Phân tích cảm hứng về quê hương qua phần 1 của bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm

3 Bài văn mẫu qua phần 1 của đoạn Đất Nước, phân tích cảm hứng về quê hương của Nguyễn Khoa Điềm
 

Bí quyết Phương pháp phân tích đoạn văn, đoạn thơ hấp dẫn

* Phân tích cảm hứng về quê hương qua phần 1 của bài thơ Đất Nước, mẫu 1:

Đoạn Đất Nước được chọn từ chương V của trường ca Mặt đường khát vọng, thể hiện sự tập trung đặc biệt vào những cảm nhận sâu sắc và mới lạ về đất nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.

Nếu không đọc kĩ chương V của trường ca Mặt đường khát vọng, có thể nhầm lẫn rằng nó không liên quan trực tiếp đến vấn đề của thanh niên trí thức miền Nam, không đề cập đến hiện thực sôi động trong cuộc chiến đấu ở thành thị miền Nam thời Mĩ - Ngụy. Tuy nhiên, chương này thực sự là trái tim quan trọng nhất của tác phẩm: Ý thức về đất nước và nhân dân đã dẫn đến trách nhiệm của thế hệ trẻ trong cuộc chiến tranh quyết liệt vì đất nước và nhân dân.

Trên bức tranh văn hóa Việt Nam, đất nước không chỉ là chủ đề to lớn mà còn là nguồn cảm hứng bất tận. Sự phản ánh này có thể được giải thích qua những giai đoạn khác nhau trong lịch sử đối mặt với những thách thức để bảo vệ tồn tại của dân tộc. Qua hàng ngàn năm gian khổ và chiến đấu bảo vệ đất đai, người Việt Nam đã phản ánh tình cảm sâu sắc của họ đối với quê hương và đồng bào trong văn học. Thời kỳ phong kiến chứng kiến những kiệt tác về đất nước như bài thơ Thần của Lí Thường Kiệt, hay Bài cáo bình Ngô của Nguyễn Trãi. Sau Cách mạng Tháng Tám, đề tài này trở nên phổ biến hơn trong văn học, với Nguyễn Đình Thi sáng tác bài Đất nước nổi tiếng, đặc biệt là thời kỳ chống Pháp. Những tác giả như Nguyễn Khoa Điềm, Nguyễn Duy, Thanh Thảo, Hữu Thỉnh... đều tạo ra những tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, với những thành công đặc biệt. Trích đoạn từ Đất Nước và trường ca Mặt đường khát vọng vẫn thu hút độc giả với cách diễn đạt mới lạ, hấp dẫn, không giống ai khác.

Phân tích nguồn cảm hứng về đất nước của Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm trong khổ thơ 1 của bài Đất Nước

Cảm nhận về đất nước theo góc nhìn của Nguyễn Khoa Điềm mở đầu bằng những hình ảnh bình dị. Với cái nhìn và trải nghiệm của nhà thơ trẻ, đất nước không chỉ là thứ gì đó gần gũi và bình dị, mà còn là sự liên kết mạnh mẽ với mỗi cá nhân, mỗi gia đình, tồn tại từng khoảnh khắc trong cuộc sống hàng ngày. Đối với tác giả, đất nước không xa lạ. Nó tồn tại trong những câu chuyện mà mẹ kể con nghe, hay bắt đầu bằng câu 'Ngày xửa ngày xưa...'. Đất nước còn là những phong tục lưu giữ từ thời kỳ xa xưa, hiện diện trong việc ăn trầu bây giờ, hay thói quen 'bới tóc sau đầu' của mẹ. Đất nước là mối liên kết thủy chung giữa mọi người sống trên dải đất Việt Nam. Điều này được chứng minh qua mối quan hệ vững chắc giữa cha mẹ, vợ chồng trong căn nhà giản dị, nơi đã chứng kiến thế hệ con cái được sinh ra và lớn lên, đầy yêu thương và sự cần mẫn.

Điều độc đáo và thu hút trong đoạn thơ này chính là cách diễn đạt đầy tinh tế của Nhà thơ. Điều này làm thức tỉnh những ký ức, ấn tượng về quê hương Việt Nam, về con người Việt Nam quen thuộc mà mọi người đều đã trải qua. Họ không thể không bị cuốn hút, khi nhận ra rằng trong đất nước chảy trong họ là một phần của máu thịt.

Đất là bảo bối anh học,
Nước là dáng em tắm,
Đất Nước là nơi hẹn hò chúng ta,
Đất Nước là nơi em để lạc chiếc khăn giữa những kí ức thầm lặng
Đất là nơi 'chim phượng hoàng bay về núi bạc'
Nước là nơi 'cá ngư ông móng nuúc biển khơi'

Sau đó, nhà thơ cảm nhận về Đất Nước qua con đường 'thời gian vô tận' cũng như con đường 'không gian mênh mông'. Thời gian chủ yếu là sự sâu sắc trong lịch sử hình thành và phát triển của Đất Nước, của dân tộc. Không gian vừa là núi cao sông rộng, muôn trùng núi bạc, bát ngát biển cả, lại là nơi bao nhiêu người Việt Nam sinh sống từ thế hệ này sang thế hệ khác:

Những hồn đã ra đi,
Những người đang tồn tại,
Yêu nhau và sinh con, đẻ cái,
Đảm đương phần của những người đi trước để lại,
Dạy dỗ con cháu về ngày mai,
Hàng năm cùng nhau ăn cỗ,
Hiểu rõ giỗ Tổ và tri ân.

Do đó, mỗi thành viên đều mang trách nhiệm với Đất Nước này. Nhờ hướng dẫn từ phần trước, qua tình cảm chân thành và thông điệp như ' khẩu hiệu' của tác giả, phần sau trở nên tự nhiên và không gây cảm giác kiểu cách:

Em ơi em, Đất Nước là huyết mạch của ta,
Cần hiểu và chia sẻ,
Phải làm người hóa thân cho hình ảnh đất nước,
Tạo dựng Đất Nước vĩnh cửu...

Về cách nhìn nhận Đất Nước, có sự đa dạng, hòa quyện trên nhiều phương diện: phong tục lâu dài, truyền thống văn hóa, sự liên kết giữa thời gian và không gian, cá nhân và cộng đồng, sự hùng vĩ của quê hương với cuộc sống hàng ngày của mỗi người. Khác với những tác phẩm trước, ở Mặt đường khát vọng, Đất Nước được thể hiện qua những hình ảnh gần gũi, lắng đọng, với một ý thơ tự do, tự nhiên, nhưng vẫn giữ được kết cấu hài hòa.

Điểm đặc biệt cần chú ý là tác giả đã linh hoạt, sáng tạo với sự hiểu biết sâu sắc về văn hoá dân gian. Muốn truyền đạt ý niệm về sự lâu dài của Đất Nước, tác giả sử dụng hình ảnh của truyện cổ tích. Truyện cổ tích thường mở đầu với câu chuyện 'Ngày xửa ngày xưa...'. Tác giả kích thích trí nhớ với câu thơ: 'Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn'. Còn câu thơ 'Đất nước lớn lên khi dân biết trồng tre đánh giặc' khiến người đọc liên tưởng đến thánh Gióng. Còn câu 'Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn' là sự ứng dụng tuyệt vời của ca dao dân ca từng làm rung động trái tim mọi người Việt Nam:

Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay muối mặn, hãy nhớ về nhau.

Dù chỉ sử dụng ý từ ca dao dân gian hay trích nguyên văn, Nguyễn Khoa Điềm luôn tạo ra những câu thơ, ý thơ mới. Những ý này gắn bó chặt chẽ, ví dụ như chuyển từ 'ngày xưa xưa kia' đến hiện tại (Đất là nơi anh học - Nước là nơi em tắm). Sau đó, tác phẩm rồi dẫn người đọc vào thế giới xa xưa với dân ca và truyền thuyết (truyện Sự tích trăm trứng, dân ca xứ Huế...)

Cách diễn đạt này thực sự kích thích trí tưởng tượng của độc giả. Yếu tố văn hóa dân gian làm nổi bật tư tưởng cốt lõi của tác phẩm Đất Nước. Nó tạo ra ấn tượng sâu sắc về đất nước Việt Nam, đầy đủ và phong phú, sống động theo thời gian và không gian, gần gũi với từng người dân Việt Nam.

Đọc lại đoạn này ngày nay, chúng ta càng nhận ra những đóng góp của Nguyễn Khoa Điềm cho sự phát triển của thơ ca thời kỳ chống Mĩ. Xúc cảm và trí tuệ sâu sắc đã giúp đoạn thơ tránh được sự lạc lõng theo thời gian, không bị cũ kỹ như một số tác phẩm cùng thời.

>>> Khám phá thêm các bài văn mẫu phân tích trích đoạn Đất nước đặc sắc trên Mytour

Dạng văn này khá đơn giản nhưng để xây dựng dàn ý, lựa chọn phương pháp luận, các em có thể tham khảo các đề văn phân tích Đất Nước khác như Phân tích đoạn thơ: 'Em ơi em... Nhưng họ đã làm ra Đất Nước',  Quan niệm mới về tư tưởng và biểu hiện hình thức trong Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm, Cảm nhận về Đất Nước trong chương Đất Nước. Bình giảng 9 câu mở đầu đoạn trích, Phân tích tư tưởng đất nước trong đoạn thơ Đất Nước...
 

* Trong phần 1 đoạn Đất Nước, phân tích cảm hứng về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm, mẫu 2:

Trong bài thơ Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm thể hiện cảm xúc và suy ngẫm về đất nước dưới dạng một câu chuyện tâm tình, mạch cảm hứng tự do, phóng túng như một bút thơ tự do, nhưng thực sự có một hệ thống lập luận chặt chẽ. Tác phẩm thể hiện đất nước ở các khía cạnh: trong lịch sử (quá khứ-hiện tại-tương lai), địa lý, văn hóa, phong tục, lối sống, tâm hồn và tính cách dân tộc. Ba phương diện này gắn bó thống nhất, làm sâu sắc thêm ý niệm về đất nước trong thơ ca Nguyễn Khoa Điềm.

Khi lớn lên, Đất Nước đã có sẵn
Đất Nước hiện diện trong những câu chuyện 'ngày xưa xưa kia...' mà mẹ thường kể
Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước trở lên vĩ đại khi dân biết trồng tre để đánh bại kẻ thù

Đất nước tồn tại trong cuộc sống hàng ngày, từ câu chuyện mẹ kể đến miếng trầu, hạt gạo ta ăn, và ngôi nhà ta ở. Nhà thơ không bắt đầu với số liệu cụ thể mà là những trải nghiệm thân thuộc từ văn hóa dân gian và ca dao tục ngữ. Câu thơ kể về truyền thuyết như Thánh Gióng và Trầu Cau, đưa ta đến sự cảm nhận về chiều sâu lịch sử của đất nước trong thơ Nguyễn Khoa Điềm.

Bài văn Cảm hứng về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm trong khổ 1 Đất nước hay nhất

Đất nước tồn tại trong không gian và thời gian: Thời gian đằng đẵng, không gian mênh mông. Huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ, truyền thuyết Hùng Vương, ngày giỗ tổ là chiều dài lịch sử của đất nước, còn không gian địa lý là sông núi. Đất nước là không gian sinh tồn gần gũi với mỗi chúng ta:

Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn...
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khai
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Đất nước ta còn trường tồn qua các thế hệ mai sau:
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau

Trong bức tranh toàn diện về đất nước, nhà thơ tập trung vào truyền thống, tập quán, và tinh thần dân tộc trong cuộc sống hàng ngày, kết hợp với biến cố lịch sử ảnh hưởng đến từng cá nhân và cộng đồng. Đây là góc nhìn toàn diện về đất nước theo nhìu chiều của nhà thơ.

Trong anh và em ngày nay
Mỗi đứa mang một phần Đất Nước
Khi đôi ta cùng nắm tay
Đất Nước sống động trong chúng mình
Khi ta nắm tay mọi người
Đất Nước vững vàng, to lớn

Mạch cảm xúc thơ dẫn đến suy ngẫm về trách nhiệm của mỗi người với đất nước

Em ơi em, Đất Nước là máu xương của ta
Phải biết gắn bó và chia sẻ
Phải hiến dâng cho hình ảnh của đất nước
Làm nên Đất Nước mãi mãi...

Đoạn thơ trên với âm nhạc nhẹ nhàng, không chứa bất kỳ tinh thần dạy bảo nào. Nó giống như một lời tâm sự chân thành, xuất phát từ trái tim nhà thơ, nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm cao cả đối với đất nước và quê hương.

Quay trở lại với không gian thiên nhiên, nhà thơ khám phá một cách sáng tạo về vẻ đẹp tự nhiên của non sông. Những địa điểm như đá Vọng Phu, núi Con Cóc, con gà ở Vịnh Hạ Long, hòn Trống Mái không chỉ là quà tặng của thiên nhiên mà còn là những biểu tượng gắn liền với cuộc sống của con người, trở thành những cảnh đẹp được cảm nhận từ tâm hồn và liên kết với lịch sử dân tộc.

Họ đã trải qua cuộc sống và khuất phục tử thần
Giản dị và bình tâm
Không ai biết đến danh tính
Nhưng họ đã đóng góp cho sự hình thành Đất Nước

Khi nhắc đến bốn nghìn năm lịch sử của đất nước, nhà thơ không chỉ nhớ đến những anh hùng nổi tiếng mà trước hết là những người vô danh. Họ, những con người bình thường, sống và chết vì đất nước, giữ gìn và truyền lại những giá trị văn hóa, tinh thần và vật chất cho thế hệ sau: từ hạt lúa, ngọn lửa đến giọng điệu, ngôn ngữ dân tộc... Họ là những người:

Nếu có kẻ xâm lược, ta đồng lòng đánh trả
Nếu có thù địch bên trong, hãy đoàn kết đánh bại

Đất Nước này thuộc về nhân dân, và định nghĩa của Đất Nước theo ca dao đồng thoại là sự đơn giản và độc đáo. Với vẻ đẹp của tâm hồn và truyền thống trong ca dao, đất nước trở nên đẹp đẽ. Tác giả lựa chọn ba câu ca dao Việt Nam phong phú để nói về truyền thống quan trọng nhất của nhân dân: tình yêu thương 'yêu em từ thuở trong nôi' và sự quyết liệt đối mặt với kẻ thù. Vẻ đẹp thiên nhiên của núi sông đất nước được phản ánh qua những câu ca dao, đặc biệt là những bản ca trên sông nước, là tâm hồn thơ ca đậm chất dân tộc đã hòa mình với vẻ đẹp của núi sông:

Oh, những con sông đưa nước từ nơi xa xôi
Khi trở về quê hương, họ hát vang khúc ca
Người hát khi chèo đò, vượt qua thác nước
Gợi lên hàng trăm hình ảnh trên dòng sông trôi.

Tư tưởng về đất nước của nhân dân đã hình thành từ lịch sử xây dựng và bảo vệ quốc gia, nhưng nó được thức tỉnh sâu sắc trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ.

Thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm thành công khiến đất nước hiện hữu gần gũi, tình thần dân tộc rõ sâu, đúc kết bởi ông cha ta, khẳng định đất nước thuộc về nhân dân.

* Phần 1 về Đất Nước, phân tích cảm hứng của Nguyễn Khoa Điềm, mẫu 3:

Trong thế hệ chống Mỹ, Nguyễn Khoa Điềm với thơ trữ tình chính luận thành công, thể hiện tâm tư đô thị miền Nam. Trong 'Mặt đường khát vọng' (1971), chương V 'Đất nước' chứa đựng tâm tình của thế hệ chống Mỹ:

'Lớn lên Đất Nước đã có sẵn
Đất Nước ở trong ngày xưa mẹ thường kể
Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân biết trồng tre đánh giặc...'

Giọng thơ nhẹ nhàng của nhà thơ truyền đạt suy ngẫm về Nhân Dân - Đất Nước, tiếp nối mạch suy tưởng của thời kỳ trước.

Chủ đề Đất Nước trải dài qua tác phẩm trong kháng chiến chống Mỹ. Nhà thơ sử dụng tình cảm công dân để khám phá Tổ quốc, nhân dân. Nguyễn Khoa Điềm đặt biệt cách thể hiện riêng, kết hợp tuổi trẻ, nhiệt huyết cách mạng và tri thức xã hội chủ nghĩa, tạo chiều sâu Đất Nước trong thơ chính luận - trữ tình.

Hướng dẫn phân tích cảm hứng về đất nước trong phần 1 bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Trả lời câu hỏi: 'Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?', nhà thơ khám phá từ kí ức tuổi thơ, tạo hình Đất Nước qua nhận thức và tình cảm tự nhiên. Hình ảnh biểu trưng gần gũi nhưng sâu sắc từ mạch tâm tình, hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi dân tộc.

Tóc của mẹ búi gọn sau đầu
Cha mẹ thấu hiểu nhau qua gừng cay và muối mặn
Mối liên kết vững chãi như cột kèo
Hạt gạo chín đỏ dưới ánh nắng vàng, xay giã từng sàng
Đất Nước bắt đầu từ những khoảnh khắc ấy...

Những hình ảnh hiện lên tạo nên không gian văn hóa truyền thống, mang đến hơi thở tình nghĩa của ca dao 'gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau' tràn ngập tình thủy chung. Mạch nguồn ấy tiếp tục với quá trình trưởng thành từ thuở cầm sách đến trường đến những ký ức ngọt ngào của những khoảnh khắc đầu đời.

Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm...

Ký ức cộng đồng hiện đại xen kẽ với thời gian và không gian, làm tỉnh thức lòng tự hào về vẻ đẹp tinh thần, tâm linh của người Việt. Vẻ đẹp quê hương nước nhà lấp lánh trong lời ca dao, tôn vinh Cha Rồng Mẹ Tiên, là biểu tượng của lòng biết ơn đối với tổ tiên ghi sâu trong tâm hồn mỗi người Việt.

Đất là lưng chừng 'chim phượng hoàng về hòn núi bạc'
Nước là lòng bàn tay nhẹ nhàng 'cá ngư ông móng nước biển khơi'
Thời gian trải dài, không gian rộng lớn
Đất Nước là nơi hội tụ tình yêu thương của dân tộc
Đất là điểm đến trường
Nước là nơi em tắm rửa
Đất Nước là nơi ta hòa mình vào cuộc sống...

Quá khứ, hiện tại, tương lai hiện lên như một ý thức cộng đồng chặt chẽ, là nguồn sức mạnh và tinh thần của dân tộc đã được nhà thơ lý giải qua hình tượng thơ đẹp và đầy ý nghĩa. Thời gian lịch sử và không gian văn hoá hòa quyện trong mạch thơ ân tình, vẽ nên đài Đất Nước. Nguyễn Khoa Điềm không chỉ chạm vào hình tượng trong huyền sử, hiện thực cuộc sống, mối quan hệ cá nhân - cộng đồng mà còn làm nổi bật tiếng nói của thế hệ chống Mỹ, tiếng nói đầy trách nhiệm và tự hào.

Trong anh và em hôm nay
Đều hòa mình trong một phần của Đất Nước

Ý thơ giản dị, không gượng ép, từ mối quan hệ riêng để mở rộng đến quan hệ cộng đồng, dân tộc. Tứ thơ độc đáo từ 'anh và em hôm nay' mở rộng đến 'mọi người'. Vẻ đẹp của Đất Nước hiện ra qua những hình ảnh 'hài hoà nồng thắm' và 'vẹn tròn to lớn'. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa lý trí và tình cảm con người thời đại chống Mỹ. Nhà thơ đưa ra cái nhìn sâu sắc về mối quan hệ tình yêu, trách nhiệm và lãng mạn của thế hệ trẻ chống Mỹ.

Em ơi em
Đất Nước như máu xương trong ta
Hãy gắn bó, san sẻ, hoá thân với hình ảnh xứ sở
Ta tạo nên Đất Nước vĩnh cửu.

Nguyễn Khoa Điềm bày tỏ những cảm xúc này thông qua những dòng thơ, với tất cả trải nghiệm của mình trong phong trào tranh đấu. Nhà thơ chọn lời nói như một đại diện cho thế hệ của mình, đặt lên tinh thần công dân, nhiệt huyết tuổi trẻ. Đất Nước bất tử nhờ vào tinh thần của những con người sẵn sàng hy sinh, sống trách nhiệm và đầy khát vọng về tương lai.

Phần mở đầu của chương Đất Nước được xây dựng trên sự kết hợp của những vẻ đẹp riêng biệt, độc đáo và giàu sức biểu cảm, tạo nên hình ảnh Đất Nước hùng vĩ và thuyết phục. Nhà thơ trữ tình hóa vấn đề chính trị, giúp độc giả tìm lời giải cho những câu hỏi lớn về cuộc chiến đấu vì độc lập và tự do.

Những dòng thơ đẹp trong Đất Nước vượt qua thử thách thời gian, chiếu sáng và giúp thế hệ mới hiểu rõ hơn về thời kỳ hào hùng nhất của dân tộc. Trong thời đại mới, những giá trị của quá khứ đóng góp vào lòng tự hào và trách nhiệm, khơi dậy tình cảm cho mỗi con người trong hoài bão đưa Đất Nước đi xa đến những tháng ngày mơ mộng.
 

* Phần 1 đoạn Đất Nước, phân tích cảm hứng về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm, mẫu 4:

Trong ba mươi năm ấy, số phận đất nước là chủ đề hấp dẫn, nồng thắm, là trung tâm chi phối mọi khía cạnh cuộc sống dân tộc và của mỗi người Việt Nam. Do đó, tình cảm yêu nước trở thành nguồn cảm hứng chính trong thơ ca hiện đại Việt Nam, thừa kế một truyền thống sâu sắc của văn học dân tộc hàng ngàn năm.

Tình yêu nước được thể hiện trong thơ ca ta không chỉ thống nhất mà còn đa dạng, phong phú theo hoàn cảnh sáng tác và tâm trạng của từng nhà thơ. Trong trường ca Mặt đường khát vọng, viết giữa những năm chiến tranh cao cả, tuổi trẻ thành phố miền Nam đang hội tụ sức mạnh, trí tuệ để đánh bại đế quốc Mĩ, Nguyễn Khoa Điềm nắm bắt bức tranh này, định nghĩa và ca ngợi vẻ đẹp đa dạng của đất nước, thể hiện ý thức trách nhiệm với vận mệnh dân tộc giữa những thách thức lịch sử.

Quan điểm về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm trong khổ 1 bài thơ Đất nước

Hình tượng đất nước, trong tầm nhìn của Nguyễn Khoa Điềm, liên quan đến những hình ảnh cụ thể, sinh động của cuộc sống hàng ngày. Tình yêu với đất nước không quá to lớn, không quá trừu tượng, mà nảy sinh từ những sự vật, sinh hoạt thường ngày quen thuộc. Đất nước tồn tại trong câu chuyện cổ tích mà mẹ thường kể từ thuở thơ ấu, trong miếng trầu mà bà đang nhai, trong lũy tre làng nối bền thành lũy chông đánh giặc. Đất nước gắn liền với tập tục búi tóc sau đầu, câu ca dao về gừng cay muối mặn, cái kèo, cái cột, hạt gạo một nắng hai sương. Nguyễn Khoa Điềm đã chiết tách thành tư từ ghép Đất Nước để định rõ từng thành tố Đất và Nước:

Đất là nơi anh học
Nước là nơi em tắm
Đất là nơi chim phượng bay về núi bạc
Nước là nơi cá ngư ông biển khơi
Đất là nơi chim về
Nước là nơi rồng ở

Suy nghĩ đưa Nguyễn Khoa Điềm về quá khứ, với huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ làm nổi bật cội nguồn thống nhất của con người Việt. Đất nước tồn tại trong thời gian và không gian rộng lớn. Những hình ảnh, sự vật thường ngày không tầm thường, mà ẩn chứa chiều sâu lịch sử, truyền thống văn hóa của dân tộc. Nguyễn Khoa Điềm đã thành công khi gợi lên truyền thống lịch sử - văn hóa, không gian địa lý mênh mông của đất nước từ những điều giản dị, thường ngày. Đất nước là cuộc sống, hơi thở hàng ngày của mỗi người. Đất nước là sông bể mênh mông, núi rừng hùng vĩ. Đất nước trải suốt chiều dài lịch sử, từ Hùng Vương đến đạo lí Hùng năm ăn đâu làm đâu - là tình cảm và niềm tự hào về ngày giỗ Tổ. Con người Việt Nam từ bao giờ biết kể chuyện cổ tích, ăn trầu, làm bạn với cây tre, cái kèo, cái cột... Đằng sau những điều giản dị đó là truyền thống lịch sử - văn hóa lâu dài, bền vững của đất nước.

Chưa bao giờ vai trò và sức mạnh của nhân dân Việt Nam trở nên quan trọng như thời kỳ đánh Mỹ. Cuộc đối đầu gay go với một kẻ thù mạnh mẽ và tàn bạo đòi hỏi sự đoàn kết mạnh mẽ của toàn dân. Đất Nước của Nhân dân trở thành niềm tin chung của thời đại, thống trị văn học cách mạng và tạo ra nhiều tác phẩm có giá trị. Đoạn trích Đất Nước từ trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm giúp hiểu rõ hơn. Cách diễn đạt đặc sắc. Khi nói về bốn nghìn năm lịch sử của đất nước, nhà thơ không chỉ liệt kê các triều đại, những anh hùng nổi tiếng, mà còn nhấn mạnh đến hàng ngàn lớp người bình thường:

Mọi thời đại, từng người từng tầng lớp
Con gái, con trai cùng tuổi với chúng ta
Cần cù lao động
Khi kẻ thù đến, con trai ra trận
Con gái về nuôi cái nhà chung

Đối với nhân dân, lao động và chiến đấu, sống và chết đều giản đơn và bình tâm vì sự tồn tại của đất nước. Khi quê hương yên bình, họ 'cui cút làm việc, lo toan về nghèo đói'. Khi đất nước đối mặt với nguy cơ xâm lược, họ đứng lên với vũ khí, sẵn lòng hy sinh vì độc lập, chủ quyền như là điều hiển nhiên. Chính những người vô danh ấy đã tạo ra Đất Nước. Trong lịch sử, nhân dân là lực lượng chủ yếu sáng tạo, giữ gìn mọi tài sản vật chất, mọi giá trị tinh thần để xây dựng nên Đất Nước bền vững muôn đời:

Họ bảo quản và chuyển giao hạt lúa mà họ gieo trồng
Họ truyền lửa qua từng họ từ đống than qua con cháu
Họ truyền giọng điệu của họ cho con học nói
Họ mang theo tên xã, tên làng trong mỗi cuộc di cư.

Bao lớp người vô danh, im lặng ấy đã hiện hình cho đất nước vững mạnh. Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận sự hiện hình của nhân dân trên khuôn mặt địa lý của đất nước. Nhiều tác phẩm thơ văn nhắc đến những danh thắng, nhưng sự hòa mình của núi sông Việt Nam trong bốn ngàn năm lịch sử. Tuy nhiên, họ liên kết với số phận, với phẩm chất của những con người bình thường, thấy trong đó cuộc sống hy sinh cao đẹp của nhân dân, và Nguyễn Khoa Điềm là biểu tượng của điều đó. Sau khi kể về danh thắng, sự hòa mình của núi sông trên khắp đất nước, nhà thơ đưa ra một tầm nhìn tổng quan thấu hiểu:

Dọc khắp ruộng đồng, gò bãi
Chẳng mang dáng hình, ao ước, lối sống nào giống ông cha
Ôi, Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thủy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta...

Nhìn nhận Đất Nước qua con mắt trẻ thời đại kháng chiến chống Mỹ, Nguyễn Khoa Điềm khơi gợi ý thức trách nhiệm đối với vận mệnh quê hương. Có lẽ đoạn thơ Đất Nước ra đời giữa những năm chiến tranh quyết liệt, làm nên lịch sử khiến mọi người phải hóa thân vì hình ảnh đất nước. Ý thức trách nhiệm này Nguyễn Khoa Điềm nhận thức và hướng dẫn tự nhiên trong sự hiểu biết sâu sắc về quê hương. Ban đầu, đất nước là những điều nằm ngoài ta, xung quanh ta. Tuy nhiên, về sau, đất nước đã trở thành một phần của ta, sống trong từng người:

Trong anh và em hôm nay
Đều chứa đựng một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước vẹn tròn, to lớn

Mỗi con người ngày nay đang thừa hưởng những di sản vật chất và tinh thần quý báu của đất nước, của nhân dân, của những thế hệ đi trước. Do đó, họ phải dành cuộc sống của mình để góp phần vào sự tồn vong của đất nước. Tâm trạng của nhà thơ được truyền đạt một cách chân thành. Đó là mệnh lệnh nảy lên từ trái tim đang xúc động:

Em ơi, em Đất Nước là máu xương của ta
Phải hòa mình và chia sẻ
Phải hiện thân cho hình ảnh xứ sở
Tạo nên Đất Nước muôn đời...

Ngay từ phần mở đầu, Đất Nước dẫn dắt ta vào câu chuyện tình cảm sâu lắng, thể hiện qua cuộc trò chuyện giữa 'anh' và 'em'. Giọng điệu thơ ngọt ngào, thủ thỉ nói về lịch sử như một ký ức ấm áp về tuổi thơ và gia đình. Nguyễn Khoa Điềm đưa đến cái nhìn mới về vẻ đẹp của đất nước, làm tỉnh thức ý thức trách nhiệm trước số phận của quê hương. Cảm nhận sâu sắc và khám phá mới về Đất Nước thể hiện qua những khía cạnh đa dạng như lịch sử, địa lý, và phong tục dân gian. Thực hiện điều này không chỉ qua sự tích hợp kiến thức mà còn là bằng cách biểu đạt cảm xúc và ký ức riêng của Nguyễn Khoa Điềm:

Khi chúng ta trưởng thành, Đất Nước đã hiện hữu
Đất Nước tồn tại trong những câu chuyện 'ngay xưa ngày xưa...' mẹ thường kể
Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bà đang nhai
Đất Nước trở nên lớn lên khi dân chúng biết cách trồng tre để chống giặc

Với sự hồn nhiên, sâu sắc từ phần mở đầu, Đất Nước mở ra một câu chuyện tình cảm, đặt trong bối cảnh lịch sử và văn hóa. Từng chi tiết nhỏ như hình ảnh bà kể truyện, miếng trầu bà đang nhai, cách dân chúng trồng tre để đối mặt với giặc, tất cả đều được Nguyễn Khoa Điềm diễn đạt một cách tinh tế. Điều này giúp Đất Nước không chỉ là một tác phẩm cảm nhận sâu sắc về quê hương mà còn là một tác phẩm khiến người đọc liên kết mạnh mẽ với kí ức và cảm xúc riêng của họ.

"""""""-

Mytour xin giới thiệu một cách sáng tạo để thực hiện bài văn phân tích cảm hứng về quê hương của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm thông qua đoạn trích Đất nước. Để chuẩn bị tốt cho các kỳ kiểm tra và bài thi sắp tới, học sinh THPT có thể tham khảo nhiều loại văn miêu tả khác nhau, như cảm nhận về bài thơ Việt Bắc, phân tích hình tượng người lính Tây Tiến, hay phân tích bài thơ Sóng. Việc tự chủ tham khảo cách xây dựng dàn ý qua những bài văn mẫu được chọn lọc này sẽ giúp các em viết thành công trong khóa học của mình và đạt được thành tích học tập cao nhất.