Phân tích bài thơ Nói với con của Y Phương (phần 2).

Như một bức tranh tứ bình với bốn hình ảnh: chân phải, chân trái, giọng nói, tiếng cười của một đứa bé mới tập đi, mới bắt đầu nói. Lúc nào cũng ôm vào lòng mẹ, lúc nào cũng nắm tay cha. Cụm từ “bước tới” và động từ “chạm” được sử dụng rất khéo léo, làm nổi bật bức tranh về gia đình hạnh phúc: bố mẹ với đứa con thơ đầu lòng.

“Người đồng mình yêu lắm con ơi'!- Ai mà không yêu? Phải yêu thật nhiều, yêu mãnh liệt chứ!

'Những người thân yêu quý của chúng ta, con yêu ơi

 Lan tỏa sự dịu dàng như hoa nơi chiếc áo

Âm nhạc vang lên từ bên trong nhà

Rừng đem lại sự thơm ngát của hoa

Con đường dẫn tới những trái tim biết yêu thương

Nhà văn Nguyễn Tuân đã ca ngợi ông lái đò trên sông Đà có 'đôi bàn tay tài hoa”. Một nhà thơ khác, trước vẻ đẹp dịu dàng của cô văn công đã mỉm cười nói: “mười bông hoa trắng ngần thơm phức từ bàn tay của em'. Từ 'hoa”, 'hát”, và 'tấm lòng” trong thơ của Y Phương đều chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Đan lời câu chuyện, dưới bàn tay tài năng của người Tày, những sợi nan, cành tre, và vật liệu tự nhiên khác đã trở thành 'những nét hoa”. Vách nhà không chỉ được xây bằng gỗ mà còn được trang trí bằng 'những giai điệu hòa mình”. Rừng không chỉ mang lại những loại gỗ quý, măng, hay các sản phẩm lâm nghiệp quý giá mà còn 'cho ra những đóa hoa”. Con đường không chỉ là nơi đi lại, từ biển lên núi, từ núi xuống biển mà còn là nơi 'cho những trái tim bao dung và tình thương”, con đường của tình đồng lòng:

Quanh co giữa biển và non,

Con đường tình nghĩa, ai còn nhớ đâu ?

(Tục ngữ)

Với Y Phương, con đường mà anh nói với con là biểu tượng thân thuộc của quê hương. Đó là những con đường trong làng, đi vào rừng, ra sông... Đường là nơi học tập, làm ăn. Đường xa là nơi đưa ta khắp mọi miền đất nước. Con đường tình thương ấy được Y Phương mô tả một cách chân thành, giản dị:

“Con đường dành cho những trái tim”,

Hạnh phúc ôm con thơ trong lòng, nhìn con lớn lên, suy ngẫm về tình thân làng xóm quê nhà, nhà thơ nhớ về nguồn gốc của niềm vui:

'Cha mẹ luôn nhớ ngày cưới

Ngày đầu tiên là tuyệt nhất trong đời ”,

“Người bạn đồng hành” không chỉ chăm chỉ và tài năng, có lòng nhân ái và sự tận tụy, yêu đời và còn được trang bị với nhiều phẩm chất cao quý, xứng đáng 'được yêu thương nhiều lắm con”. Trong cuộc sống đầy gian khổ và khó khăn, đầy thử thách và niềm vui, theo dõi suốt những năm tháng, cư dân của quê hương, “người bạn đồng hành” đã rèn luyện, đã hình thành tính cách, đã “vượt qua nỗi buồn

Nuôi dưỡng tinh thần cao cả, nâng cao trạng thái tâm hồn tươi đẹp. Những câu văn bốn chữ, truyền đạt ý nghĩa sâu sắc như câu tục ngữ, tóm gọn một cách sống lịch thiệp, một triết lý đạo đức cao quý. Cụm từ “cao quý”, “nuôi dưỡng xa” đã thể hiện sự kiêng nhẫn đẹp đẽ của dân tộc Tày, của người Việt Nam.

Nếu người Kinh sử dụng ngôn từ: ''ăn chắc mặc bền, chém to kho mặn, chân đất lưng trần, niêu cơm quả cà, mần răng nói rứa... ”, để thể hiện tính cách giản dị, chân thực của người nông dân quê mùa nước lũ, thì Y Phương cũng sử dụng cách diễn đạt cụ thể, hình ảnh cụ thể của bà con dân tộc Tày như: “thô kệch da thịt ”, “ít ai nhỏ nhắn', “tự dựng đá làm gối cao quê nhà” để khẳng định và ca ngợi tinh thần “cần cù, kiên nhẫn trong lao động, sống đơn giản chân thành, không hề nhỏ bé” đáng kinh ngạc trước mọi người. Lối sống tốt lành ấy đã tạo nên vẻ đẹp thanh khiết đáng yêu của Y Phương. Bản tính dân tộc, tinh thần nhân văn đã hòa mình vào tâm hồn thơ của thi sĩ:

“Người bạn của tôi mộc mạc chân thành

Ít ai nhỏ bé như vậy

Người bạn của tôi tự mình xây dựng nơi quê nhà cao

Quê hương vẫn là nền văn hóa

Cha truyền đạt cho con là lời khuyên giáo dục về đạo lý làm người. Quê hương sau những năm đau thương chiến tranh, vẫn còn nghèo khó, chưa phát triển, con phải biết gắn bó với quê hương. Trước những khó khăn thử thách, con không được sống bèo bọt, sống hèn nhát, sống “ít ỏi”. Phải lao động sáng tạo để xây dựng, để nâng cao đất nước:

'Dù có điều gì đi nữa thì cha cũng muốn

Sống trên đất đá không phàn nàn về những đá vụn

Sống trong điều kiện khó khăn không phàn nàn về nghèo đói

Sống tự do như dòng sông, như nguồn suối

Leo lên thác, đi qua những đoạn đá vụn

Không sợ gian khổ vất vả '...

Tiếng thơ văn như một lời so sánh ẩn dụ, như những câu tục ngữ dân gian. Thành ngữ “sống” lặp lại ba lần đã khẳng định một tinh thần, một phẩm chất, một thái độ mà cha “mong muốn”, cha kỳ vọng vào con. Lời thơ giản dị, chắc chắn nhưng sâu lắng, thấm vào lòng.

Lời cuối cùng “nói với con” trở nên càng ý nghĩa hơn. Cha nhắn con khi “bước ra đi” không bao giờ được sống bèo bọt, sống “ít ỏi” trước mọi người. Phải giữ vững tính cách giản dị, mộc mạc của “người lao động”. Hai tiếng “lắng nghe con” là biểu hiện của một trái tim cha rộng lớn:

'Con ơi dù trần tục, tuy thân thể bình dân

Khi bước ra đi

Không bao giờ được sống phụ thuộc

Lắng nghe con”

Một cảnh tượng đầy cảm xúc đang diễn ra trước mắt chúng ta. Cha nhân từ nhìn con, vuốt ve đầu con. Đứa con nhúm nhoáng lắng nghe cha nói, cha truyền dạy. Y Phương đã tạo nên một bầu không khí gia đình ấm áp, đầy tình thương giữa cha và con.

Y Phương là một người cha vô cùng yêu thương con. Anh là người có tình yêu bền chặt với quê hương. Thơ của anh đậm chất nhân văn và đầy tình cảm.

Y Phương là bạn cùng quê với Kim Đồng. Quê hương của anh chứa đựng hang Pác Bó, nơi mà hơn 60 năm trước, Bác Hồ đã từng sống và hoạt động để khơi nguồn lửa cách mạng trong lòng nhân dân.

Bạn đọc thân mến ơi, có nhớ không, có biết đến bài ca dân tộc này không:

“Nàng về ruộng giã gạo ba cánh

Để anh vác nước Cao Bằng về tận nhà

Nước Cao Bằng trong veo như lúa... '

Theo quan điểm của tôi, bài thơ “Nói với con” của Y Phương là như một nguồn nước trong lành từ Cao Bằng, có thể làm sạch và mát lòng mỗi người.

Trích từ: Mytour