Phân tích đặc điểm của người lái đò trên sông Đà

Đề bài

Phân tích hình tượng người lái đò trên sông Đà trong tác phẩm Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân.

Lời giải chi tiết

      Nguyễn Tuân, một cây bút uyên bác, sáng tạo, đã dành cả đời mình để khám phá và miêu tả vẻ đẹp của cuộc sống. Ông nổi tiếng với thể loại tuỳ bút và một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là 'Người lái đò sông Đà'. Tác phẩm này đã thể hiện đầy đủ sự hung bạo và trữ tình của sông Đà, đồng thời ca ngợi sự giản dị và kỳ vĩ của người lái đò trên dòng sông này.

     Tuỳ bút 'Người lái đò sông Đà' được xuất bản trong tập tuỳ bút 'Sông Đà' (1960), gồm 15 bài tuỳ bút và một bài thơ phác thảo. Tác phẩm được viết trong giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc Việt Nam. Đây là kết quả của cuộc hành trình thực tế của Nguyễn Tuân tới Tây Bắc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là chuyến đi năm 1958. Ông đã trải nghiệm cuộc sống với các bộ đội, công nhân và cư dân địa phương, từ đó rút ra nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo.

     Ngoài việc mô tả vẻ đẹp uy nghiêm, hùng vĩ của Tây Bắc, Nguyễn Tuân cũng phát hiện ra những giá trị quý báu trong tâm hồn con người, mà ông mô tả là 'thứ vàng mười đã được thử lửa, là chất vàng mười của tâm hồn Tây Bắc'.

     Trong 'Người lái đò sông Đà', Nguyễn Tuân đã vẽ lên hình ảnh thơ mộng, hùng vĩ nhưng cũng khắc nghiệt của thiên nhiên Việt Nam qua con sông Đà. Ông cũng ca ngợi tài năng và lòng dũng cảm của người lao động trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, đặc biệt là qua hình ảnh của người lái đò sông Đà. Từ đó, ông tôn vinh sự hùng vĩ của sông Đà, núi rừng Tây Bắc và lòng can đảm, sự kiên cường của người dân địa phương.

     Người lái đò trong tác phẩm được mô tả như một người lao động trải qua nhiều gian khổ, có nhiều kinh nghiệm về đò giang, và đặc biệt là có lòng dũng cảm, gan dạ, mưu trí và quyết đoán. Nguyễn Tuân đưa nhân vật vào hoàn cảnh khắc nghiệt, nơi mà tất cả những phẩm chất ấy được thể hiện, đồng thời phải đối mặt với nguy cơ mất mạng. Ông gọi đây là cuộc chiến đấu của người lái đò trên chiến trường sông Đà, nơi diễn ra những thử thách nguy hiểm nhưng cũng là nơi thể hiện bản lĩnh và lòng can đảm.

       'Nơi này đá đã tồn tại hàng nghìn năm, vẫn trái tim nhẫn nại trong dòng sông. Mỗi khi một chiếc thuyền xuất hiện ở quãng đoạn này của sông, mỗi lần thuyền chạm vào đường ngoặt, những tảng đá như hồi sinh để chờ lấy thuyền. Mỗi tảng đá đều khắc nghiệt, méo mó hơn cả bề mặt nước. Sông Đà giao phó công việc cho từng tảng đá. Chúng là những bức tường đá giữa dòng sông, sẵn sàng tấn công thuyền. Một chiếc thuyền cô đơn không biết tránh né sao khi đối diện với đám đá quyết chiến…'

       Trong trận chiến đó, người lái đò phải cố gắng giữ mái chèo khỏi bị nước phun vào. Khi dòng sông Đà tung ra đòn đánh nguy hiểm nhất là nước bám lấy thuyền như kẻ thù, ông vẫn bình tĩnh như chỉ huy, lái thuyền vượt qua rừng thác. Ngay cả khi bị thương, ông vẫn kiên trì, cố gắng vượt qua những khó khăn. 'Phá xong đoàn đá đầu tiên, phá luôn đoàn thứ hai'. Ông đã nắm vững chiến thuật của sông Đà. Đến lúc đối diện với đoàn thứ ba, dù nguy hiểm, ông vẫn dũng cảm, không chùn bước. Thuyền đã vượt qua các khúc cua, vượt qua cửa đá, và cuối cùng chiến thắng.

       Người lái đò trong tác phẩm là một lao động không nổi tiếng, sống một cuộc sống giản dị, nhưng nhờ sự bền bỉ, quyết tâm, ông đã vượt qua sức mạnh của thiên nhiên, trở nên lớn lao, kỳ vĩ. Ông là biểu tượng của người lao động.

       Đặc biệt trong người lái đò sông Đà là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Khái niệm nghệ sĩ trong tác phẩm của Nguyễn Tuân không chỉ dành cho những người làm nghệ thuật mà còn dành cho những người làm công việc thông thường nếu làm việc của họ đạt đến trình độ cao. Ông đã tạo ra một hình tượng người lái đò là một nghệ sĩ, nắm vững quy luật của sông Đà, và tự do trong hành động.

       Quy luật trên sông Đà là khắc nghiệt. Một chút thiếu chính xác, lỡ tay, đều có thể gây tai nạn đắng ngắt. Người lái đò phải làm quen với những nguy hiểm đó và nắm chắc quy luật của sông. Trong trận chiến, ông đều tỏ ra bình tĩnh, nhưng dũng cảm và chính xác. Cuối cùng, ông vượt qua mọi thách thức và giành chiến thắng, thể hiện bản lĩnh của mình như một nghệ sĩ chân chính.

       Tuỳ bút “Người lái đò sông Đà” là một minh chứng rõ ràng cho phong cách nghệ thuật uyên bác và tài hoa của nhà văn Nguyễn Tuân. Tác phẩm không chỉ tôn vinh vẻ đẹp hùng vĩ và thơ mộng của thiên nhiên Tây Bắc mà còn ca ngợi vẻ đẹp giản dị, anh hùng của người lao động nơi đây. Thông qua đó, Nguyễn Tuân thể hiện tình yêu sâu sắc đối với đất nước, niềm tự hào và tình cảm gắn bó mạnh mẽ với non sông Việt Nam.