Buzz
Phân tích bài văn 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' của Nguyễn Dữ, gồm 14 mẫu cực hay và 3 gợi ý cách viết chi tiết, giúp học sinh tự học mở rộng kiến thức và nâng cao kỹ năng văn
Top 14 bài phân tích 'Tản Viên' từ 'Phán sự lục', bao gồm cả mẫu ngắn gọn và đầy đủ để tham khảo và lựa chọn theo sức viết, giúp học sinh dễ dàng chuẩn bị tốt hơn cho môn Ngữ văn. Ngoài ra, học sinh có thể xem thêm phân tích Ngô Tử Văn, phân tích việc đốt đền của Ngô Tử Văn và nhiều bài văn mẫu hay khác tại chuyên mục Văn 10 Kết nối tri thức
Dàn ý phân tích chi tiết bài văn 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'
Mở bài phân tích bài văn 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'
Giới thiệu về tác giả Nguyễn Dữ và tác phẩm Truyền kì mạn lục:
- Nguyễn Dữ được biết đến là một trong những nhà văn nổi tiếng của thế kỷ 15 với truyện truyền kì. Truyền kì mạn lục, tác phẩm xuất sắc của ông, ghi chép những câu chuyện kỳ bí trong dân gian.
Giới thiệu đoạn trích 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên': 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' là một trong 20 truyện trong tập Truyền kì mạn lục, nói về câu chuyện về chức quan xử án ở đền Tản Viên.
Thân bài phân tích bài văn 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'
Khái quát về tác phẩm 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'
Hoàn cảnh sáng tác của 'Chức phán sự đền Tản Viên': Tác giả viết vào nửa đầu thế kỷ XVI, với nội dung ca ngợi tinh thần khẳng định, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ dân của một Nho sĩ tên Ngô Tử Văn. Tác phẩm thể hiện niềm tin vào công lí, chính nghĩa sẽ chiến thắng gian tà, đồng thời lên án lũ giặc xâm lược phương Bắc dù đã qua đời vẫn gây ra tội ác.
Tóm tắt cốt truyện của 'Chức phán sự đền Tản Viên': Ngô Tử Văn đốt đền của kẻ ma quỷ họ Thôi, vốn là hồn ma tướng giặc, vì hắn luôn gây ra tai họa cho dân. Hồn ma tướng giặc kiện tới Diêm Vương. Thổ Công thông báo cho Tử Văn biết sự thật và tội ác của hắn. Trước Diêm Vương, Tử Văn dũng cảm tố cáo hắn với chứng cớ. Cuối cùng, công lí thắng, kẻ ác bị trừng trị và Tử Văn được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên.
Luận điểm 1: Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn
Tên: Ngô Tử Văn tên Soạn
Quê quán: Huyện Yên Dũng, tỉnh Lạng Giang
Tính tình của nhân vật: Khẳng định, nóng nảy, không chịu được sự gian tà
Cách giới thiệu trực tiếp ngắn gọn, nhấn mạnh để thu hút sự chú ý của độc giả
Giọng điệu ngợi ca, định hướng cách nhìn nhận cho độc giả về hành động tiếp theo của nhân vật
Luận điểm 2: Cuộc đấu tranh của Ngô Tử Văn trên trần gian
Hành động đốt đền của nhân vật
- Nguyên nhân đốt đền: Tức giận trước sự hành động gây hại dân chúng của hồn ma tướng giặc.
Hành động: Tắm gội sạch sẽ, khấn trời
Châm lửa đốt đền, vung tay mạnh mẽ mặc cho người khác phản đối
Hành động công khai, dũng cảm, thể hiện sự quyết đoán của Ngô Tử Văn
Thể hiện sự khẳng định, chính trực, kiên cường, dũng cảm, ý thức dân tộc mạnh mẽ của trí thức Việt.
Cuộc gặp gỡ giữa Ngô Tử Văn và bách hộ họ Thôi:
- Sau khi đốt đền, Tử Văn trở về bị “sốt nóng sốt rét.” Hồn ma tướng giặc có diện mạo khôi ngô, cao lớn, đội mũ trụ. Hắn mắng mỏ đe dọa và bắt Tử Văn xây lại đền.
Đây là một kẻ xảo trá, tham lam, hung ác.
Thái độ của Ngô Tử Văn: ung dung, mặc kệ, ngồi ngất ngưởng, tự nhiên, không sợ hãi và không đối đáp với hắn.
Thái độ tự tin vào việc làm chính nghĩa.
Cuộc gặp gỡ giữa Ngô Tử Văn và thổ công:
Thổ công kể lại sự việc bị hại để Tử Văn nhận biết sự xảo trá của tên tướng giặc và lo lắng cho Tử Văn.
Thổ công biết về sự tồn tại của cái xấu nhưng chấp nhận và không đấu tranh để đòi lại công lý.
Thổ công hướng dẫn Ngô Tử Văn đối phó với tên hung thần và đối chất với Diêm Vương.
Tạo ra sự phát triển logic cho câu chuyện.
Tử Văn không còn đấu tranh một mình mà đã có sự hỗ trợ của thổ công.
Luận điểm 3: Cuộc đấu tranh giành lại công lí ở Minh Ti.
Chặng 1: Tử Văn đối đầu với những thử thách.
- Tên bách hộ họ Thôi khép nép, đáng thương, để kêu oan. Diêm Vương nghe lời tố cáo của tên tướng giặc, trách mắng, phán Tử Văn ngoan cố, bướng bỉnh.
Tử Văn điềm nhiên, không kinh hãi trước cảnh Minh Ti rùng rợn.
Tử Văn kêu oan mạnh mẽ, điềm tĩnh, cứng cỏi trước uy quyền của Diêm Vương và sự xảo trá giả tạo của tên tướng giặc.
Chặng 2: Tử Văn vạch trần tội ác của tên tướng giặc.
- Khi tranh cãi, biết mình yếu thế, tên bách hộ Thôi sợ hãi, giả nhân giả nghĩa xin giảm án cho Tử Văn. Tử Văn không chịu bỏ cuộc, xin Diêm Vương cho người xuống Tản Viên chứng thực. Diêm Vương chứng thực và tin lời Ngô Tử Văn, xử cho Tử Văn thắng kiện.
Cuộc đấu tranh đã thể hiện khí phách, thông minh, cam đảm, quyết liệt của Ngô Tử Văn trên hành trình đòi lại công lí.
Làm rõ bộ mặt giả nhân giả nghĩa, xảo trá, giả tạo của tên tướng giặc.
Cuối cùng, tính cách cương trực, thẳng thắn, quyết liệt, đầy chính nghĩa của Tử Văn đã thắng gian tà. Kết quả của cuộc chiến cho thấy ước mơ về sự công bằng của nhân dân.
Luận điểm 4: Ngô Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên.
Là phần thưởng cho sự khẳng định, cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn.
Diệt trừ tận gốc cái ác, lấy lại danh dự cho thổ công, làm sáng tỏ nỗi oan khuất cho Ngô Tử Văn.
Gửi gắm khát vọng của nhân dân về một vị quan chính trực, thanh liêm.
Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và người quen cũ: Thể hiện niềm tin vào một vị quan tốt, giúp ích cho đất nước và nhân dân.
Đánh giá đặc sắc nghệ thuật
Sử dụng những chi tiết kỳ ảo, hoang đường.
Xây dựng truyện giàu kịch tính, tình tiết hấp dẫn với cấu trúc logic có mở đầu, thắt nút, cao trào, kết thúc.
Xây dựng tính cách nhân vật qua lời nói và hành động.
Cách kể chuyện tự nhiên, kịch tính, hấp dẫn người đọc.
Kết bài
Tóm tắt giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện.
Cảm nhận về tác phẩm.
.............
Phân tích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Mẫu 1
Nguyễn Dữ là một nhà văn có cảm nhận hiện thực sâu sắc về cuộc sống và sử dụng ngôn từ tinh tế. Tác phẩm 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' của ông không chỉ thể hiện sự nhạy bén trong việc sử dụng ngôn từ mà còn chứa đựng tinh thần nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.
Tác phẩm thể hiện giá trị nhân đạo qua việc lên án những thế lực xấu xa ức hiếp dân lành. Nguyễn Dữ đã vạch trần bộ mặt gian tà của những kẻ đương quyền tham lam, nhũng nhiễu, dùng chước dối lừa, làm trò thảm ngược. Tác giả cũng tố cáo sự hữu danh vô thực trong xã hội phong kiến, khi mà có quá nhiều kẻ lợi dụng địa vị, quyền thế để làm điều bất chính.
Truyện cũng ca ngợi chính nghĩa qua hình tượng của Ngô Tử Văn, người dũng cảm, tin vào chính nghĩa và bênh vực người lương thiện. Hành động của Tử Văn không chỉ là để diệt trừ yêu ma, trừ hại cho dân mà còn thể hiện cốt cách của một người dũng cảm, kiên quyết đấu tranh cho công lí và lẽ phải.
Tác phẩm 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' của Nguyễn Dữ là một ví dụ xuất sắc về nghệ thuật dựng truyện và nhân vật. Nó kết hợp tài tình những phương thức tự sự, trữ tình và kịch, giữa ngôn ngữ nhân vật và ngôn ngữ tác giả, giữa văn xuôi, văn biền ngẫu và thơ ca.
Tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ mang giá trị nhân đạo sâu sắc, lên án những thế lực xấu xa và trân trọng sự lương thiện, cương trực của Ngô Tử Văn.
Phân tích bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Mẫu 2
Nguyễn Dữ, một nhà văn Nho thời nửa đầu thế kỷ XVI, xuất thân từ gia đình có truyền thống khoa bảng, là tác giả của bộ Truyền kỳ mạn lục lưu truyền trong dân gian từ thời Lý đến thời Lê sơ. Bộ truyện này bao gồm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, với Ngô Tử Văn là nhân vật chính.
Tác phẩm thể hiện sự dũng cảm của Ngô Tử Văn trong việc đấu tranh với cái ác và khẳng định niềm tin vào công lí. Việc vạch trần bộ mặt gian tà của kẻ đương quyền và hành động diệt trừ yêu ma của Tử Văn là điển hình cho sự bênh vực cho người dân.
Tác phẩm sử dụng yếu tố hoang đường, kì ảo để thể hiện quan điểm về sự lẫn lộn giữa cái xấu và cái ác trong xã hội. Đồng thời, nó cũng tôn vinh những anh hùng gan dạ, kiên cường, sẵn sàng đấu tranh cho lí tưởng bảo vệ lẽ phải, qua hình tượng của Ngô Tử Văn.
Tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” kết thúc với chiến thắng của Ngô Tử Văn, thể hiện sự vẻ vang của cái thiện trước cái ác, chứng tỏ lòng yêu nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc Việt Nam.
Phân tích bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Mẫu 3
'Truyền kì mạn lục' của Nguyễn Dữ, tác phẩm nổi tiếng trong văn học Việt Nam, được viết bằng chữ Hán vào thế kỷ XVI, đưa vào câu chuyện yếu tố hoang đường, kì ảo để phản ánh hiện thực xã hội.
Truyện kể về Ngô Tử Văn, một người dũng cảm và công bằng, đã đấu tranh chống lại cái ác và được tín nhiệm phục vụ công lý sau chiến thắng. Tác phẩm vạch trần tội ác và tôn vinh những người gan dạ, kiên cường.
Nguyễn Dữ giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn là người cương trực, không thể chịu được sự tà ác. Hành động của Tử Văn, như việc đốt đền, thể hiện quyết liệt, dũng cảm và chính trực, mang lại cuộc sống bình yên cho dân.
Ngô Tử Văn cảm thấy khó chịu sau khi đốt đền, nhưng không sợ hãi trước lời đe dọa của hồn ma tướng giặc. Chàng tin rằng việc đấu tranh cho cái thiện là đúng đắn, bảo vệ cuộc sống của nhân dân.
Nhờ gặp Thổ công, Tử Văn nhận ra sự ác tác của hồn ma tướng giặc và biết cách tự bảo vệ mình trước khi bị kiện ở dưới chốn Minh ti. Cuộc đấu tranh của Tử Văn với hồn ma tướng giặc được phần đông công bằng, và hắn được sống lại và được tín nhiệm phục vụ công lý.
Sau khi được chứng thực và xử lí công bằng, tướng giặc bị trừng phạt thích đáng. Tử Văn sau đó nhận chức phán sự ở đền Tản Viên, thể hiện sự cương trực và bản lĩnh của mình.
'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' hấp dẫn và lôi cuốn người đọc bởi các chi tiết kì ảo và thể hiện niềm tin vào công lí xã hội. Truyện cũng giáo dục ý thức sống và hành động của con người, khuyến khích họ sống hướng thiện.
Tác phẩm ca ngợi sự dũng cảm và cương trực của Ngô Tử Văn, đồng thời thể hiện niềm tin vào công lí và chính nghĩa trong xã hội. Đó là lý do mà tác phẩm vẫn được trân trọng cho đến ngày nay.
Phân tích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Mẫu 4
Nguyễn Dữ là một nhà Nho sống vào khoảng nửa đầu thế kỷ XVI, người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Ông xuất thân trong một gia đình có truyền thống khoa bảng. Cha đỗ Tiến sĩ vào đời vua Lê Thánh Tông. Bản thân Nguyễn Dữ cũng đã đi thi và ra làm quan nhưng chỉ được gần một năm thì lui về ở ẩn. Ông để lại cho đời một tác phẩm nổi tiếng là Truyền kỳ mạn lục, nội dung ghi chép lại những giai thoại, huyền thoại lưu truyền rộng rãi trong dân gian từ thời Lý cho tới thời Lê sơ. Đằng sau các yếu tố hoang đường kì ảo chính là hiện thực của xã hội phong kiến với đầy rẫy các tệ nạn mà tác giả muốn phơi bày và lên án. Tác phẩm viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, trong đó có Chức phán sự đền Tản Viên là nổi bật hơn cả.
Bối cảnh của truyện là thời kỳ giặc Minh sang chiếm đóng nước ta, nhưng tác giả viết lại chuyện này vào khoảng nửa đầu thế kỷ XVI, khi chế độ phong kiến đang suy thoái và đầy mâu thuẫn. Nội chiến Lê - Mạc bắt đầu xảy ra, do vậy mà các thế lực ma quỷ, thần linh trong truyện cũng phần nào phản ánh các thế lực cường quyền phong kiến chia bè kết phái, hãm hại dân lành.
Chuyện Chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác của một trí thức nước Việt tên là Ngô Tử Văn, qua đó thể hiện niềm tin vào công lý, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà, đồng thời lên án lũ giặc xâm lược dù đã chết vẫn không ngừng gây tội ác trên đất nước ta.
Ngô Tử Văn - một Nho sĩ trong vùng đã châm lửa đốt đền của một tên hung thần lúc sống vốn là tướng giặc xâm lược, để trừ hại cho dân. Hồn ma tên tướng giặc họ Thôi giả làm cư sĩ đến đòi Tử Văn dựng trả lại ngôi đền và dọa sẽ kiện chàng tới Diêm Vương. Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết sự thật về tung tích và tội ác của hắn, đồng thời chỉ dẫn mọi cách đối phó. Ngô Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, Ngô Tử Văn đã dũng cảm tố cáo tội ác của tên hung thần cướp đền với đầy đủ chứng cứ. Cuối cùng, công lý được thực hiện, kẻ ác gian bị trừng trị. Thổ Công được dân chúng xây lại cho ngôi đền mới. Tử Văn sống lại và được Thổ Công tiến cử giữ Chức phán sự đền Tản Viên.
Vốn là một trí thức thấm nhuần đạo lý Thánh hiền, Ngô Tử Văn không thể làm ngơ trước sự việc ngang trái xảy ra trước mắt: Ngôi đền thờ Thổ Công của làng vốn linh thiêng, bỗng nhiên bị hồn ma tên tướng giặc phương Bắc họ Thôi bại trận cướp lấy. Hồn ma ấy tác oai tác quái khiến dân chúng trong vùng khốn khổ. Tử Văn vô cùng tức giận. Một hôm chàng tắm gội sạch sẽ, khấn Trời rồi châm lửa đốt đền. Sự kiện này cho Thấy Tử Văn tin vào hành động chính nghĩa của mình, lấy lòng trong sạch cùng thái độ chân thành mong được Trời ủng hộ. Như vậy hành động đốt đền của Tử Văn xuất phát từ mục đích tốt đẹp. 'Lúc ấy, mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn nhưng chàng vẫn vung tay, không cần gì cả'. Bởi Tử Văn nghĩ hành động của mình là hợp đạo Trời, hợp lòng người nên rất kiên quyết, không mảy may kinh hãi. Chàng đốt đền khiến cho hồn ma tên tướng giặc không còn chỗ trú ngụ để mà hoành hành, nhũng nhiễu.
Hành động của chàng là hành động tiêu diệt kẻ gian tà, trừ họa cho dân chúng nên xứng đáng với khí tiết cứng cỏi của một bậc chính nhân quân tử. Hành động đó mang kịch tính cao độ ngay từ đầu nên nhân vật Tử Văn có sức cuốn hút rất mạnh!
Điều đặc biệt là kẻ ác kia không phải là một con người bằng xương bằng thịt mà là một hồn ma vô ảnh, vô hình. Nhưng rất đáng sợ vì nó thuộc về thế giới thần linh, chỗ dựa của giai cấp phong kiến từ xưa đến nay.
Khi bị quỷ sứ giải xuống Âm phủ, trước mặt Diêm vương, Ngô Tử văn tỏ ra vô cùng thông minh và cứng cỏi. Hồn ma tên tướng giặc họ Thôi áp đảo chàng bằng dáng vẻ uy nghi, bằng giọng điệu vừa tỏ vẻ ta đây là bậc trí thức đầy hiểu biết, vừa đe dọa:'Nhà ngươi đã theo nghiệp Nho, đọc sách vở của Thánh hiền, hát không biết cái đức của quỷ thần sao, cớ gì lại dám khinh nhờn hủy tượng, đốt đền, khiến cho hương lửa không có chỗ tựa nương, oai linh không có nơi hiển hiện, vậy bảo làm sao bây giờ? Biết điều thì dựng trả ngôi đền như cũ. Nếu không thì vô cớ hủy đền Lư Sơn, Cố Thiệu sẽ khó lòng tránh khỏi tai vạ!'
Ngô Tử Văn vẫn giữ khí phách cứng cỏi, vẫn ngồi ngất ngưởng tự nhiên. Hồn ma tên tướng giặc tiếp tục đe dọa ở mức độ gay gắt hơn: 'Phong độ không xa xôi gì, ta tuy hèn, há lại không đem nổi nhà ngươi đến đấy. Không nghe lời ta thì rồi sẽ biết!' Có nghĩa là hắn sẽ bắt Tử Văn phải chết và sẽ kiện chàng về tội đốt đền.
Tưởng chừng hồn ma tên tướng giặc hoàn toàn giành thế chủ động và hắn đã dồn được Tử Văn vào thế bị động, thua cuộc. Thực ra đây là chỗ tác giả cố ý để cho cái ác hoành hành, cái thiện tạm thời bị lấn lướt, vì thế mà câu chuyện càng thêm phần hấp dẫn.
Tuy nhiên, bộ mặt thật của hồn ma tên tướng giặc đã bị Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết: 'Ô, đấy là viên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc, tranh chiếm miếu đền của tôi, giả mạo họ tên của tôi, quen dùng chước dối lừa, thích làm trò thảm ngược. Thượng Đế bị nó bưng bít, hạ dân bị nó quấy rầy, phàm những việc hưng yêu tác quái đều tự nó cả, chứ có phải tôi đâu! Gần đây vì tôi thiếu sự đề phòng, bị nó đánh đuổi nên phải đến nương tựa ở đền Tản Viên đã vài năm nay.'
Như thế là Tử Văn đã có được nhân chứng quan trọng cũng chính là nạn nhân của kẻ cướp đền, mạo danh. Chàng trách Thổ Công nhu nhược, không dám kiện hắn trước Diêm Vương và Thượng Đế, mà lại chấp nhận từ bỏ chức vị, đi lánh nạn ở nơi khác. Lời trách như động đúng vào nỗi khổ tâm của Thổ công: 'Rễ ác mọc lan, khó lòng lay động. Tôi đã định thưa kiện, nhưng mà có nhiều nỗi ngăn trở: Những miếu gần quanh, vì tham của đút, đều bênh vực cho nó cả. Tôi chỉ giữ được một chút lòng thành, nhưng không làm thế nào để thông đạt được lên trên, cho nên đành tạm ẩn nhẫn mà ngồi xó một nơi.'
Quả là tài tình! Nguyễn Dữ đã mượn chuyện hoang đường của thế giới thần thánh, ma quỷ để phơi bày thực trạng xã hội phong kiến thối nát đương thời. Bọn quan lại tham lam, nhũng nhiễu ngang nhiên vơ vét, đục khoét, ăn hối lộ, bao che kẻ ác, dung túng cho kẻ xấu lộng hành, gây ra bao nỗi oan ức, khổ sở cho dân lành. Tuy thế vẫn có những người dũng cảm như Tử Văn dám chống lại chúng...
Trước mặt Diêm Vương, hồn ma tên tướng giặc phủ phục, quỳ lạy kêu cầu. Không hiểu hắn nói gì mà Diêm Vương một mực bênh vực hắn và kết tội Tử Văn: 'Kẻ kia là một người cư sĩ, trung thuần lẫm liệt, có công với tiên triều, nên hoàng thiên cho được huyết thực ở một ngôi đền để đền công khó nhọc. Mày là một kẻ hàn sĩ, sao dám hỗn láo, tội ác tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào?'
Thì ra hắn đã mạo danh Thổ công 'vốn làm tới chức Ngự sử đại phu đời vua Lý Nam Đế, vì chết về việc Cần vương mà được phong ở đây giúp dân đô vật đã hơn một nghìn năm nay.'
Diêm Vương kết tội Tử Văn càng lúc càng gay gắt mà không cho chàng được thanh minh. Phần thắng xem ra đã nghiêng hẳn về phía hồn ma tên tướng giặc gian trá kia. Nhưng Tử Văn không dễ gì bị khuất phục. Lúc bị quỷ sứ lôi đi, chàng la lớn: 'Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng!' Sau đó chàng tung đòn tấn công lên tiếp. Chàng tố cáo trước Diêm Vương lai lịch đen tối, giả mạo của hắn theo đúng lời Thổ công đã báo mộng, lại còn cứng cỏi khẳng định rằng Diêm Vương muốn biết rõ xin cứ cho người đến đền Tản Viên để xác minh hư thực.
Kẻ gian tà thấy Tử Văn nắm được chỗ yếu của mình nên không cãi mà ranh mãnh biến ngay thái độ cứng cỏi của Tử Văn thành vô lễ: 'Ấy là trước Vương phủ mà hắn còn ghê gớm đến như thế, mồm năm miệng mười, đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu hắn sợ gì mà không dám cho một mồi lửa?'
Lời qua tiếng lại gay gắt giữa hai bên khiến Diêm Vương sinh nghi. Tử Văn vẫn khăng khăng: 'Nếu nhà vua không tin lời tôi, xin tư giấy đến đền Tản Viên để hỏi; không đúng như thế tôi xin chịu thêm cái tội nói càn!'
Biết không thể uy hiếp được Tử Văn, hồn ma tên tướng giặc tỏ vẻ lo sợ nhưng vẫn cố giữ giọng điệu đạo đức giả của kẻ bề trên: 'Gã kia là học trò, thật là ngu bướng, quả đáng tội lắm. Nhưng đã trách mắng như vậy cũng đủ răn đe rồi. Xin Đại vương khoan dung tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Chẳng cần đòi hỏi dây dưa. Nếu thẳng tay trị tội nó, sợ hại đến cái đức hiếu sinh.'
Nhưng Diêm Vương đã nhanh chóng nhận ra ai đúng ai sai, liền quát lớn: 'Cứ như lời hắn (tức Tử Văn) thì nhà ngươi đáng tội chết. Điều luật trị tội lừa dối đã sẵn sàng đó. Cớ sao nhà ngươi dám làm sự lập lờ nhận tội như vậy?' Rồi lập tức sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực. Mọi chuyện đều đúng như lời Tử Văn đã khai. Diêm Vương giận dữ trách mắng các phán quan không giữ được chí công vô tư, để cho điều dối trá càn bậy xảy ra. Sau đó truyền lệnh 'lấy lồng sắt chụp vào đầu, khẩu gỗ nhét vào miệng' kẻ lừa đảo gian ác rồi sai bỏ vào ngục Cửu U tức là ngục tối chín tầng ở Âm phủ, nơi giam giữ và trừng phạt những kẻ lúc còn sống gây nhiều tội ác.
Cuối cùng thì Tử Văn đã chiến thắng, công lý chính nghĩa đã chiến thắng! Công lý của nhân dân nghìn đời là vậy! Kết thúc câu chuyện rất có hậu: 'Tử Văn sống lại, Thổ công được dân làng xây cho ngôi đền mới. Còn ngôi mộ của tên tướng giặc kia thì tự dưng thấy bị bật tung lên, hài cốt tan tành ra như cám vậy'. Thật đáng đời cho kẻ xâm lược đã chết rồi mà vẫn không thôi gây tội ác!
Lời bình ở cuối truyện cũng hàm chứa ý nghĩa sâu xa về khí tiết của kẻ sĩ chân chính: 'Than ôi! Người ta thường nói:
'Cứng quá thì gãy'. Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của Trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà đổi cứng ra mềm? Ngô Tử Văn là một chàng áo vải mà dám đốt đền tà, chống lại yêu ma, làm một việc hơn cả thần và người. Bởi thế được nổi tiếng và được giữ chức vị ở Minh ty, thật là xứng đáng. Vậy kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi.'
Phân tích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Mẫu 5
Người xưa từng răn dạy rằng 'cây ngay không sợ chết đứng', 'ở hiền thì gặp lành'. Những người chính trực, ngay thẳng thì sẽ nhận được những điều tốt đẹp. Tiếp thu tinh thần ấy, với nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, trí tưởng tượng vô cùng phong phú, Nguyễn Dữ đã viết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên. Sự xuất hiện của Truyền kì mạn lục cùng với các tập truyện truyền kì khác như Thánh Tông di thảo (Lê Thánh Tông), Truyền kì tân phả (Đoàn Thị Điểm), Lan Trì kiến văn lục (Vũ Trinh)… đã mang đến cho văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam một bước phát triển mới, rất đáng tự hào. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên kể chuyện Ngô Tử Văn đốt đền, qua đó thể hiện những nội dung tư tưởng sâu sắc.
Sự xen lẫn các yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo đã mang đến cho truyện một sức hấp dẫn riêng. Ngô Tử Văn là nhân vật chính của tác phẩm, được tác giả giới thiệu theo cách kể chuyện quen thuộc của văn học trung đại, bao gồm tên tuổi, quê quán và tính cách. Tử Văn là người khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc vẫn khen là một người cương phương. Tính tình cương trực của Tử Văn đã nổi tiếng cả vùng Bắc, và chính tính cách là mấu chốt của câu chuyện. Tử Văn đã dám làm việc mà mọi người đều kính sợ, không ai dám làm, đó là đốt đền. Theo quan niệm của dân gian, đốt đền là một chuyện động trời, là động đến thần thánh. Tử Văn cũng biết đều đó nhưng chàng không sợ. Hành động của Tử Văn xuất phát từ tính cách 'vốn ghét sự gian tà'. Chàng đốt đền bởi hồn ma tên tướng giặc trong đền đã 'hưng yêu tác quái', đã làm hại dân lành. Hành động này của Tử Văn khẳng định tính tình ngay thẳng và quyết tâm trừ gian tà của chàng. Để trừ gian tà, chàng đã dám làm việc động trời như vậy. Hành động của chàng không phải là hành động ngang ngược của một kẻ vô đạo. Tử Văn là người đọc sách thánh hiền nên chàng hiểu rõ việc mình làm, Tử Văn 'tắm gội sạch sẽ, khấn trời, rồi châm lửa đốt đền'. Những hành động tiếp theo của Tử Văn đều chứng tỏ chàng là một người ngay thẳng, không chịu khuất phục tà gian. Trước những lời đe dọa của hồn ma tên tướng giặc, Tử Văn 'vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên', trước không khí đáng sợ ở âm phủ, trước lời mắng chửi và đe dọa của Diêm vương, Tử Văn vẫn bình tĩnh khẳng định 'Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian'. Tính tình cương trực đã giúp Tử Văn chiến thắng kẻ ác, chàng đã vạch trần được tội ác của hồn ma lưu vong, đã lấy lại được ngôi đền cho Thổ thần, và trở thành một viên quan phán sự ở Minh ti.
Đối lập với sự ngay thẳng của Tử Văn là sự gian trá, xảo quyệt của viên Bách hộ họ Thôi, một tên tướng giặc bại trận phải bỏ thân nơi đất khách. Không nơi nương tựa, không người cúng tế, hồn ma lưu vong của tên tướng giặc đã cướp ngôi đền của Thổ thần lại còn tác oai tác quái, gây hoạ cho dân lành. Hắn còn xảo trá tới mức đút lót, doạ nạt những thần xung quanh. Khi Tử Văn đốt đền, hắn dùng lí lẽ đạo Nho để buộc tội, lấy oai linh quỷ thần để dọa nạt. Tử Văn không sợ thì hắn xuống tận Diêm Vương để cầu cứu. Sự nham hiểm của kẻ xâm lược, bản chất của kẻ cướp nước còn được thể hiện rõ hơn ở hành động và lời buộc tội Tử Văn trước Diêm Vương. Khi có nguy cơ bị vạch mặt thì hắn giở trò lấp liếm. Nếu như Tử Văn là đại diện của chính nghĩa, của lẽ phải, của tinh thần quật cường không chịu khuất phục trước uy quyền dù chàng chỉ là một hàn sĩ áo vải thì viên tướng giặc họ Thôi là điểm hội tụ bản chất xấu xa của kẻ xâm lược. Mặc dù truyện được viết từ thế kỉ XVI, khi văn xuôi tự sự Việt Nam chưa có nhiều thành tựu đáng kể, nhưng nhân vật của truyện đã được xây dựng với những nét tính cách nhất quán và trở thành những hình tượng nghệ thuật tiêu biểu cho những loại người khác nhau. Qua hai nhân vật này tác giả đã thể hiện tư tưởng yêu nước sâu sắc: ca ngợi tinh thần yêu chính nghĩa của con người Việt Nam, vạch trần và phê phán bản chất xấu xa của bọn cướp nước. Người chính trực dù chết vẫn chính trực, kẻ tiểu nhân khi về cõi âm vẫn xảo trá đê tiện.
Đặc điểm nổi bật của truyện truyền kì là ẩn đằng sau những yếu tố kì ảo hoang đường, những yếu tố phi hiện thực là cái nhìn, quan điểm, thái độ của nhà văn về hiện thực. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên tuy chủ yếu nói về chuyện thần thánh ma quỷ đầy vẻ hoang đường nhưng lại thể hiện những nội dung hiện thực rất rõ ràng. Nội dung hiện thực được thể hiện ở lai lịch của nhân vật, bối cảnh thời gian và không gian của câu chuyện. Chính những yếu tố này làm tăng sức thuyết phục cho câu chuyện, khiến cho câu chuyện đáng tin hơn. Ngô Tử Văn có tên tuổi, quê quán rõ ràng. Thời gian, tình tiết câu chuyện cũng rất cụ thể, 'Năm Giáp Ngọ, có người ở thành Đông Quan…' đã trông thấy Tử Văn ngồi trên xe quan phán sự và 'đến nay con cháu Tử Văn hãy còn, người ta truyền rằng đó là 'nhà quan phán sự''. Lai lịch của viên Thổ quan và tên tướng giặc họ Thôi cũng gắn với những yếu tố thực của lịch sử. Thổ công là người 'làm chức Ngự sử đại phu từ đời vua Lí Nam Đế, vì chết về việc cần vương mà được phong ở đây…', còn tên tướng giặc họ Thôi là 'viên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc', là viên bộ tướng của Mộc Thạnh…
Sử dụng xen kẽ các yếu tố hiện thực và các yếu tố hư cấu một cách tự nhiên với giọng kể khách quan đã tạo nên sức hấp dẫn rất riêng của truyện truyền kì, đồng thời làm toát lên giá trị hiện thực của tác phẩm.
Nguyễn Dữ viết Truyền kì mạn lục vào khoảng thế kỉ XVI, thời điểm không mấy sáng sủa của hiện thực Việt Nam. Nhà Lê suy tàn, chính quyền rơi vào tay nhà Mạc nhưng cũng chẳng được bao lâu, nội chiến liên miên, xã hội xảy ra rất nhiều vấn đề. Và bóng dáng của xã hội ấy đã được thể hiện trong một số lời đối thoại của nhân vật. Đoạn đối thoại giữa viên Thổ công với Tử Văn: 'sao ngài không kiện… lại đi khinh bỏ chức vị, làm một người áo vải nhà quê?'. Thế kỉ XVI, đã có rất nhiều người có tài, có nhân cách, bất lực trước hiện thực mà chọn cuộc sống ẩn dật nơi thôn dã, trong đó có Nguyễn Dữ. Câu trả lời của viên Thổ quan không phải không có yếu tố hiện thực. 'Trần sao âm vậy', cõi âm trong tác phẩm là cõi dương thời ấy: 'Rễ ác mọc lan, khó lòng lay động. Tôi đã định thưa kiện, nhưng mà có nhiều nỗi ngăn trở: Những đền miếu gần quanh, vì tham của đút, đều bênh vực cho nó cả…'. Chỉ một chi tiết nhỏ, tác giả đã phê phán được thói đời, những kẻ có chức, có quyền cấu kết với nhau để hại dân lành, người hiền. Lời nói của Diêm Vương cũng ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc, vừa vạch trần sự dối trá của những kẻ cầm cân nảy mực, vừa thể hiện thái độ đối với giặc xâm lược: 'Lũ các ngươi chia toà sở, giữ chức sự, cầm lệnh chí công, làm phép chí công, thưởng thì xứng đáng mà không thiên vị, phật thì đích xác mà không nghiệt ngã, vậy mà còn có sự dối trá càn bậy như thế; huống chi về đời nhà Hán, nhà Đường buôn quan bán ngục, thì những mối tệ còn nói sao xiết được!'. Những chi tiết nhỏ tưởng như vô tình đan cài vào câu chuyện nhưng lại chứa đựng giá trị hiện thực rất quan trọng. Đó chính là sự khéo léo và công phu của người kể chuyện. Sức hấp dẫn của câu chuyện còn được thể hiện ở nghệ thuật xây dựng cốt truyện đầy kịch tính. Những tình tiết của truyện được dẫn dắt khéo léo và tạo nên nhiều bất ngờ thú vị. Nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ đối thoại, phát triển tình tiết… đều thể hiện một trình độ kể chuyện rất hiện đại, khéo léo, vượt xa trình độ văn xuôi trung đại.
Chủ đề nổi bật của truyện vẫn là ca ngợi sự chính trực ngay thẳng. Ngô Tử Văn là tấm gương tiêu biểu cho những người trí thức nước Việt khảng khái, cương trực, dũng cảm chống lại cái ác để trừ hại cho dân. Sự chiến thắng của Tử Văn là sự chiến thắng của lẽ phải, của công lí, thể hiện niềm tin của nhân dân lao động vào lẽ phải. Ngô Tử Văn tuy không được sống lâu nhưng đã bất tử cùng với câu chuyện, đã để lại tiếng thơm muôn đời và trở thành quan phán sự ngự ở đền Tản Viên. Chủ đề ấy còn được thể hiện rõ ở lời bình cuối truyện. Người kể chuyện muốn khẳng định rằng, người chính trực như Ngô Tử Văn mới xứng đáng là người cầm cân nảy mực. Đó cũng là ước muốn chung của nhân dân trong thời buổi xã hội đầy những chuyện ngang tai trái mắt. Bên cạnh đó, tác phẩm còn chĩa mũi nhọn phê phán vào bọn xâm lược và vạch trần mặt trái của xã hội.
Giá trị của Truyền kì mạn lục là ở nội dung hiện thực sâu sắc và cảm hứng ca ngợi những giá trị đạo đức truyền thống. Những con người có bản tính tốt đẹp như Vũ Thị Thiết, như Ngô Tử Văn đều được trở về sống ở thế giới thần thánh, họ đã được thưởng xứng đáng cho phẩm cách tốt đẹp của mình. Tập truyện đã thể hiện một niềm tin mãnh liệt của nhân dân lao động xưa, niềm tin vào chân lí bất diệt của sự sống 'ở hiền gặp lành'.
Tải file tài liệu để đọc thêm về bài phân tích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
