Câu 1
Câu 1 (trang 40 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Hãy xem kết cấu của đoạn thơ và nhận xét kết cấu ấy ảnh hưởng như thế nào đến cách tác giả mô tả nhân vật?
Phương pháp giải:
Đọc đoạn trích, chú ý: số lượng câu của từng phần, nội dung và trình tự mô tả của tác giả (giới thiệu tổng quan về vẻ đẹp của 2 chị em; giới thiệu vẻ đẹp của Thúy Vân; giới thiệu vẻ đẹp và tài năng của Thúy Kiều).
Lời giải chi tiết:
- Kết cấu của đoạn thơ:
+ Bốn câu đầu: giới thiệu chị em Thúy Kiều
+ Bốn câu tiếp theo: nhan sắc của Thúy Vân
+ Mười hai câu tiếp theo: nhan sắc và tài năng của Thúy Kiều
+ Bốn câu cuối cùng: cuộc sống của hai chị em Kiều
- Kết cấu này ảnh hưởng đến cách tác giả mô tả nhân vật:
+ Tác giả giới thiệu Thúy Vân trước, sau đó giới thiệu Thúy Kiều.
+ Tác giả đã cố ý sắp xếp thứ tự: nhân vật chính, quan trọng hơn, Nguyễn Du dành để giới thiệu sau cùng, với số câu nhiều hơn.
Câu 2
Câu 2 (trang 40 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Những hình tượng nghệ thuật nào tạo nên vẻ đẹp ước lệ khi miêu tả Thúy Vân? Qua những hình tượng đó, bạn cảm nhận Thúy Vân như thế nào về nhan sắc và tính cách?
Phương pháp giải:
Chú ý đến đoạn thơ miêu tả Thúy Vân 'Vân xem... Tuyết nhường màu da'. Vẻ đẹp của Thúy Vân là vẻ đẹp của một phụ nữ hiền lành, đơn giản.
Lời giải chi tiết:
- Những hình tượng nghệ thuật mô tả vẻ đẹp của Thúy Vân: trăng, hoa, ngọc, mây và tuyết.
- Vẻ đẹp của Thúy Vân phong cách, đoan trang, lịch lãm.
- Vẻ đẹp này thể hiện tính cách và dự báo về số phận: vẻ đẹp của Thúy Vân gợi lên sự hòa hợp, thân thiện với môi trường xung quanh: mây đậu, tuyết nhường => Cuộc sống của nàng sẽ êm đềm, thuận lợi.
Câu 3
Câu 3 (trang 41 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Khi mô tả nhan sắc của Thúy Kiều, tác giả đã sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, theo bạn, có điểm nào giống và khác so với Thúy Vân?
Phương pháp giải:
Chú ý đến đối tượng miêu tả ở mỗi nhân vật, cách diễn đạt trực tiếp và gián tiếp, cách so sánh với thiên nhiên.
Lời giải chi tiết:
* Điểm giống:
- Khi miêu tả vẻ đẹp của Kiều, tác giả cũng sử dụng những hình tượng nghệ thuật ước lệ: thu thủy, xuân sơn.
- Bức tranh về Thúy Kiều cũng là bức tranh tâm hồn, số phận: vẻ đẹp của Kiều khiến cho tạo hóa phải ganh ghét, ghen tỵ => Dự đoán một số phận đau đớn, bi kịch, kỳ nguyên.
* Điểm khác:
- Nguyễn Du đã sử dụng kỹ thuật nghệ thuật kết hợp, miêu tả Thúy Vân trước để nổi bật hình tượng Thúy Kiều.
- Nguyễn Du chỉ dành bốn câu thơ để mô tả Vân, trong khi đó dành tới mười hai câu thơ để tả vẻ đẹp của Kiều.
- Vẻ đẹp của Vân chủ yếu là ngoại hình, còn vẻ đẹp của Kiều bao gồm cả nhan sắc, tài năng và tâm hồn.
Câu 4
Câu 4 (trang 41 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Ngoài vẻ đẹp hình thức, tác giả còn nhấn mạnh những vẻ đẹp nào của Thúy Kiều? Những vẻ đẹp đó cho thấy Thúy Kiều là người như thế nào?
Phương pháp giải:
Chú ý phần cuối của đoạn miêu tả Thúy Kiều. Tác giả dành bao nhiêu câu để mô tả tài năng của Kiều? Kiều có những tài năng gì? Ngoài tài năng, tâm hồn của Kiều còn được biểu hiện ra sao? Từ đó, bạn đánh giá Kiều là người như thế nào?
Lời giải chi tiết:
- Tác giả tập trung vào vẻ đẹp của tài năng, tâm hồn của Thúy Kiều:
+ Tài năng của Kiều đạt tới mức lý tưởng theo quan niệm thẩm mỹ phong kiến, bao gồm cả cầm (đàn), kì (cờ), thi (thơ), họa (vẽ).
+ Tài nghệ của nàng đã phát triển xuất sắc, vượt trội (ăn đứt) so với mọi người. Cách miêu tả cái tài của Kiều cũng là để khen ngợi cái tâm đặc biệt của nàng. Cung đàn "Bạc mệnh" mà Kiều sáng tạo chính là ghi chép lại tiếng lòng của một trái tim đa sầu, đa cảm.
Câu 5
Câu 5 (trang 42 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Thường người ta nói: vẻ đẹp của Thúy Vân "mây thua nước tóc tuyết nhường màu da", còn vẻ đẹp của Thúy Kiều "hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh" là dự báo số phận của hai người. Theo bạn có phải không? Tại sao?
Phương pháp giải:
Xem gợi ý về sắc thái biểu cảm của các từ thua, nhường (tả Thúy Vân) và ghen, hờn (tả Thúy Kiều). Chú ý thêm quan niệm dân gian mà Nguyễn Du chịu ảnh hưởng (Tài tình chi lắm cho trời đất ghen; Chữ tài liền với chữ tai một vần).
Lời giải chi tiết:
- Trong quá trình mô tả, Nguyễn Du đã dự đoán số phận của hai người:
+ Vẻ đẹp của Thúy Vân là một vẻ đẹp hiền lành và vì thế mà "mây thua, tuyết nhường" => cuộc sống êm đềm, suôn sẻ.
+ Vẻ đẹp của Thúy Kiều gây ra "nghiêng nước, nghiêng thành", "hoa ghen, liễn hờn" => cuộc sống đầy sóng gió.
Câu 6
Câu 6 (trang 42 trong VBT Ngữ văn lớp 9, tập 1)
Trong hai bức chân dung của Thúy Kiều và Thúy Vân, bạn cảm thấy bức chân dung nào nổi bật hơn, tại sao?
Phương pháp giải:
Xem gợi ý trong sách giáo khoa, chú ý đến hai vẻ đẹp khác nhau "mỗi người mỗi vẻ mười phân vẹn mười". Vẻ đẹp của Thúy Vân dễ hình dung hơn, còn vẻ đẹp của Thúy Kiều khó hình dung. Hơn nữa, tài năng của Kiều không rõ ràng trên khuôn mặt, nên mặc dù có nhiều tài năng nhưng gương mặt của Thúy Kiều không rõ ràng ngoài đôi mắt được mô tả ước lệ.
Lời giải chi tiết:
- Nguyễn Du đã tập trung vào bức chân dung của Thúy Kiều (bởi vì nàng là nhân vật chính): số câu dành cho Thúy Vân là 4, trong khi số câu dành cho Thúy Kiều là 16. Thúy Vân cũng được miêu tả là có sắc, có tài, nhưng Nguyễn Du dành nhiều câu thơ để tả về tài năng của Thúy Kiều.
- Về ấn tượng, bức chân dung của Thúy Kiều gây ấn tượng mạnh về sắc đẹp, tài năng, và tâm hồn. Tuy nhiên, về hình dáng bên ngoài, bức chân dung của Thúy Vân cụ thể hơn, giúp người đọc hình dung nhân vật rõ ràng hơn.