Buzz
Mẫu 1
Lời giải chi tiết:
Nguyễn Trãi (1380- 1442) là một nhà thơ lớn của dân tộc, người anh hùng cứu nước trong thời kỳ bình Ngô, là một trong những danh nhân văn hóa của Đại Việt. Thơ chữ Hán và thơ chữ Nôm của Nguyễn Trãi đều mang vẻ đẹp sâu lắng, cao quý, là biểu tượng của văn hoá tinh thần Việt Nam.
Bộ thơ 'Quốc âm thi tập” của Nguyễn Trãi gồm 254 bài thơ, được chia thành nhiều loại, nhiều thể loại khác nhau: Ngôn chí (21 bài), Thuật hứng (25 bài), Bảo kính cảnh giới (61 bài)... Hầu hết các bài thơ trong 'Quốc âm thi tập” không có tiêu đề. Đây là bài thơ thứ 43 trong phần 'Bảo kính cảnh giới”. Các bài thơ trong 'Bảo kính cảnh giới ” thường mang thông điệp giáo dục trực tiếp, với nhiều tinh hoa trữ tình, đem lại nhiều điều thú vị.
Đề tài mùa hè, cảnh hè thường được thể hiện trong văn học cổ dân tộc. 'Quốc âm thi tập”, “Hồng Đức quốc âm thi tập”, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến... đều có một số bài thơ viết về mùa hè rất hay. Bài thơ này là một ví dụ điển hình cho ngôn ngữ thơ của Ức Trai, đậm chất thời đại, thời kỳ Lê, thế kỷ XV, miêu tả cảnh sắc mùa hè ở làng quê và ước mong của nhà thơ.
Câu 1 (lục ngôn) thể hiện cuộc sống của một nhà thơ. Câu thơ bình dị như một lời nói vui vẻ, thoải mái, hồn nhiên:
'Rồi bóng mát thuở ngày trường”
Đằng sau dòng thơ là hình ảnh một cụ già, tay cầm quạt giấy “Hài cỏ đẹp chân đi đủng đỉnh – Áo bô đen cật vận xềnh xoàng' đang đi dạo mát. Lúc này, Ức Trai không còn bị gò bó bởi “áng mận đào”, vòng 'danh lợi' nữa, mà đã tìm thấy niềm vui trong vườn ruộng, làm bạn với cây cỏ, hoa lá ở quê nhà. “Ngày trường” là ngày dài. 'Rồi' là từ cổ, nghĩa là rong ruổi, thoải mái, nhàn nhã cả trong công việc và tâm hồn. Câu thơ phản ánh một lối sống nhẹ nhàng: trong những ngày nghỉ ngơi, niềm vui chính là tìm mát bằng việc hóng mát. Có thể suy đoán Ức Trai viết bài thơ này khi ông rút về Côn Sơn sống ẩn dật.
Năm câu thơ tiếp theo miêu tả cảnh quê Việt xa xưa. Câu 2, 3, 4 miêu tả cảnh vật, còn câu 5, 6 mô tả âm thanh của chiều hè.
Cảnh sắc hè trước hết là bóng mát, màu mát. Lá mát xanh thẫm, xanh lục. Cành mát um tùm, um tùm, lá 'đùn đùn' thành chùm, thành đám xanh tươi, tràn đầy sức sống:
“Mát lục đùn đùn tán rợp trương”
Tán mát toả bóng mát, che phủ sân, ngõ, vườn nhà, “trương” lên như cái ô, cái lò xo tròn. Mỗi từ ngữ là một nét vẽ màu sắc, hình ảnh tạo nên sức sống của cảnh vật quê hương trong những ngày hè: lục, đùn đùn, tán, rợp trương. Ngôn ngữ thơ giản dị, dí dỏm và ấn tượng.
Cây mát thường được trồng nhiều ở quê làng; vừa làm cảnh, vừa cho bóng mát. Mát nở hoa vào mùa hè, màu vàng, làm dược liệu, làm chè giải nhiệt. Trong văn học, cây mát thường kết hợp với hình ảnh “giấc mơ mát” (giấc mơ đẹp), “sân mát” (nơi cha mẹ sống). Trong 'Truyện Kiều” có câu: “Sân mát một chút thơ ngây – Trân cam ai kẻ đỡ thay việc mình Trong thơ Ức Trai, Lê Thánh Tông… hình ảnh cây mát xuất hiện nhiều lần được miêu tả bằng một ngôn ngữ trau chuốt, sâu sắc:
“Lại có hoa mát chen bóng lục”
('Cảnh hè' – Ức Trai)
“Có thuở ngày hè trương tán lục,
Đùn đùn bóng rợp cửa tam công”
('Mát” – Ức Trai)
“Đằng đẵng ngày chầy rương rán nắng,
Đùn đùn bóng rợp phủ màn mát ”
('Vịnh cảnh mùa hè' – 'Hồng Đức quốc âm thi tập').
“Rợp rợp màn mát bóng mới xây,
Choi chói hoa vàng đưa gió
Đùn đùn tán lục gương mây”.
('Màn mát' – Lê Thánh Tông)
Câu 3 miêu tả khóm lựu ở hiên nhà đang hoa rực rỡ: “Lựu hiên còn rực mùi hương”. “Rực” là rất (tiếng cổ). Lựu đỏ vẫn nở ở ao làng, nhưng hương đã phai, đã mất dần. Lựu là biểu tượng cho cảnh sắc mùa hè ở làng quê ta. Khi lựu trong ao làng đã “tịch mùi hương” tức là đã cuối hè.
Nguyễn Trãi đã chọn mát, lựu, sen (lựu hồng) để mô tả và đưa vào thơ. Cảnh sắc ấy vô cùng xinh đẹp và giản dị. Nhà thơ đã liên kết tâm hồn mình với cảnh vật mùa hè bằng một tình yêu quê hương đẹp. Thiên nhiên trong thơ Ức Trai rất thân thiện và gần gũi, cây cỏ thân thiết, yêu thương:
“Nắng thanh dường ấy chẳng về nghỉ,
Lẩn thẩn làm chi áng mận đào ”
(Mạn thuật – số 13)
“Bui một tấc lòng ưu ái cũ,
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông”.
('Thuật hứng' – số 5)
Bài thơ Nôm ra đời gần 600 năm về trước mô tả cảnh mùa hè ở làng quê, đã mang lại cho chúng ta nhiều niềm vui về văn chương. Một giọng thơ sâu lắng, tình cảm. Nhiều ngôn từ cổ, cấu trúc câu thơ thất ngôn xen lục ngôn. Phép đối ở phần thực và phần luận khá chặt chẽ về ngôn từ, thanh điệu, hình ảnh và ý tưởng. Cảnh sắc và âm thanh mùa hè của quê hương xa xưa như được tái hiện qua những dòng thơ tràn đầy sáng tạo. Nguyễn Trãi đã truyền đạt một tình yêu thiên nhiên sâu sắc, một tấm lòng chân thành với cuộc sống, một ước mong tốt đẹp cho hạnh phúc của nhân dân. Vĩ đại thật sự! Bài học về tình yêu nhân dân mà ông truyền đạt luôn luôn mới mẻ và đầy cảm hứng.
Mẫu 2
Lời giải chi tiết:
Không chỉ nổi tiếng với những bài diễn văn trứ danh, Nguyễn Trãi còn để lại dấu ấn đậm nét trong thơ thiên nhiên và con người, như Côn Sơn Ca, Cây Chuối... Trong số đó, không thể bỏ qua bài thơ 'Bảo kính cảnh giới' số 43. Đây là một bức tranh về mùa hè đầy sắc màu, nét văn học và tâm trạng của tác giả.
Côn Sơn, với những bài thơ về tình yêu thiên nhiên, là nơi Nguyễn Trãi dừng chân sau những ngày mệt mỏi bận rộn ở quan trường.
Thiên nhiên quê hương hiện lên trong câu thơ đầu tiên:
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Đây như là lời mở đầu cho những ngày tháng an lành, dễ chịu, thong thả, hóng mát dài lâu, và những hình ảnh dần được hé mở qua những câu thơ tiếp theo. Những ngày tháng đó, bình yên đến nỗi không chỉ tâm hồn mà cả thể xác cũng trở nên thanh thản. Mùa hè đến, Nguyễn Trãi không cảm nhận nhiệt độ cao của trời mà chỉ cảm nhận được hơi mát thoang thoảng. Thiên nhiên, với vẻ đẹp bao la của quê hương, là nguồn cảm hứng vô tận cho tác giả. Nơi đây, ông cảm thấy niềm vui tự nhiên trong cuộc sống ở quê.
“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Bức tranh mùa hè hiện lên với những màu sắc rực rỡ, hấp dẫn, hình ảnh sống động của hoa hòe đỏ, lựu đỏ, sen hồng được mô tả qua những động từ mạnh mẽ như “đùn đùn”, “phun”, “tiễn”, tạo ra một khung cảnh quê hương với màu sắc và hương vị đặc trưng, sự sống động nảy nở trong mùa hè.
Mùa hè cũng mang đến cho tác giả những hình ảnh của phiên chợ trong làng ngư dân. Cuộc sống ở nơi đây phản ánh sự giàu có hay nghèo khó của con người:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Phiên chợ sôi động của ngư dân biển hiện lên với những hình ảnh đẹp đẽ của những chiếc lưới cá đầy thu hoạch.
Dân giàu đủ khắp đòi phương”.
Đàn của vua Ngu Thuấn cất lên khúc nhạc, đem lại cuộc sống sung túc hạnh phúc cho nhân dân. Hình ảnh vua Ngu Thuấn cầm đàn vang lên, tạo ra sự giàu có và phồn thịnh khắp nơi. Dù đã trở về với cuộc sống ở nơi quê hương, Nguyễn Trãi vẫn giữ mãi tình yêu thương và mong muốn một cuộc sống hạnh phúc, ấm no cho nhân dân.
Bài thơ này là dòng chảy cảm xúc về thiên nhiên và khát khao, mong mỏi cao cả, tình yêu nhân dân cháy bỏng của Nguyễn Trãi. Mặc dù ngắn gọn, nhưng để lại ấn tượng sâu sắc với người đọc. Kết thúc bài thơ là tinh thần nhân nghĩa và tình yêu nhân dân vô biên của ông.
Mẫu 3
Lời giải chi tiết:
Nguyễn Trãi, đại thi hào dân tộc, là biểu tượng văn hóa của Đại Việt, cũng là tác giả của bài thơ lừng danh 'Bình Ngô Đại Cáo'. Ngoài tài văn xuất sắc và lập luận sắc sảo trong các văn bản chính trị, ta còn gặp một Nguyễn Trãi mang phong cách thoải mái, gần gũi với thiên nhiên trong bài thơ 'Bảo Kính Cảnh Giới 43'. Bài thơ không chỉ mang đậm tình cảm, mà còn chứa đựng thông điệp giáo dục và tinh thần lý tưởng của nhà văn lớn Ức Trai.
Trước hết, bài thơ thể hiện tình yêu và sự đồng cảm mạnh mẽ với thiên nhiên của Nguyễn Trãi. Nhân vật trữ tình hiện ra trong tâm trạng tự do thoải mái: 'Rồi hóng mát thuở ngày trường'. Nguyễn Trãi là nhà thơ sâu lắng với thiên nhiên và luôn mở lòng với nó trong mọi hoàn cảnh, nhưng khoảnh khắc hưởng thụ trong một ngày mát mẻ, trong lành là điều hiếm có. Nếu người xưa thích tả cảnh đẹp, thì Nguyễn Trãi lại sử dụng từ ngữ để diễn đạt. Và qua con mắt nhạy bén của nhân vật trữ tình, bức tranh thiên nhiên đã được tái hiện:
'Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương'
Những gam màu của cảnh vật hòa quyện trong sự đồng nhất: Màu lục của lá hòe kết hợp với màu đỏ của hoa thạch lựu trong ánh nắng chiều. Đặc biệt, cảnh vật được mô tả trong sự chuyển động tạo ra một bức tranh sống động. Tác giả đã sử dụng những từ ngữ mạnh mẽ: 'đùn đùn', 'giương', 'phun' để tạo ra một hình ảnh sôi động và tràn đầy năng lượng. Nguyễn Trãi và Nguyễn Du đều tạo ra các màn tái hiện về mùa hè bằng cách sử dụng hoa lựu. Với từ ngữ 'lập lòe', Nguyễn Du tạo ra sự độc đáo trong tả cảnh, trong khi đó, Nguyễn Trãi thể hiện sự sống động và tinh tế trong tương tác với cảnh vật. Thi nhân đã sử dụng tất cả các giác quan: thị giác, thính giác, và khứu giác, kết hợp với trí tưởng tượng phong phú để hiểu rõ hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, thể hiện sự đồng cảm mạnh mẽ nhưng tinh tế với thiên nhiên của Ức Trai.
Không chỉ dừng lại ở đó, ngoài việc tô điểm cho bức tranh thiên nhiên, tác giả còn thêm âm thanh và hình dáng, giống như một họa sĩ tài ba tạo nên một kiệt tác sống động của thiên nhiên. 'Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ' với sự kết hợp của từ ngữ 'phun' và 'thức'- màu sắc và hình dáng, câu thơ thành công diễn đạt hồn và bản chất của cảnh vật. Bức tranh mùa hè còn được mô tả qua hình ảnh đặc trưng: Đóa sen trong ao đã tỏa hương thơm, tạo ra một bức tranh về màu sắc và hương vị.
Bài thơ còn vẽ nét chân dung của một con người luôn tận tâm với dân, với đất nước. Mặc dù đang tan huỷ trong vẻ đẹp sống động, đáng yêu và tràn trề sức sống của thiên nhiên, tác giả vẫn giữ đôi mắt của mình trên cuộc sống của con người:
'Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương'
Bức tranh mùa hè được bổ sung thêm về cuộc sống của con người với tiếng ồn của 'lao xao' từ chợ cá của làng chài ven sông cùng tiếng ve kêu. Cuộc sống yên bình, sung túc của người dân đã gợi lên trong lòng tác giả một mong ước cao đẹp:
'Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ, khắp đòi phương'
Tác giả hy vọng có chiếc đàn của vua Thuấn để chơi một khúc Nam Phong ca ca ngợi cuộc sống sung túc và hạnh phúc của dân chúng. Câu thơ kết thúc bài được cấu trúc theo kiểu ngắt nhịp 3/3, thể hiện rõ sự rối ren của cảm xúc trong bài thơ. Bắt đầu bằng bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc, hình ảnh, và đường nét, nhưng kết thúc với câu thơ nói về con người, cho thấy điểm mà tác giả muốn nhấn mạnh không phải là vẻ đẹp thiên nhiên mà là con người. Điều này phản ánh tâm hồn cao quý và vĩ đại của Nguyễn Trãi- nhà anh hùng dân tộc luôn mong muốn dân được sống an vui, hạnh phúc.
Vậy nên, qua bài thơ, chúng ta có thể thấy được tình yêu và sự giao hòa với thiên nhiên của tác giả, giống như ông đã từng thổ lộ: 'Non nước cùng ta đã có duyên' ('Tự Thán'- bài 4). Là một nhà thơ, ông tiếp cận với thiên nhiên ở mọi lúc nhưng cuối cùng, tâm hồn ông vẫn hướng về con người, đất nước. Qua lời tự sự và ước mơ về cuộc sống của dân, người đọc có thể nhận ra tâm hồn và lý tưởng cao cả của Nguyễn Trãi. Tình yêu với thiên nhiên đã kết hợp và tăng cường tình yêu với đất nước, dân tộc.
Mẫu 4
Lời giải chi tiết:
'Quốc Âm thi tập' của Nguyễn Trãi được xem là đỉnh cao của thơ Nôm Đường luật, mang lại nhiều đóng góp quan trọng cho văn học trung đại. Trong số 254 bài thơ trong tập này, không thể không nhắc đến 'Bảo kính cảnh giới' (bài 43), một tác phẩm ấn tượng với nội dung sâu sắc và hình thức nghệ thuật độc đáo.
Nguyễn Trãi, một nhà quân sự và chính trị gia, đã dành cả đời mình cho sự nghiệp dân tộc. Do đó, thời khắc thư thái bên thiên nhiên là điều hiếm hoi. Câu đầu tiên của bài thơ đã phản ánh điều này:
'Rồi hóng mát thuở ngày trường.'
Câu này là một biểu hiện táo bạo ít thấy trong thơ Đường luật. Dù chỉ có một câu là lục ngôn trong phần đầu hai câu, nhưng nhịp điệu thong thả với cách ngắt nhịp 1/2/3 đã thể hiện sự thư thái của thi nhân. Từ 'rồi' đặt ở đầu câu nhấn mạnh vào sự thoải mái và thư thái. Thi sĩ tìm về với niềm vui tao nhã của người học truyền thống: 'hóng mát thuở ngày trường.'
Thưởng thức cảnh đẹp của thiên nhiên, Nguyễn Trãi bày tỏ cảm xúc sâu lắng:
'Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ.
Hồng liên trì đã tịn mùi hương'
Không chỉ là biểu tượng tượng trưng, Nguyễn Trãi miêu tả thiên nhiên bằng hình ảnh thực tế và gần gũi. Cây hòe với hoa và lá xanh sống động được miêu tả qua động từ 'đùn đùn'. Tán cây mọc rậm rạp, tạo ra không gian mát mẻ và tươi mới. Cây lựu trước nhà cũng được mô tả sắc nét, với hoa đỏ rực phun nở. Sen hồng nở rộ và toả hương thơm. Tất cả tạo nên một bức tranh rạng ngời của mùa hè.
Cảnh quan tự nhiên còn được phản ánh qua âm thanh:
'Lao xao chợ cá làng ngư phủ;
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.'
Tiếng 'lao xao' từ chợ cá và tiếng ve kêu được mô tả rất sinh động. Trong buổi chiều, âm thanh của ve tạo nên bản nhạc tĩnh lặng. Bức tranh thiên nhiên sống động hơn nhờ vào âm thanh.
Cuối cùng, thi sĩ thể hiện mong ước về một cuộc sống hòa bình:
'Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.'
Thi sĩ mong muốn có một cây đàn để tạo ra bản nhạc hòa mình với cuộc sống sung túc và hạnh phúc cho mọi người. Ông ao ước dân giàu có và hạnh phúc trên mọi miền đất nước. Đó chính là tâm hồn cao đẹp của một nhà thơ hiếu đạo và yêu nước.
Bài thơ 'Bảo kính cảnh giới' đã vẽ nên một bức tranh tươi đẹp về mùa hè, thể hiện tình yêu và lòng trung thành với thiên nhiên và đất nước của Nguyễn Trãi. Tác phẩm này sẽ luôn là một nguồn cảm hứng với độc giả qua thời gian.
