Buzz
Phân tích bốn khổ thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, một trong những bài văn mẫu hay và đạt điểm cao nhất được chọn lựa từ các bạn học sinh giỏi. Phân tích sâu hơn về bốn khổ thơ đầu của Đất nước giúp học sinh lớp 12 hiểu sâu hơn về tác phẩm.
Bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi là một trong những tác phẩm hay nhất về đề tài đất nước trong thơ Việt. Bài thơ này đã làm nên tên tuổi của Nguyễn Đình Thi, khiến ông trở thành một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của văn đàn thơ dân tộc. Ngoài việc phân tích bốn khổ đầu của Đất nước, các bạn cũng có thể đọc thêm phân tích khổ thứ năm để hiểu rõ hơn về tác phẩm.
Phân tích bốn khổ thơ đầu trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi
“Đất nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Nguyễn Đình Thi, thể hiện sự tập trung cảm hứng của tác giả về đất nước. Đoạn trích này được xem là phần hay nhất, tinh tế nhất và độc đáo nhất trong bài thơ.
Bình minh trong như bình minh xưa
….
Những kỷ niệm về những ngày xưa còn vọng mãi trong lòng.
Thực sự, bài thơ đã được nuôi dưỡng và sáng tạo trong một khoảng thời gian dài: bảy năm, từ năm 1948 đến 1955. 21 dòng đầu trong đoạn trích này chủ yếu lấy từ bài thơ “Bình minh trong như bình minh xưa” viết vào năm 1948 và bài thơ “Đêm mít tinh” viết vào năm 1949. 28 dòng còn lại gồm 7 khổ, mỗi khổ 4 dòng viết vào năm 1955, mặc dù vẫn chứa đựng những câu thơ tốt nhưng không sâu sắc, với một số lời kể dài dòng, ý thơ không thực sự sâu lắng, tuy nhiên vẫn duy trì được cảm hứng chung của tác phẩm.
Đoạn thơ này được chia thành ba phần nhỏ, 7 dòng đầu dành cho kỷ niệm về những ngày thu đã qua, 5 dòng tiếp theo nói về mùa thu hiện tại, và 9 dòng còn lại là sự thổn thức của tình yêu quê hương.
Bài thơ khai mạc bằng một cảm xúc thu trong trẻo, tươi mới, đầy sức sống:
Bình minh trong như bình minh xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Trời thu trong lành, gió thu mát dịu, và ngửi nhè nhẹ hương cốm mới, hương vị đặc trưng của quê hương Việt Nam, của Hà Nội.
Từ niềm vui bất ngờ chuyển sang những kỷ niệm về Hà Nội:
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng sớm se lạnh trong lòng Hà Nội
Những con phố dài hiện lên lờ mờ bởi sương mù
Người ra đi không quay đầu lại
Sau lưng, thềm nhà rơi lá đầy
Không rõ cái sáng mát trong của năm xưa là sáng nào, nhưng cái sáng sớm se lạnh của những ngày thu đã qua này là sáng đi rời xa Hà Nội. Nhà thơ ghi lại như một bức tranh về Hà Nội trong sáng sớm mùa thu. Phố dài thêm vì chưa có dấu vết người qua lại, gió thổi lá khô xao xác trên con đường, tạo ra không khí buồn buồn. Người ra đi có một cử chỉ quyết đoán, không quay đầu lại, để lại sau lưng 'thềm nhà rơi lá đầy'. Đây là hình ảnh sâu đậm trong ký ức, không tuân theo thứ tự rõ ràng của thời gian, nhưng đều gợi lên nhiều cảm xúc. Một mặt, đây là hình ảnh thực tế về Hà Nội mùa thu, không thể nào quên: con phố dài, xao xác bởi sương mù, thềm nhà rơi đầy lá, những đường nét thân quen, gần gũi và đầy xúc động. Nhưng mặt khác, tác giả lại trải qua một cảm xúc buồn về mùa thu, nhìn thấy Hà Nội như một hình bóng hiu quạnh, lạnh lẽo, vơi vắng.
Đoạn kỷ niệm này không chỉ là hoài niệm, mà còn là một phần cảnh báo, so sánh với cảnh “Mùa thu nay đã khác rồi”, tạo nên một phần tương phản, một sự so sánh cho hiện tại quen thuộc của thơ cách mạng.
Tuy vậy hình ảnh của “mùa thu hiện tại” trong thơ của Nguyễn Đình Thi là một hình ảnh khá đặc biệt:
Mùa thu nay đã khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi rừng
Gió thổi lá tre phấp phới
Trời thu đã thay áo mới
Trong xanh nói cười phấn khích.
Một mùa thu ở vùng trung du, với núi rừng và rừng tre. Nếu so sánh mùa thu xưa ở Hà Nội với mùa thu nay ở vùng trung du, ta có thể cảm thấy bất ngờ, nhưng đây là so sánh cảm xúc về mùa thu của tác giả đã thay đổi. Mùa thu xưa, nhà thơ nhìn thấy Hà Nội chỉ thấy u ám, lạnh lẽo, cảm giác hoang tàn, trong khi mùa thu này, mọi nơi đều tràn ngập niềm vui, sôi động, phấp phới, nói cười phấn khích. Cả mùa thu được mô tả như thay áo mới, rừng tre phấp phới niềm vui, cả bầu trời thu trong xanh như nói cười. Đây vẫn là hình ảnh quen thuộc trong thơ của Nguyễn Đình Thi, hòa trộn giữa thực tế và trí tưởng tượng.
Nếu đoạn 1 tập trung vào kỷ niệm, đoạn 2 nêu lên cảm xúc, thì đoạn 3 tiếp theo là dòng cảm xúc tràn đầy, với những câu khẳng định, câu tuyên bố. Cảm xúc sung sướng, tự hào của người chủ nhân như muốn nói lên mạnh mẽ về sự sở hữu của họ. Những câu thơ bảy chữ được sắp xếp mạnh mẽ như những lời tuyên bố quyết liệt:
Bầu trời xanh này là của chúng ta
Núi rừng này là của chúng ta.
Những từ “đây” như một lời nói về cái gì đó rất cụ thể, đã được hiểu biết sâu sắc, không phải là điều xa xôi, trừu tượng, mơ mộng. Đất nước hiện lên với tất cả những đặc điểm gợi cảm, đẹp tươi, thân thuộc nhất:
Những cánh đồng thơm mát
Những con đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Những bầu trời xanh, núi rừng, cánh đồng, con đường, dòng sông tạo nên một hình ảnh về đất nước mênh mông, bao la. Không chỉ là mô tả đơn thuần mà là việc mở rộng các ấn tượng. Sau khi ôm trọn cả đất nước, nhà thơ như dừng lại trong một câu thơ ngắn: “nước của chúng ta” để sau đó mở ra một khía cạnh tâm linh của đất nước sâu xa trong lịch sử. Đây là đất nước mang trong mình một linh hồn linh thiêng, bí ẩn:
Nước của những người chưa từng chấp nhận thất bại
Đêm đêm vang lên trong tiếng hát
Những ngày xưa vẫn vang vọng về …
Tác giả vẫn tiếp tục các hình ảnh đặc biệt của mình, không mạc một cách chi tiết về lịch sử, địa danh, mà thay vào đó, nó kích thích sự hiện diện của tiếng nói đầy nhịp nhàng của cha ông, tinh thần cao quý của đất nước.
Phần đầu của bài thơ Đất nước là một phần thơ tuyệt vời, đầy cảm xúc và sức lôi cuốn. Khởi đầu một bài thơ về đất nước bằng một kỷ niệm về một mùa thu đã qua có vẻ như là không liên quan, nhưng suy ngẫm kỹ lại, cũng có ý nghĩa của nó. Đất nước mở rộng tầm nhìn, đã thay đổi cách nhìn về mùa thu, và nhà thơ cũng từ việc thay đổi cách nhìn về mùa thu mà bắt đầu nhìn nhận về đất nước. Từ những kỷ niệm cá nhân hòa quyện vào niềm vui chung, từ niềm vui ấy, nảy sinh niềm tự hào về đất nước.
