Buzz
Sinh ra và lớn lên trên đất Cao Bằng, Y Phương (1948) là một nhà thơ tiêu biểu của các dân tộc miền núi. ”Thơ của Y Phương như một bức tranh đa sắc màu, phong phú và đa dạng, nhưng vẫn giữ lại nét độc đáo và bản sắc dân tộc. Với Y Phương, thơ của dân tộc Tày và của Việt Nam có thêm một giọng điệu mới, một phong cách mới “(Từ điển tác giả, tác phẩm văn học Việt Nam).
Trái với những đề tài truyền thống như tình cha con, trong thơ của Y Phương, đã có một lối đi mới, một giai điệu mới. Khác với những tác phẩm trước như “Chiếc lược ngà “, tình cha con được diễn tả trong bối cảnh éo le của chiến tranh, còn ở đây, tình cha con được thể hiện qua lời tâm sự của người cha. Người cha đã thể hiện tình yêu thương cha mẹ và mong muốn con sống xứng đáng, phát huy truyền thống gia đình và quê hương.
Mượn lời của người cha dành cho con về tình yêu thương của cha mẹ và sự chăm sóc của quê hương, nhà thơ đã khơi gợi về nguồn gốc của mỗi người chúng ta. Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh một gia đình ấm áp, tràn đầy tiếng cười. Mười một câu thơ truyền tải những tình cảm ấm áp, hạnh phúc của gia đình và quê hương:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ caì nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.”
Một mái nhà có mẹ có cha và con hạnh phúc vì sống trong tình yêu thương. Cha mẹ đã dìu dắt, nâng đỡ con từ những bước đầu tiên, đã tìm thấy niềm vui từ con. Hơn nữa, con còn được sinh ra, lớn lên trong tình yêu thương, vẻ đẹp của “đồng mình”. “Người đồng mình” yêu lắm con ơi! Lao động tuy vất vả nhưng cuộc sống của “người đồng mình” tươi vui, rất ngọt ngào. Dù vẻ ngoài thô sơ, công việc nặng nhọc (đan lờ, ken vách), nhưng tâm hồn “người đồng mình” lãng mạn biết bao: Họ thực hiện công việc một cách nghệ thuật (cài nan hoa, câu hát). Con thật hạnh phúc vì được sống giữa những con người như vậy, những người khéo tay, yêu thiên nhiên, yêu lao động, lạc quan và nhân hậu.
Thiên nhiên của đồng bào cũng rất đẹp: Rừng núi quê hương thơ mộng đã dành cho con những điều tinh tế nhất (hoa), đã nuôi dưỡng con về cả tâm hồn, lối sống, “tấm lòng”. Và qua từng ngày, con đã lớn lên có cha mẹ nâng đỡ và mong chờ, có thiên nhiên thơ mộng, có cuộc sống lao động gắn bó. Con đã trưởng thành trong tình yêu thương của quê hương như vậy. Cha muốn con hiểu những tình cảm cội nguồn đã sinh dưỡng con, để con yêu cuộc sống hơn.
Dặn dò con về quê hương, về “đồng mình”, cha mong con khắc cốt ghi tâm nơi mình đã sống, đã trưởng thành. Cuộc sống của “người đồng mình” vất vả, gian khổ “thương lắm con ơi”: “Sống trên đá.. đá gập ghềnh / Sống trong thung.. thung nghèo đói.../ Lên thác xuống ghềnh.. cực nhọc...” Nhưng tự hào lắm con ơi, người đồng mình đã, đang và sẽ luôn sống đẹp. Họ có sức sống mạnh mẽ: vất vả nhưng khoẻ mạnh, gắn bó với quê hương. Họ không than trách, không lo sợ gian khổ, vẫn sống tràn đầy như sông như suối. Họ mộc mạc, chân chất nhưng giàu ý chí, niềm tin, mong muốn xây dựng quê hương tốt đẹp hơn:
“Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục “.
Sự tương phản giữa bên ngoài: ”thô sơ da thịt” nhưng bên trong không hề nhỏ bé về tâm hồn, người đồng mình có ý chí tự lập trong cuộc sống của mình. Qua “sự tưởng tượng phong phú sáng tạo “tự đục đá kê cao quê hương “, người đồng mình là những con người lao động cần cù, có nghị lực, niềm tin, mà tầm vóc, nỗi buồn, chí hướng của họ là cao cả, xa vút của trái đất (Cao đo nỗi buồn /Xa nuôi chí lớn ). Họ giữ gìn bản sắc dân tộc mà vẫn làm sáng rỡ quê hương như vậy vì họ yêu quê hương sâu đậm và luôn coi quê hương là nơi dựa tinh thần. Người cha mong con yêu những điều đó, yêu những đức tính cao đẹp của người đồng mình .
Cả đoạn thơ như một tiếng vang trong những lời tự hào, sự gắn bó và tình yêu tha thiết của người cha về quê hương. Đó như một bản hành khúc mạnh mẽ ngợi ca quê hương. Và lời nhắc nhở của người cha với con chính là một điểm nhấn kết lại bản hành khúc của quê hương :
“Con ơi dù thô sơ da thịt
Bước đi
Không bao giờ được nhỏ bé
Nghe con “.
Dành cho con thấy tình yêu thương, niềm tin của cha, người cha mong con biết sống sao cho đúng, cho xứng đáng với tình cảm của cha. Mong con hiểu cuộc sống của người đồng mình, người cha muốn con cảm thông với những khó khăn, vất vả để hoài bão xây dựng quê hương. Khen ngợi những đức tính cao đẹp của người đồng mình, cha đã truyền cho con vẻ đẹp sức mạnh của truyền thống quê hương, mong con sống có tình nghĩa, biết chấp nhận gian khó, vươn lên bằng ý chí của mình, vững vàng trên con đường đời.
Điều quan trọng nhất mà người cha muốn truyền đạt cho con chính là lòng tự hào với quê hương và lòng tự tin khi bước vào cuộc sống. Điều mà cha đã nói với con chính là điều cha đã truyền cho con. Cha đã dành cho con những tình cảm tốt đẹp, cho con một hành trang quý và đã sẵn sàng để con bay lên cao khắp mọi nơi .
Bài thơ không dài với 28 dòng thơ tự do, có dòng chỉ hai từ, có dòng dài mười từ, tất cả phản ánh cảm xúc tự nhiên, phong phú của ý thơ. Giọng thơ tha thiết, trìu mến. Ngọt ngào không tưởng từng lời nhắc nhở, dặn dò ” yêu lắm con ơi “, “thương lắm con ơi ”, ”Con ơi ..nghe con !” .
Đẹp không tưởng các hình ảnh thơ vừa cụ thể, mộc mạc,cô đọng mà vừa phong phú,sinh động,giàu chất thơ.”Rừng cho hoa / Con đường cho những tấm lòng …”. Những đặc sắc về nghệ thuật kết hợp hài hoà với những cung bậc tình cảm khác nhau của cha đã tạo ra dư âm sâu lắng cho bài thơ. Tiếng thơ trong “Nói với con ” là tiếng lòng của Y Phương, tiếng lòng về tình yêu và niềm tự hào đối với quê hương, dân tộc .
Tiếng cha nói với con chính là lời truyền đạt cho thế hệ vậy !
