Phân Tích Bài Thơ Tiếng Gà Trưa của Xuân Quỳnh

Đề Bài: Phân Tích Bài Thơ Tiếng Gà Trưa của Xuân Quỳnh

Phân Tích Bài Thơ Tiếng Gà Trưa của Xuân Quỳnh
 

I. Kết Cấu Phân Tích Bài Thơ Tiếng Gà Trưa của Xuân Quỳnh (Chuẩn)
 

1. Khởi Đầu

- Giới thiệu tổng quan về nhà thơ Xuân Quỳnh (những nét chính về tiểu sử, đặc điểm con người, các tác phẩm chủ yếu, đặc điểm sáng tác,...)
- Tổng quan về bài thơ 'Tiếng Gà Trưa' (ngữ cảnh sáng tác, tóm tắt giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật,...)
 

2. Phần Chính

a. Tiếng Gà Trưa Trên Con Đường Hành Quân

- Bối cảnh: dừng chân tại một xóm nhỏ trong hành trình dài
- Âm thanh thân quen, chân thực của tiếng gà: 'Cục... cục tác... cục ta'
- Nghệ thuật ẩn dụ qua việc chuyển đổi cảm xúc bằng điệp từ 'nghe', làm nổi bật những trạng thái xúc động, nghẹn ngào của nhân vật khi nghe thấy âm thanh của tiếng gà trưa

b. Tiếng Gà Trưa và Hồi ức Thơ ấu

- Kí ức Tuổi Thơ:
+ Hình ảnh những ổ rơm hồng đầy trứng, là biểu tượng của gà mái mơ, gà mái vàng với những gam màu độc đáo, quyến rũ.
+ Những lần bị mắng và sự trong sáng, hồn nhiên của cháu sau mỗi lần bị bà mắng
- Hình ảnh Người Bà:
+ Lời mắng của bà: những lời mắng đó chứa đựng những ước mơ của bà về tương lai của cháu, bởi bà luôn mong muốn cháu lớn lên đẹp và thành công; tất cả là tình yêu thương và quan tâm vô tận mà bà dành cho cháu.
+ Hình ảnh bà chắt chiu, tận tụy từng quả trứng: Hình ảnh 'tay bà khum soi trứng', chăm sóc từng quả trứng cho gà, tạo ra hình ảnh một bà tận tụy, chịu khó
+ Những lo lắng và ước mong của người bà:

• Lo lắng mỗi khi đông đến, thời tiết giá lạnh và sương muối bủa vây có thể khiến đàn gà bị ốm.
• Ước mong của bà: bà mong rằng thời tiết sẽ thuận lợi, giúp đàn gà phát triển khỏe mạnh; cuối năm, bà hy vọng bán chúng để mua quần áo mới cho cháu đón Tết.
• Lo lắng chủ yếu là vì hạnh phúc của cháu.

c. Tiếng Gà Trưa Gợi Lên Những Suy Tư

- Suy tư về Hạnh Phúc: đối với cháu, hạnh phúc không nằm ở những điều xa xôi, mà nó hiện diện trong những thứ giản dị, bình thường nhất trong cuộc sống hàng ngày.
- Suy tư về Hiện Tại và Mục Tiêu Chiến Đấu: Sử dụng điệp từ 'vì' lặp lại bốn lần kết hợp với liệt kê từ chung đến chi tiết, nhấn mạnh mục đích chiến đấu của cháu trong ngày hôm nay.
 

3. Kết Thúc

Tổng kết những điểm đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ, cùng chia sẻ cảm nhận cá nhân.
 

II. Văn Bản Mẫu Phân Tích Bài Thơ Tiếng Gà Trưa của Xuân Quỳnh (Chuẩn)

Xuân Quỳnh, một nhà thơ xuất sắc, trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Thơ của Xuân Quỳnh là lời thổ lộ của một tâm hồn phụ nữ phức tạp, đậm đà tình cảm ấm áp, giản dị, gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Bài thơ 'Tiếng Gà Trưa', sáng tác trong những năm đầu của cuộc kháng chiến, là một trong những tác phẩm đặc sắc, thể hiện rõ nét bản sắc thơ Xuân Quỳnh.

Âm thanh của tiếng gà trưa là âm thanh thân thuộc, gần gũi với bản địa Việt Nam, nó đựng đầy ý nghĩa và tình cảm. Trong bài thơ 'Tiếng gà trưa,' âm thanh này cũng mang theo nhiều cảm xúc cho người chiến sĩ. Khổ thơ đầu tiên đã rõ ràng, chân thực, và sâu sắc mô tả âm thanh của tiếng gà trưa trên đường hành quân.

Trên con đường hành quân dài
Dừng chân tại xóm nhỏ

Hai dòng thơ mở đầu nêu rõ tình huống xuất hiện âm thanh của tiếng gà trưa, khi dừng chân tại một xóm nhỏ trong hành trình chiến đấu. Người chiến sĩ nghe thấy âm thanh quen thuộc của tiếng gà trưa: 'Cục... cục tác... cục ta' - một âm thanh gần gũi, quen thuộc, đánh thức trong người chiến sĩ nhiều kỷ niệm và cảm xúc.

Nghe tiếng nắng trưa xao lạc
Nghe bàn chân mỏi mệt
Nghe hồn về với tuổi thơ

Sử dụng nghệ thuật ẩn dụ và lặp lại điệp từ nghe, ba dòng thơ tạo nên bức tranh cảm xúc, hồi hộp của nhân vật trước tiếng gà trưa. Tiếng gà trưa như một phép màu làm tan biến nắng, mệt mỏi của hành trình chiến đấu, thay vào đó là những ký ức ấm áp từ thời thơ ấu.

Trong năm khổ thơ tiếp theo, tiếng gà trưa gợi lại những kỷ niệm đẹp, hồn nhiên của tuổi thơ bên người bà yêu thương. Ký ức đầu tiên là những ổ rơm hồng tràn ngập trứng, gà mái mơ, gà mái vàng với bộ lông tỏa sáng như màu nắng. Hình ảnh của tiếng gà trưa còn kết hợp với tiếng bà mắng nhẹ nhàng, và hồn nhiên của cháu sau mỗi lần bị mắng.

Tiếng gà trưa
Trứng ẩn trong ổ rơm
Gà mái mơ mộng hồng
Và gà mái vàng óng
Tiếng gà trưa
Bà mắng nhẹ lời ngọng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Cháu vội lấy gương soi
Mắt ngây ngô lo lắng

Những năm tháng ấu thơ ở làng quê bên bà đã in sâu vào trái tim, và khi tiếng gà trưa vang lên, những kí ức ấy trỗi dậy. Ổ rơm hồng, gà mái mơ, gà mái vàng với màu nắng rực rỡ, những lời mắng nhẹ nhàng của bà, và sự ngây ngô, hồn nhiên của cháu mỗi khi bị mắng - tất cả hiện lên trong âm thanh của tiếng gà trưa.

Trong những năm tháng ấu thơ, điều đáng nhớ nhất là hình ảnh người bà - một người vất vả nhưng tràn đầy tình yêu thương, quan tâm, và che chở cháu.

Nhớ về bà, cháu nghĩ đến lời mắng nhẹ nhàng của bà, chứa đựng niềm mong ước lớn lao về tương lai đẹp đẽ của cháu. Tình yêu thương và quan tâm vô bờ bến của bà luôn là nguồn động viên cho cháu.

Nhớ về bà, cháu gặp lại hình ảnh bà chăm sóc từng quả trứng:

Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Chăm sóc từng quả cẩn thận
Cho con gà mái ấp

Hình ảnh 'tay bà khum soi trứng', chăm sóc từng quả trứng cho gà ấp, gợi lên hình ảnh một người bà tảo tần, chăm chỉ và chịu khó trong cuộc sống nhiều lo toan. Trong tâm trí cháu, người bà hiện lên với những nỗi lo toan hàng năm:

Mỗi khi đông về năm thứ
Gió mùa đông kêu lạnh buốt
Bà lo đàn gà nhỏ bé
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm cháu mới ấm áp
Mặc bộ áo mới đón Tết

Khổ thơ đã cho thấy lo lắng và mong ước sâu sắc của người bà. Bà luôn lo lắng về sức khỏe của đàn gà mỗi khi đông về. Điều này là nỗi lo thường niên, nhưng cùng với lo lắng đó là niềm mong ước, mong đợi thời tiết thuận lợi để đàn gà phát triển, cuối cùng bà có thể bán chúng để mua quần áo mới cho cháu đón Tết. Nỗi lo của bà là vì hạnh phúc của cháu. Qua đó thể hiện tình yêu thương chân thành và vô bờ bến của bà dành cho cháu.

Trong hai khổ thơ cuối, tiếng gà trưa gợi lên những suy tư về hạnh phúc:

Tiếng gà trưa
Đem theo biển hạnh phúc
Đêm về cháu mơ thấy
Giấc ngủ tràn đầy ấm áp

Âm thanh của tiếng gà trưa và 'ổ trứng hồng sắc trứng' là những hình ảnh gần gũi, bình dị trong tâm khảm của những người con ở mọi làng quê Việt Nam, là biểu tượng của cuộc sống yên bình, ấm no. Với người cháu, đó là những ký ức tuổi thơ, kết nối với người bà yêu quý. Và với cháu, 'giấc ngủ hồng sắc trứng' - giấc mơ về những điều bình dị trở thành hạnh phúc tuyệt vời. Hạnh phúc không ở xa xôi mà hiện hữu trong những điều giản đơn nhất của cuộc sống đời thường.

Không chỉ suy tư về hạnh phúc, người cháu còn suy tư về hiện tại, về mục đích chiến đấu của mình:

Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.