Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao

Đề bài: Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao

Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm ngắn cùng tên của Nam Cao
 

I. Kết cấu Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao (Chuẩn):
 

1.  Khai mạc

-    Giới thiệu về tác phẩm Chí Phèo
-    Miêu tả sâu sắc diễn biến tâm trạng nội tâm của nhân vật Chí Phèo do Nam Cao thực hiện.

2.  Phần chính

a.  Nền tảng, quê hương của Chí Phèo:
+ Sinh ra mồ côi, bị bỏ rơi tại lò gạch cũ
+ Làm công việc cho Bá Kiến, nhưng bị Bá Kiến ghen tỵ đưa vào tù
+ Sau khi ra tù, Chí Phèo mất cả về hình thể lẫn tính cách, sống bằng nghề 'ăn vạ', cướp giật và đe dọa.
+ Cuộc đời của Chí là hình ảnh tiêu biểu cho cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Số phận của Chí là minh chứng cho việc người nông dân bị tha hóa trong xã hội và áp đặt quyền lực.

b.  Biến động tâm trạng của Chí:

-  Trước khi gặp Thị Nở:
+ Lúc nào cũng mê đắm trong tình trạng say, không có ý thức, không hiểu biết gì.
+ Mục tiêu sống chỉ là ăn vạ, cướp bóc và làm tay sai cho Bá Kiến để kiếm tiền uống rượu.

- Sau khi chạm mặt Thị Nở: Chí Phèo có những trạng thái tâm lý lần đầu tiên được khám phá:
-    Tình huống gặp Thị Nở: Chí Phèo say rượu, gặp Thị Nở đang mang nước và quên ở bờ sông, cô ta vào nhà Chí. Họ ăn ở chung và sau đó Thị Nở đưa Chí vào lều, sắp chiếu cho anh ta rồi rời đi.

-  Sự tỉnh táo của Chí Phèo:
+ Chí Phèo nhận ra thời kỳ 'Khi Chí Phèo tỉnh … tâm thức'
+ Cảm thấy sự mơ hồ, bối rối trong lòng 'Anh ta cảm … như đau'
=> Chí Phèo tỉnh rượu và sợ rượu
+ Nhận thức âm thanh của cuộc sống 'Tiếng hót … nhận biết'
=> Nhận ra âm thanh quen thuộc của cuộc sống, Chí nhận ra cảm xúc thực tế, đời sống hàng ngày của một con người.
=> Âm thanh đó đánh thức trong Chí Phèo những ước mơ đã lâu 'Anh ước … từng chiếc'.
=> Chí Phèo đã khôi phục lại ý thức con người
+ Hắn nhận ra bi kịch của cuộc sống của mình: Đói đánh, già nua, bệnh tật và cô đơn:
=> Chí Phèo thức tỉnh phần lương tri con người, hắn có những nỗi sợ và cảm xúc thường ngày - con người chỉ biết về rượu, sống một mình, thiếu ý thức.

-    Hắn mơ ước quay lại làm người tốt:
+ Ước mơ trước đây của hắn 'Làm việc cật lực, có gia đình hạnh phúc'
+ Bữa ăn của Thị Nở đã làm cho hắn rất bất ngờ, xúc động 'Hắn cảm …mắt ướt' => Sự quan tâm đầu tiên từ một phụ nữ, lần đầu tiên được yêu thương, chăm sóc và quan tâm.
+ Hắn mơ ước được quay lại làm người tốt , xây dựng gia đình nhỏ với Thị Nở =>Lời tỏ tình 'Hay là … vui vẻ'
=> Trỗi dậy trong trái tim Chí là mong muốn trở lại thế giới của những người lương thiện.
+ Thị Nở sẽ hướng dẫn hắn và giúp hắn vào 'xã hội … thiện lương'.
=> Cuộc gặp gỡ với Thị Nở mang đến cho Chí Phèo niềm hạnh phúc, tình yêu, khao khát được yêu thương, quay lại làm người tốt.

-   Nỗi đau khổ, tuyệt vọng khi bị từ chối:
+ Nguyên nhân: Định kiến xã hội cản trở + bà cô Thị Nở.
+ Ban đầu, Chí Phèo shock => đau lòng 'Hắn tưởng … khóc lòng' => Cảm giác shock, tuyệt vọng khi nhận ra bi kịch của mình.
+ Hắn nhìn lại những yêu thương, quan tâm của Thị dành cho mình 'Hắn … mình níu' => muốn giữ lại những tình cảm 'Hắn cố … tay chạm' nhưng bị 'đẩy tay, … điều'.

-    Tâm trạng bi phẫn, đau khổ, tuyệt vọng đến tận cùng:
+ Muốn trở thành người bị từ chối, Chí uống rượu và cầm dao đi
+ Ban đầu, hắn định rẽ vào nhà Thị Nở, nhưng hắn lại đi vào nhà Bá Kiến.
+ Tại đây, Chí nổi giận chỉ vào mặt ông Bá để đòi quyền làm người, quyền được làm người lương thiện 'Tao muốn … thiện lương'.
=> Chí Phèo nhận ra mọi vấn đề của mình đều bắt nguồn từ Bá Kiến =>hắn đâm chết Bá Kiến rồi tự tử.
+ Câu hỏi 'Ai cho … thiện lương?': Câu hỏi đầy ám ảnh, thể hiện khao khát trở lại thế giới của những người lương thiện của Chí Phèo.

c.  Tổng kết chung:
-    Tâm trạng của Chí Phèo phát triển phức tạp và sâu sắc
-  Từ tình trạng không cảm xúc, không tỉnh táo, đến ý thức về số phận, hạnh phúc, khao khát trở thành người lương thiện - đau khổ, tuyệt vọng khi bị từ chối quyền làm người.
-   Nam Cao thật tài năng khi mô phỏng tâm trạng của Chí Phèo với sự đa dạng và sâu sắc.

3.  Kết luận

-     Tổng hợp lại vấn đề
-    Nam Cao đã thành công trong việc mô tả tâm trạng của Chí Phèo, là hình ảnh điển hình của người nông dân bị tha hóa, đặt biệt là khao khát trở về, là nhân phẩm không ai có thể mất đi.

II. Bài văn mẫu Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí phèo trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao
 

1. Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí phèo trong truyện ngắn Chí Phèo, mẫu số 1 (Chuẩn):

Văn học hiện thực là phần quan trọng của văn học Việt Nam, và tác phẩm 'Chí Phèo' của Nam Cao đã tạo dấu ấn mạnh mẽ trong giai đoạn văn học này. Truyện ngắn này tập trung vào nhân vật Chí Phèo, một hình ảnh đặc trưng của người nông dân với diễn biến tâm trạng độc đáo.

Chuyển sang bối cảnh làng quê nghèo đói của Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, Nam Cao đã sáng tạo ra câu chuyện của Chí Phèo, một hình ảnh nổi bật của những bi kịch và thách thức cuộc đời. Tâm trạng của Chí Phèo thay đổi, biến động theo từng giai đoạn của cuộc đời đầy bi thương của hắn.

Chí Phèo xuất hiện đầy nổi bật ngay từ đầu câu chuyện. Mô tả về hắn không cần đến bối cảnh lớn lẻ hay hùng vĩ. Chí Phèo hiện lên bằng tiếng chửi và dáng đi uốn lẻo của một kẻ rượu bia. Những lời chửi của hắn không chỉ hướng ra mà còn ẩn chứa những bi kịch đau lòng.

Chẳng có ai dám nói xấu về cha mẹ, nhưng Chí Phèo lại khác biệt. Từ lúc mới sinh, Chí sống trong cảnh đen tối, 'trần truồng và xám ngắt trong một cái váy đụp để bên cạnh lò gạch bỏ không'. Anh trở thành người mồ côi, bơ vơ, không cha mẹ, không người thân, không nơi nương tựa, không tấc đất cắm dùi. 20 năm đau thương, Chí vẫn giữ tâm hồn thuần khiết và khao khát những giá trị nhân văn trong cuộc sống.

Nhưng vì ghen tuông, lí Kiến hãm hại Chí Phèo, đẩy hắn vào ngục tù. 8 năm sau, Chí trở về với diện mạo mới, đầu trọc lốc, răng cạo trắng bạch, mặt đen cơng cơng. Nhân hình hủy hoại, Chí mất cả nhân tính. Hồn nhiên ngày xưa biến mất, thay vào đó là thói ăn vạ và cướp giật. Chí Phèo trở thành bản sao biến tướng của bản thân trước khi vào tù.

Bài văn Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí phèo trong truyện Chí Phèo

Chí Phèo trở thành công cụ đòi nợ biết nói cho lí Kiến, và cuộc đời hắn chìm đắm trong tội lỗi. Những bi kịch đè nén, cuộc sống gặp khó khăn đã biến Chí Phèo thành con quỷ dữ. Nam Cao không chỉ mô tả tâm lý động chạm mà còn phơi bày sự thực tế đen tối đằng sau sự hủy hoại nhân cách của người nông dân lương thiện.

Tất cả những hành động của Chí đều đẩy hắn vào bi kịch lưu manh, khiến xã hội ruồng bỏ. Người dân sợ hắn, tránh né khi hắn qua, và không phản ứng khi bị chửi. Gặp Thị Nở, người xấu xí nhưng tận tâm, Chí Phèo trải qua một đêm ấm áp. Bát cháo hành nấu bởi Thị Nở làm thay đổi tâm lý của Chí, mở ra một diễn biến phức tạp.

Bát cháo hành đã làm thay đổi tâm hồn của Chí Phèo. Lần đầu tiên, hắn nhận được sự quan tâm, chăm sóc mà không cần phải đe dọa hay cướp giật. Diễn biến tâm trạng của Chí trở nên phức tạp và đầy ẩn dụ.

Gặp Thị Nở làm tỉnh lại nội tâm của Chí Phèo. Hắn nhận ra thời gian, không gian và âm thanh cuộc sống. Tiếng chim hót, tiếng người đi chợ, tiếng thuyền chèo gõ mái... âm thanh của cuộc sống đánh thức hồn người.

Trước đó, Chí Phèo sống vô cảm, tháng ngày qua nhưng sau cuộc gặp Thị Nở, những khao khát lâu nay lại trỗi dậy. Hắn nhớ lại ước mơ bình dị về gia đình và lo sợ sự cô đơn, đói rét và bệnh tật.

Nam Cao tạo nên hình ảnh của Chí Phèo, tâm hồn lương thiện bị che phủ bởi thế giới lưu manh. Tình yêu và chăm sóc của Thị Nở làm tinh thần Chí Phèo thức tỉnh, thay đổi sau cơn ốm, thể hiện tầm nhìn nhân đạo của nhà văn đối với cuộc sống của những người nghèo.

Chí Phèo, sau khi trải qua cơn ốm, thèm khát lương thiện và muốn hòa mình với mọi người. Khao khát được sống làm người, hắn mở lời với Thị Nở, thể hiện lòng chân thành và khát khao mãnh liệt.

Tuy nhiên, sự vui vẻ chỉ kéo dài ngắn ngủi, bi kịch lại trở lại khi Thị Nở từ chối Chí Phèo sau lời nói ác độc của bà cô. Hình ảnh Chí Phèo rơi vào bi kịch tinh thần được mô tả đầy đau đớn.

Chí Phèo đối mặt với bi kịch tinh thần, hiểu rằng mình bị từ chối và ngăn cản. Hắn vật vã trong tuyệt vọng, cố níu kéo cuộc sống làm người, nhưng cuối cùng lại rơi vào hòn gạch, đau đớn và vô cùng tuyệt vọng.

Chìm đắm trong cơn uống rượu, Chí Phèo nhận ra rằng nỗi đau vô tận chỉ càng hiện hữu khiến hắn tỉnh táo hơn. Mong muốn làm người, sống lương thiện, bị từ chối, Chí Phèo khóc lóc. Giọt nước mắt của hắn chứa đựng cảm xúc bi kịch và tuyệt vọng.

Câu nói của Chí Phèo về việc không thể trở thành người lương thiện là lời kết án tội ác của Bá Kiến và cũng là biểu tượng của bi thương khổ đau trong cuộc đời khốn khổ. Chí Phèo quyết định tự kết liễu sau khi giết Bá Kiến, biểu hiện quyết tâm không muốn trở lại cuộc sống lưu manh.

Tâm trạng của Chí Phèo trải qua nhiều biến chuyển, từ vô tâm đến thức tỉnh và khát khao yêu thương, cuối cùng kết thúc trong đau khổ và tuyệt vọng. Nam Cao với tài năng xuất sắc đã tái hiện nội tâm đầy xót xa, sinh động, và làm nổi bật những giá trị của những người nông dân nghèo.

Chí Phèo và tác phẩm cùng tên đã trở thành biểu tượng của văn học Việt Nam. Nam Cao không chỉ để lại dấu ấn riêng biệt trong tác phẩm mà còn gửi gắm nhiều suy nghĩ sâu sắc với câu hỏi đầy ý nghĩa: “Ai cho tao lương thiện?”.

1. Tổng quan về tác giả, tác phẩm và bi kịch của nhân vật

a. Nam Cao (1915 - 1951) là một nhà văn hiện thực đầy ảo diệu, sáng tạo, với tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Tác phẩm của ông xoay quanh hai chủ đề chính: trí thức tiểu tư sản và đời sống của người nông dân. Tác phẩm của ông làm nổi bật tình trạng hủy hoại nhân cách con người. Nam Cao, với khả năng phân tích tâm lý xuất sắc, mở ra những khía cạnh mới và thú vị trong tâm hồn nhân vật. Hãy cùng khám phá diễn biến tâm trạng của Chí Phèo từ buổi sáng gặp Thị Nở đến những khoảnh khắc cuối đời.

b. 'Chí Phèo' là kiệt tác của Nam Cao về đề tài người nông dân, là hiện thân của tài năng vĩ đại của ông. Tác phẩm chìm sâu vào bi kịch tinh thần của nhân vật chính - Chí Phèo. Bi kịch của Chí Phèo có hai phần chính. Đầu tiên, là bi kịch của sự tha hóa, đầy đau đớn và sỉ nhục, khi một con người tốt bụng biến thành một kẻ ác, thậm chí là 'con quỷ tà ác'. Phần thứ hai là bi kịch của việc bị từ chối quyền làm người.

Đoạn mô tả về Chí Phèo từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến những giây cuối cùng của cuộc đời thuộc phần bi kịch thứ hai.

2. Đánh giá chi tiết tâm trạng phức tạp của Chí Phèo.

a. Khiến đầu tiên là sự hồi sinh. Chí Phèo trải qua tỉnh mơ từ cơn say. 'Sau những đêm mê mải uống rượu', 'lúc này hắn tỉnh táo' sau khi gặp Thị Nở, Chí Phèo trải qua những cảm xúc đầy đặn nhân văn. Hắn cảm nhận không gian xung quanh với 'chiếc lều ẩm ướt mới chỉ lờ mờ'. Đặc biệt, hắn lưu ý đến âm thanh quen thuộc của cuộc sống xung quanh: 'Tiếng cười nói từ những người đi chợ; tiếng mái chèo đuổi cá, tiếng hót của chim ngoài kia rất vui vẻ!'. Những âm thanh bình dị đó đã mất đi vì say sưa, khiến hắn trở nên 'điếc tai cả tâm hồn'. Giờ đây, dưới sự sáng tạo của Thị Nở, tâm hồn hắn lại được làm mới, những âm thanh ấy trở lại và thấm sâu vào trái tim hắn như lời kêu gọi sống. Bên cạnh việc cảm nhận bức tranh cuộc sống xung quanh, Chí Phèo cũng nhận thức rõ về tình trạng đau buồn của bản thân (gia già, cô đơn, nghèo đói). Cuộc trò chuyện của hai phụ nữ đã đánh thức ước mơ về một gia đình hạnh phúc, giản dị. Nhưng nay, Chí chỉ nhìn thấy sự thực buồn bã, cô đơn: 'Chí Phèo hình như đã thấy trước số phận già cỗi, đói nghèo và đơn độc của mình, điều này thậm chí còn đáng sợ hơn cả đói đau và lạnh giá'.

Những bài văn Phân tích chi tiết tâm trạng của nhân vật Chí Phèo xuất sắc nhất

b. Sau khi tỉnh mơ, Chí Phèo trở nên tỉnh táo và tràn đầy hi vọng. Khi ăn bát cháo hành mà Thị Nở trao, hắn rơi vào cảm động và tâm hồn được hồi sinh. Hắn 'ngạc nhiên', 'mắt hắn ướt nhòe' khi lần đầu tiên nhận được sự chia sẻ từ người khác. Hắn cảm nhận mùi hương của bát cháo hành giống như mùi hương của tình yêu chân thành và cảm động, hạnh phúc đơn giản và thấm thía lần đầu tiên Chí Phèo được trải nghiệm. 'Trời ơi! Hắn mong mỏi lòng tốt, hắn muốn hòa mình với mọi người! Thị Nở sẽ dẫn dắt hắn', mọi người sẽ mở cửa đón hắn vào xã hội bình đẳng của những con người tốt lành. Họ sẽ trở thành một cặp đôi hoàn hảo. Họ chắc chắn sẽ kết hôn. Thị Nở sẽ quyết định số phận của Chí: được chấp nhận trở lại xã hội loài người hay mãi mãi bị đày đọa trong cuộc sống thú vị? Chí Phèo tràn đầy hy vọng. Nhưng hy vọng vừa nở đã bị đóng lại khi bà cô không cho Thị Nở 'nhảy mũi' đi cưới 'thằng chỉ biết rạch mặt ăn xin'. Chí Phèo nghĩ suy một lúc rồi đột nhiên 'đứng ngồi không yên'. Hắn 'sốc'. Hắn rót thêm rượu. 'Nhưng càng uống càng tỉnh táo! Chao ôi! Buồn'. Hắn cảm nhận sự bay bổng của hương vị cháo hành cũng như hương vị của tình yêu chân thành và cảm động, hạnh phúc đơn giản và thấm thía, lần đầu tiên Chí Phèo thực sự trải nghiệm đã đánh thức nhân tính đã lâu đang bị áp đặt bởi cuộc sống và hình bóng của Chí và 'ôm đầu khóc nức nở'. Đây chính là đỉnh điểm của bi kịch tâm lý trong Chí Phèo.

c. Chìm đắm trong nỗi đau đớn và tuyệt vọng, Chí Phèo quyết định mang theo con dao. Thay vì hướng về nhà Thị Nở như kế hoạch ban đầu (để kết thúc cuộc đời của con đĩ Nở và gã già khọm kia), hắn quyết định đến thẳng nhà Bá Kiến. Dưới tác động của chất cồn, hắn ngày càng nhận ra tội ác của kẻ đã cướp đi hình ảnh và linh hồn của mình. Chí Phèo đưa dao lên, căm hận địch thủ, giết chết Bá Kiến, và sau đó, tự kết liễu cuộc đời. Chí Phèo chết vì không thể tìm ra lối thoát, bị xã hội từ chối.

Đóng lại trang sách 'Chí Phèo', ta vẫn cảm nhận rõ câu hỏi đau đớn và tuyệt vọng của Chí: 'Ai sẽ ban tặng cho tôi lòng lương thiện?'. Đây là một 'Câu hỏi to lớn. Không có câu trả lời' khiến hàng triệu trái tim độc giả xao xuyến: Làm thế nào để sống trong một xã hội tàn bạo với lòng nhân tính? Đây chính là bi kịch lớn nhất của nhân vật này.

Khi tác phẩm kết thúc, Chí Phèo đã rời bỏ cuộc sống. Nhưng hiện tượng Chí Phèo - biểu tượng của hàng vạn nông dân lương thiện bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa, biến chất và khi nhận ra giá trị nhân phẩm thì lại bị xã hội tàn nhẫn từ chối - vẫn tiếp tục. Sự kết thúc chi tiết về cái lò gạch vừa mất đi, vắng bóng qua lại, nhấn mạnh ở cuối tác phẩm khi Thị Nở nhìn xuống bụng và gợi lên trong tâm trí những tưởng tượng kể về điều gì đó.

Đánh giá cuối cùng