Buzz
Sau khi tác phẩm Thơ Dâng được vinh danh bằng giải thưởng Nobel vào năm 1914, Tago đã xuất bản tập thơ “Người làm vườn” - một tập thơ tình gồm 85 bài thơ, chỉ được đánh số mà không có tiêu đề. Bài thơ số 28 này được lấy từ tập “Người làm vườn”, được ca ngợi là “một trong những bài thơ tình hay nhất trên thế giới”.
”Đôi mắt u buồn của em
Đôi mắt em muốn nhìn vào tâm hồn của anh.
Như ánh trăng kia muốn lặn sâu vào đại dương.
Anh đã dành cả cuộc đời để lộ ra trước mắt em.
Anh không che giấu điều gì với em.
Chính vì thế mà em không hiểu bất cứ điều gì về anh.
Nếu cuộc đời anh chỉ là một viên ngọc quý,
Anh sẽ phá nó thành nhiều mảnh nhỏ
Rồi xâu chúng lại thành một chuỗi
Đeo vào cổ em.
Nếu cuộc đời anh chỉ là một bông hoa
Tròn trịa, dịu dàng và nhẹ nhàng,
Anh sẽ cắt nó xuống để đặt lên mái tóc của em.
Nhưng em ơi, cuộc đời anh là một trái tim
Chẳng ai biết sâu thẳm và bờ bến của nó là ở đâu,
Em là nữ hoàng của vương quốc này
Nhưng em có biết bên kia biên giới của nó đâu.
Nếu trái tim anh là một khoảnh khắc đầy niềm vui
Nó sẽ mỉm cười nhẹ nhàng rạng rỡ
Và em sẽ hiểu hết ngay lập tức.
Nếu trái tim anh chỉ là nỗi đau khổ
Nó sẽ chảy thành những giọt nước mắt
Và im lặng chiếu sáng những ẩn giấu u uất.
Nhưng em ơi, trái tim anh chính là tình yêu,
Sự vui sướng và đau khổ của nó là vô tận.
Những yêu cầu và sự giàu có của nó là vô biên
Trái tim anh ở gần em như chính cuộc đời của em vậy
Nhưng chưa bao giờ em thấu trọn hết.
Đào Xuân Quý biên dịch
Toàn bài thơ vẫn diễn tả tình cảm của chàng trai, của 'anh'. Còn người con gái chỉ 'lắng nghe như dòng ru' và qua 'đôi mắt', qua ánh nhìn 'băn khoăn… buồn' – chỉ như thế mà thôi.
Sáu câu thơ đầu cho thấy một tình yêu đầu rất đẹp và lãng mạn. Cô gái duyên dáng, ngạc nhiên và 'băn khoăn'. Vẻ đẹp dịu dàng hiện ra qua đôi mắt và ánh nhìn chứa đựng yêu thương: 'muốn nhìn vào tâm tư của anh'. Ngượng ngùng và thăm dò.
Tình yêu đã đến, 'Thần Tình Yêu đã gõ cửa trái tim' nhưng em đã hiểu rõ điều gì về anh. Em là ánh trăng, anh là đại dương (mênh mông) – Hai hình ảnh so sánh này diễn đạt rất tốt một tình yêu trong sáng chân thành, phong phú và sự khao khát yêu thương. Cô gái có đôi mắt thần thánh mới có ánh nhìn lấp lánh của ánh trăng kia. Và chàng trai có tình yêu nồng nàn, chân thành, trong sáng thì ánh trăng mới có thể soi sáng tận đáy đại dương. Hình ảnh ánh trăng và đại dương đã thể hiện tài tình và say đắm của tình yêu: niềm khát khao hạnh phúc và sự hòa hợp tâm hồn đôi lứa trong 'cái thời điểm ban đầu ấy'. Lời tỏ tình nồng nàn yêu thương, chân thành và đáng tin cậy. Tình yêu không chỉ là 'tìm kiếm' mà còn là 'khám phá' những vẻ đẹp tiềm ẩn trong tâm hồn, trong tính cách của người yêu. Như một lời nhắc nhẹ và cảm động:
“…Đôi mắt em muốn thâm nhập vào tâm tư của anh.
Như ánh trăng mong muốn chìm sâu vào đại dương.
Anh đã để cuộc sống của mình trần trụi dưới ánh nhìn của em,
Anh không che giấu điều gì với em.
Chính vì thế mà em không biết gì về anh.”
Bảy dòng thơ tiếp theo là lời tỏ tình rất đẹp. Sử dụng hình ảnh ẩn dụ về “ngọc”, về “hoa” và giả định: “nếu… anh sẽ…” để biểu lộ một tình yêu nồng cháy, mãnh liệt và dâng hiến. Có gì quý hơn ngọc, giá trị bằng ngọc? Nếu cuộc đời anh chỉ là viên ngọc thì anh sẽ phá nó thành trăm mảnh, rồi xâu chúng thành một chuỗi để quấn vào cổ em yêu. Có gì đẹp và thơm bằng hoa? Nếu cuộc đời anh chỉ là một bông hoa nhỏ bé, tròn xinh, thơm tho, anh sẽ cắt nó xuống để cài lên mái tóc em. Các động từ: “phá ra”, “xâu lại”, “quấn vào”, “cắt xuống”, “cài lên” – diễn tả một “tấm lòng”, một cử chỉ trân trọng và dâng hiến trong tình yêu. Tago viết bài thơ này cách chúng ta ngày nay ngót một thế kỉ mà hình ảnh thơ vẫn mới mẻ, thú vị vô cùng:
“Nếu cuộc đời anh chỉ là viên ngọc,
Anh sẽ phá nó ra thành trăm mảnh
Rồi xâu chúng thành một chuỗi
Để quấn vào cổ em.
Nếu cuộc đời anh chỉ là một bông hoa
Tròn trịa, dịu dàng và bé nhỏ,
Anh sẽ hái nó ra và đặt lên mái tóc em.”
Lời thơ dịch khá chính xác và hay. Tuy nhiên trong nguyên tác từ “cài” (cài lên mái tóc em), dịch giả đã thay đổi thành “đặt lên mái tóc em”, khiến cho lời thơ trở nên thô, làm giảm đi sự tinh tế, phong tình của chàng trai!
Đoạn thơ thứ ba, chàng trai khẳng định tình yêu của mình qua hình ảnh của “trái tim”. Ba từ “Nhưng em ơi!” vẫn rất đắm say, thiết tha. Lời tỏ tình được thể hiện lên một tầm cao mới, một chiều sâu thêm. Tình yêu ấy sâu sắc và bao la. Em là thần tượng, là nữ hoàng đang trị vì vương quốc tình yêu – đời anh. Là một lời nhắc nhẹ của em yêu! Nhẹ nhàng và tế nhị. Gần mà xa, xa mà gần để trân trọng và khám phá mọi phẩm chất cao quý tiềm ẩn trong tâm hồn người yêu. Lời tỏ tình sang trọng quá, chứng tỏ chàng trai có một trái tim rất nhân văn! Cả cuộc đời anh, tâm hồn anh, tình yêu của anh đã thuộc về em:
“Nhưng em ơi, cuộc đời anh chính là một trái tim
Chẳng ai biết đến chiều sâu và bờ bến của nó,
Em là nữ hoàng của vương quốc ấy
Nhưng em có biết gì về biên giới của nó đâu!”
Ở đầu bài thơ, nhà thơ đã dùng hình ảnh “biển cả”, đến khổ thơ này, ông lại tạo ra những khái niệm bổ sung: “bờ bến”, “vương quốc”, “biên giới” – tạo ra một hệ thống ngôn ngữ diễn tả một không gian nghệ thuật để nói lên niềm tự hào của người đàn ông có một tình yêu trong sáng và mênh mông.
Tình yêu không thể bình thường và đơn giản. Đó không chỉ là “một phút giây thăng hoa” để tạo nụ cười nhẹ nhõm, nhẹ nhàng! Tình yêu không phải là sự hèn hạ, van xin, mong chờ một sự “ban ơn”, một sự yếu đuối. Giọt lệ chảy ra, nỗi đau, nỗi buồn u ẩn mà người con trai mang đến trong mỗi mối quan hệ chỉ là sự nhỏ nhen, hèn hạ mà thôi. Và không chỉ trong lĩnh vực tình yêu, mọi hành động van xin, kì kèo đều là sự hèn hạ, đáng khinh. Đoạn thơ này có tính “phản đề”, nhiều người viết sách đã hiểu sai suy nghĩ này. Chàng trai muốn gửi tâm tình với người yêu rằng trái tim anh không phải như vậy:
“Nếu trái tim anh chỉ là phút giây hạnh phúc, nó sẽ mang đến nụ cười dịu dàng và em sẽ hiểu nó nhanh chóng – Nếu trái tim anh chỉ là nỗi đau khổ, nó sẽ tan thành giọt lệ trong sự phản ánh của nỗi buồn thầm kín”.
Hai đoạn thơ cuối cùng tương phản lẫn nhau. Từ sự phủ định đến sự khẳng định. Không nên như này mà nên như thế kia. Người con trai đã trao cho người con gái một tình yêu tuyệt vời. Anh tự hào thổ lộ:
“Nhưng em ơi, trái tim anh lại là tình yêu,
Niềm vui sướng và nỗi đau khổ của nó là vô hạn.
Yêu cầu và sự giàu có của tình yêu là vô tận
Trái tim anh gần gũi với em như chính đời em vậy
Nhưng em chưa bao giờ hiểu hết nó đâu!”
Trong nguyên tác: “những gì tình yêu cầu mong” được dịch thơ viết lại thành: “những đòi hỏi” có thể làm nhiều người đọc hiểu sai ý thơ. Chàng trai tự hào về trái tim của mình “lại là tình yêu”, tình yêu chân thật, không phải chỉ là “phút giây lạc thú”. Tình yêu của em đã và đang mang đến cho anh biết bao cảm xúc kỳ diệu, lúc vui sướng, lúc khổ đau… Tình yêu không chỉ có vị ngọt? Niềm vui và nỗi đau mà tình yêu mang đến là bao la, là vô hạn. Những yêu cầu và sự giàu có mà tình yêu của chàng trai mang lại là vô tận. Chàng trai mong muốn từ người yêu một tình yêu chân thành, đầy đủ và trung thành. Chàng trai mong con thuyền tình của anh và em sẽ đến bờ hạnh phúc giữa mùa trăng? Nhẹ nhàng tỏ thái độ và trách móc: gần mà sao lại xa. Có vẻ như em vẫn chưa hiểu tình yêu của anh dành cho em. Cần phát hiện sự mong đợi và sự giàu có trong tình yêu. Năm dòng cuối cùng là một tuyên ngôn tuyệt vời của tình yêu. Thơ tình của Tago mang thêm màu sắc triết lý.
Biết cách chiếm trọn trái tim người yêu mới thực sự có thể sống trong một tình yêu đẹp, trọn vẹn.
Bài thơ tình số '28' của Tago rất đẹp và sáng tạo trong hình tượng: 'đôi mắt buồn, băn khoăn' – 'ánh trăng soi vào biển cả' – 'viên ngọc và chuỗi ngọc', 'đóa hoa thơm và vòng hoa' – trái tim yêu thương mênh mông… Ý tưởng phong phú và sâu sắc: sự ngần ngại, băn khoăn của thiếu nữ trong mối tình đầu; tình yêu chân thành, say đắm, nồng nàn, khát khao của chàng trai. Không thể tầm thường, đơn giản trong tình yêu. Bài thơ tình còn là sự tổng kết, trải nghiệm: Yêu là tìm kiếm, là phát hiện và chiếm lĩnh. Tình yêu là sung sướng và khổ đau, là thiếu thốn và giàu sang, gần mà xa, xa mà gần. Phải biết phát hiện để chiếm lĩnh tình yêu, mới có thể đến với hạnh phúc thật sự trong tình yêu đôi lứa.
Cũng như 'Biển' của Xuân Diệu, 'Sóng' của Xuân Quỳnh, 'Tôi yêu em' của Puskin,… bài thơ này của Tago là một phần không thể thiếu trong bộ sưu tập của những ai có trái tim trẻ trung, đầy mơ mộng.
Mytour
