1. Cấu trúc của bài thơ
Bài thơ có thể phân thành ba phần:
- Phần 1 (13 dòng đầu): Tình yêu cuộc sống sâu sắc và say đắm của tác giả.
- Phần 2 (từ dòng 14 đến dòng 30): Tâm trạng phân vân về sự trẻ trung của tuổi trẻ trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.
- Phần 3 (9 dòng cuối): Tâm trạng vội vã, thái độ sống hối hả của tác giả, đồng thời là lời tuyên bố về bản năng sống của Xuân Diệu.
Cấu trúc của bài thơ khá rõ ràng, thể hiện sự suy luận sâu sắc và logic. Đó là dòng cảm xúc hối hả, vội vã trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.
2. Cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu trong bài thơ
Cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu gắn liền với mùa xuân của thiên nhiên và sự trẻ trung của con người. Đó là sự cảm nhận từ một cá nhân đam mê cuộc sống, đắm chìm trong đam mê, đến mức phải vội vã. Thời gian và mùa xuân. Cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu rất tinh tế và đầy triết học. Xuân Diệu viết bài thơ này khi còn rất trẻ, thời kỳ của sự sống rộn ràng, của việc tận hưởng cuộc sống, không nhiều người có thể suy nghĩ về triết học sâu xa như Xuân Diệu. Đối với Xuân Diệu, mỗi khoảnh khắc thời gian trôi qua đều là nỗi lo lắng, lo sợ trong lòng. Tác giả sử dụng các từ ngữ tương phản để miêu tả sự trôi qua của thời gian và tuổi trẻ: hiện tại / quá khứ; còn non / sẽ già. Sự cảm nhận về thời gian đã giúp tác giả rút ra kết luận về sự đồng nhất giữa mùa xuân và tuổi trẻ của chính mình cũng như của tất cả mọi người.
Khi xuân qua, nghĩa là tôi cũng mất.
Khi mùa xuân trôi đi, tuổi trẻ cũng phai tàn, và khi mùa xuân không còn nữa, cuộc sống của chúng ta cũng kết thúc. Xuân Diệu đã khái quát cảm nhận về sự phai nhạt của thời gian thành một triết lý về cuộc sống. Chỉ có những người thực sự ham muốn sống tới đỉnh cao mới có thể hiểu sâu sắc về thời gian như vậy. Trong tâm hồn của Xuân Diệu, có lẽ chứa đựng sự bi kịch của một nhà thơ lãng mạn mất nước, cũng như sự lo lắng của một con người đam mê cuộc sống, sợ rằng thời gian sẽ cướp đi tuổi xuân của mình. Một điều dễ nhận thấy là cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu bắt nguồn từ tình yêu đời, tình yêu cuộc sống. Thời gian, tuổi trẻ, và mùa xuân đều là biểu tượng của sự trẻ trung và hạnh phúc. Đó là lý do tại sao thời gian trôi qua cũng chính là lúc chúng ta mất đi tuổi trẻ. Cảm nhận này thể hiện qua những câu thơ triết lí:
Tâm hồn tôi lớn, nhưng số lượng thời gian lại hạn hẹp,
Không đủ để trải nghiệm hết tuổi trẻ của nhân gian,
Nói gì về việc rằng mùa xuân luôn quay về,
Nếu tuổi trẻ không có cơ hội được thắm lại lần nữa!
Mặc dù dường như là lời than vãn, nhưng trong đó chứa đựng một triết lý sâu sắc: Cuộc sống không có gì là mãi mãi, và khi thời gian trôi qua, tuổi trẻ cũng tan biến. So sánh này làm cho chúng ta nhận ra rằng cuộc sống luôn có giới hạn, đặc biệt là tuổi trẻ, một khoảng thời gian tuyệt vời nếu so sánh với mùa xuân của thế giới. Đối với Xuân Diệu, tuổi trẻ là thứ quý giá nhất trong cuộc sống của con người, là khoảnh khắc đẹp nhất và hạnh phúc nhất. Vì vậy, khi tuổi trẻ trôi qua, đó là điều mà nhà thơ đau lòng nhất và hối tiếc nhất: 'Vậy nên, tôi hối tiếc cả trời đất.' Cảm nhận về thời gian của tác giả thể hiện niềm khao khát sống, niềm khao khát hạnh phúc của một người luôn đầy khát vọng. Niềm khao khát đó hiện ra qua mong muốn kéo dài thời gian để giữ mãi tuổi trẻ, để giữ mãi mùa xuân của cuộc đời, để con người luôn sống trong tuổi trẻ, trong mùa xuân của cuộc đời.
3. Cảm nhận của tác giả về thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ
Nhà thơ mô tả ước mơ tưởng chừng không thể bằng một bức tranh đầy sức sống, đầy màu sắc của mùa xuân và tình yêu. Bức tranh thiên nhiên hiện ra với đủ loài ong, bướm, hoa lá, chim yến và ánh bình minh rực rỡ. Tất cả đều đang ở thời kỳ phồn thịnh nhất, tràn đầy sức sống. Mật ngọt trong tổ của ong và bướm; màu xanh của lá đỉnh rợp; sự lung linh của lá cây; tiếng hót của chim yến; cặp mi chớp ánh sáng của bình minh... tất cả đều tồn tại với sự say mê, mời gọi và quyến rũ. Nhà thơ lãng mạn đón nhận và tận hưởng cuộc sống, thiên nhiên thông qua đôi mắt trẻ trung của tuổi thanh xuân. Cái nhìn này vừa ngạc nhiên, vừa đắm chìm trong sự hạnh phúc. Điều này được thể hiện qua những câu thơ dài, lời ghép từ và các cụm từ như mật ngọt, tình yêu, thơm ngon, nồng nàn... Xuân Diệu đã biến khái niệm về thời gian thành cặp môi gần. Nhà thơ còn truyền đạt cảm xúc cho người đọc qua từ ngon, gần. Câu thơ của Xuân Diệu không chỉ gợi lên hình ảnh mà còn gợi lên hương thơm và vị ngọt, khiến cho người đọc say mê, chìm đắm.
4. Hình ảnh, ngôn từ, và nhịp điệu trong đoạn kết của bài thơ
Đoạn kết của bài thơ gồm có 9 câu đã diễn tả khát vọng sống, khát vọng yêu cuồng nhiệt, và hối tiếc của Xuân Diệu. Khát vọng này được thể hiện qua hình ảnh, ngôn từ và nhịp điệu vội vã, gấp gáp.
- Hình ảnh tươi mới, đầy sức sống như sự sống mơn mởn; mây đưa và gió lượn; bướm bay và hôn nhiều; non, nước, cỏ cây; mùi thơm, ánh sáng, hương sắc, mùa xuân rực rỡ.
- Ngôn từ với các động từ mạnh mẽ và tăng dần như ôm, run, say, thâu, chếnh choáng, no nê, cắn.
- Nhịp điệu dồn dập, hối hả, sôi động và cuồng nhiệt được tạo nên bởi các câu thơ dài xen kẽ.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ
Giá trị nội dung: Quan điểm mới lạ của tác giả về cuộc sống là yêu thích cuộc sống xung quanh và khám phá những điều thú vị, những điều đáng sống mà cuộc sống mang lại. Từ đó, chúng ta càng yêu mùa xuân và tuổi trẻ, những điều đẹp nhất của cuộc sống con người. Đây là quan điểm tích cực và có giá trị nhân văn sâu sắc.
Giá trị nghệ thuật: Cách thức sáng tạo của thơ mới được thể hiện một cách táo bạo và độc đáo qua bút pháp của Xuân Diệu: Từ cảm hứng, ý tưởng thơ cho đến hình ảnh, nhịp điệu, ngôn từ... tất cả đều phản ánh phong cách của Xuân Diệu.