuân nhỏ bé là một trong những tác phẩm đặc trưng của ông. Bài thơ được tác giả viết vào năm 1980, trong bối cảnh hòa bình, trong cuộc hành trình xây dựng đất nước. Một tinh thần thơ trong trẻo. Một giai điệu thơ ngân vang. Đất nước trong mùa xuân tươi tắn rộn ràng.
Sáu câu thơ đầu như âm nhạc vui mừng chào đón một mùa xuân tươi đẹp đã đến. Trên dòng sông xanh của quê hương nảy lên một bông hoa tím biếc”. Từ 'nảy lên' ở vị trí đầu tiên trong câu thơ diễn đạt sự ngạc nhiên, niềm vui, một hạnh phúc chào đón dấu hiệu của mùa xuân:
Nảy lên giữa dòng sông xanh,
Một đóa hoa tím ngát.
'Đóa hoa tím ngát' đó có thể là hoa lục bình, hoặc hoa súng mà chúng ta thường thấy bên bờ ao, dòng sông trong làng quê:
Dòng sông nhỏ trong ký ức tuổi thơ được tắm giữa
Vẫn ở đây, nước vẫn chảy mãi
Hoa lục bình tím rực bên bờ sông...
(Quay về quê hương - Lê Anh Xuân)
Sắc xanh của nước hòa quyện với sắc 'tím ngát' của hoa đã tạo thành bức tranh xuân tươi đẹp và đậm đà. Nhìn lên bầu trời, nhà thơ hạnh phúc lắng nghe tiếng chim chiền chiện hót. Chim chiền chiện, còn được gọi là chim sơn ca, là bạn thân thiết của người nông dân. Từ 'ơi' thể hiện sự kinh ngạc và niềm vui mãnh liệt khi nghe tiếng chim hót:
Ơi con chim chiền chiện
Hót vang trời như thế nào.
Hai từ ''hót vang' thể hiện âm điệu đặc biệt của người dân Huế được tác giả sử dụng để diễn tả cảm xúc chân thành giữa con người và thiên nhiên. Tiếng chim chiền chiện hót gọi mùa xuân về. Tiếng hót vang lên, rung động trời đất mang lại nhiều niềm vui. Nhìn dòng sông, ngắm hoa đẹp, nghe tiếng chim hót, nhà thơ tràn đầy hạnh phúc:
Từng giọt sương mai lấp lánh rơi
'Vươn tay... hứng lấy' là một hành động giản dị nhưng đầy ý nghĩa, thể hiện sự cảm động sâu xa. 'Giọt sương mai lấp lánh' là hình ảnh trí tưởng tượng đậm chất thơ. Có thể là giọt sương mai, hoặc âm thanh nhẹ nhàng của chim chiền chiện? Sự kết hợp của hai giác quan (nghe - nhìn) đã tạo nên vẻ đẹp tinh tế của âm nhạc.
Tóm lại, chỉ với ba nét vẽ: dòng sông xanh, bông hoa tím ngát, tiếng chim chiền chiện hót..., Thanh Hải đã vẽ nên một bức tranh xuân tươi đẹp và đáng yêu không thể cưỡng lại. Đó chính là vẻ đẹp và sức sống rực rỡ của tổ quốc trong mùa xuân.
Bốn câu thơ tiếp theo đề cập đến mùa xuân của sự sản xuất và đấu tranh của nhân dân ta. Cấu trúc thơ song hành nhằm mục đích nhấn mạnh hai nhiệm vụ quan trọng ấy:
Mùa xuân quân nhân nắm súng,
Lá xanh phủ kín khắp lưng.
Mùa xuân dân ra ruộng,
Cỏ non che phủ khắp ruộng mạ.
'Lộc” là những chồi non, những cành xanh mơn mởn. Khi mùa xuân về, cây cối bắt đầu đâm chồi, nẩy lộc. Trong bối cảnh văn học này, 'Lộc' biểu trưng cho vẻ đẹp của mùa xuân và sức sống mạnh mẽ của đất nước. Người lính mang trên lưng áo lá màu xanh biếc, đặc trưng của mùa xuân, mang theo sức mạnh của dân tộc để bảo vệ Tổ quốc. Người nông dân đổ mồ hôi và công sức cần cù vào việc làm cho ruộng đồng xanh tươi, 'ruộng mạ' phủ kín trên vùng quê hương. Ý thơ vô cùng sâu sắc: máu và mồ hôi của nhân dân đã góp phần tô điểm mùa xuân và giữ lấy mùa xuân mãi mãi.
Toàn dân bước vào mùa xuân với tinh thần quyết tâm và sôi nổi:
Mọi người như sum họp
Mọi người như rộn ràng...
'Quyết tâm' ý chỉ hành động nhanh chóng, nhanh nhẹn, sôi nổi. 'Rộn ràng' là có nhiều âm thanh pha trộn vào nhau, tạo ra sự huyên náo; trong ngữ cảnh thơ, 'rộn ràng' cùng với thông điệp 'mọi người như... ' làm cho giai điệu thơ vang lên vui vẻ, mạnh mẽ đặc biệt. Đó là bước nhảy mùa xuân của thời kỳ Hồ Chí Minh.
Phần thơ tiếp theo phản ánh những suy nghĩ của nhà thơ về quê hương và con người:
Đất nước tồn tại qua bốn nghìn năm
Nỗ lực và gian khổ
Đất nước như một ngôi sao
Tiến lên không ngừng.
Hành trình lịch sử của quê hương kéo dài qua bốn nghìn năm, với những thăng trầm, những thử thách đầy 'nỗ lực và gian khổ'. Trong những tháng ngày dài đó, nhân dân Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác đã dốc hết xương máu, mồ hôi, lòng yêu nước và tinh thần can đảm để xây dựng và bảo vệ đất nước. Dân ta thông minh và nhân từ. Bốn nghìn năm ghi dấu sự vĩ đại của nền văn minh Đại Việt, đã chứng tỏ sức mạnh của Việt Nam. Câu thơ 'Đất nước như một ngôi sao' là một hình ảnh tượng trưng tuyệt vời và ý nghĩa. Ngôi sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp của bầu trời, tồn tại vĩnh cửu trong không gian và thời gian. So sánh đất nước với ngôi sao là biểu lộ niềm tự hào đối với quê hương Việt Nam hùng vĩ, phong phú. Con đường tiến tới tương lai của dân tộc không thể bị cản trở: 'Tiến lên không ngừng'. Ba từ 'tiến lên không ngừng' thể hiện ý chí, quyết tâm và niềm tin vững vàng của dân tộc trong việc xây dựng một Việt Nam 'dân giàu, nước mạnh'.
Sau những suy tư là những ước nguyện sâu xa của Thanh Hải. Đầu tiên là lời nguyện cầu trở thành hiện thân của mình:
Ta trở thành tiếng hót của chim ca
Ta trở thành một cánh hoa
Ta hòa mình vào khúc ca
Âm nhạc du dương xuyên qua cảm xúc.
'Tiếng hót của chim' để chào đón mùa xuân, mang lại niềm vui cho con người. 'Một cành hoa' để tô điểm cuộc sống, làm đẹp cho thiên nhiên sông núi. 'Âm nhạc trầm lắng' của bản 'hòa ca' êm đềm để làm rung động lòng người, động viên những người lao động. 'Tiếng hót của chim', 'một cành hoa', 'âm nhạc trầm lắng...' là ba biểu tượng ẩn dụ tượng trưng cho vẻ đẹp, niềm vui, cho trí tuệ của đất nước và con người Việt Nam.
Đối với Thanh Hải, việc hiện thân là để hiến dâng, để phục vụ cho một mục đích cao cả:
Một mùa xuân nhỏ bé
Yên bình đem lại cho cuộc sống
Dù ở tuổi thanh xuân
Dù có tóc bạc.
Lời thơ chân thành và sâu sắc. Mỗi người hãy trở thành 'một mùa xuân nhỏ' để góp phần vào mùa xuân vĩnh cửu của đất nước. Ai cũng cần phải có ích cho cuộc sống. 'Mùa xuân nhỏ', là một tượng trưng sáng tạo, gợi lên ý tưởng sâu sắc: 'Mỗi cuộc đời đã biến đổi cả đất nước ta' (Nguyễn Khoa Điềm). 'Nhỏ bé' và 'lặng lẽ' là cách diễn đạt khiêm nhường, thành thật. 'Dành cho cuộc sống' là tinh thần sống đẹp, cao quý. Vì 'Sống là cho đi, không chỉ nhận lấy cho mình' (Tố Hữu), sống hết mình trung thành với đất nước, hiến dâng cả cuộc đời để phục vụ đất nước, từ khi còn trẻ trung tuổi 'hai mươi' cho đến khi già già 'tóc bạc'. Thơ hay nằm ở cảm xúc chân thành. Thanh Hải đã diễn đạt những lời 'thẳm lòng' của mình. Ông đã sống như những dòng thơ chân tình của mình. Khi đất nước đối mặt với nguy cơ từ Mĩ - Diệm và bè lũ tay sai âm mưu chia cắt làm hai miền, ông hoạt động trong bí mật ở vùng giặc, xây dựng phong trào cách mạng, dũng cảm đối mặt với cảnh máu chảy đầu rơi. Điều đặc biệt hơn nữa là bài thơ Mùa xuân nhỏ được ông viết ra khi ông đang nằm trên giường bệnh, chỉ một tháng trước khi ông ra đi.
Thanh Hải sử dụng kỹ thuật ngôn từ điệp ngữ rất tinh tế: 'Ta làm... ta làm... ta nhập...', 'dù là tuổi... dù là khi...' đã tạo ra âm điệu thơ, giọng thơ đậm đà, sâu lắng, ý thơ được nhấn mạnh và tạo điểm nhấn. Người đọc sẽ cảm động trước một giọng điệu thơ trữ tình, ấm áp về tình yêu đời như thế. Có thể xem đoạn thơ này như những lời thú nhận chân thành của ông.
Phần cuối của bài thơ là tiếng hát của tình yêu thương:
Mùa xuân - chúng ta hãy hát 'Câu Nam ai, Nam bình'
Nước non ngàn dặm của ta
Nước non ngàn dặm của mình
Nhịp phách trước đất Huế.
Nam ai và Nam bình là hai điệu dân ca Huế nổi tiếng suốt hàng trăm năm. Phách tiền là một dụng cụ âm nhạc dân tộc dùng để đánh nhịp cho lời ca, âm nhạc của đàn tranh, đàn tam thập lục. Câu thơ 'Mùa xuân - ta hát' thể hiện sự khát khao rộn ràng của nhà thơ đối với quê hương thân yêu trong mùa xuân về. Quê hương đất nước lan tỏa xa hàng ngàn dặm, chứa đựng tình yêu thương. Đó là 'ngàn dặm của ta', 'ngàn dặm của mình' đối với non nước và xứ Huế quê hương dấu yêu! Câu thơ của người con Huế thực sự là đầy ngọt ngào.
Mùa xuân là chủ đề phổ biến trong thơ ca dân tộc. Thanh Hải đã đóng góp một bài thơ xuân tươi đẹp, đầy tình cảm cho thơ ca dân tộc. Thể thơ năm chữ, giọng thơ lúc mạnh mẽ, lúc ôn hòa và ngân nga. Ngôn ngữ thơ sáng sủa và cảm động, phong phú và hình ảnh. Các kỹ thuật thơ như so sánh, ẩn dụ, song hành đối xứng, điệp ngữ... được sử dụng tinh tế và tài tình. Tình yêu mùa xuân liên kết với tình yêu quê hương, đất nước được Thanh Hải diễn đạt một cách sâu sắc và cảm động. Mỗi cuộc sống đều là một mùa xuân. Đất nước chúng ta sẽ mãi là những mùa xuân tươi đẹp.
