Buzz
Nếu trong đoạn 'Chị em Thúy Kiều', chúng ta được chiêm ngưỡng tài năng nghệ thuật tả người của Nguyễn Du trong việc vẽ nên bức chân dung duyên dáng, sắc tài của hai chị em Vân - Kiều, thì đoạn 'Cảnh ngày xuân' lại là một tác phẩm tinh tế khác của ông trong việc miêu tả cảnh vật và tình cảm con người.
Đoạn thơ 'Cảnh ngày xuân' được sắp xếp ngay sau đoạn mô tả tài năng và nhan sắc của chị em Thúy Kiều. Thông qua đoạn thơ này, Nguyễn Du đã vẽ lên một bức tranh về thiên nhiên và lễ hội mùa xuân trong tiết Thanh minh, với sự sống động và rực rỡ. Đây là phần mở đầu, tạo nền cho câu chuyện về cuộc du xuân của Kiều và Kim.
Đầu tiên, bốn câu thơ khởi đầu, với nghệ thuật mô tả độc đáo của Nguyễn Du, tạo ra một bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn ngập sức sống:
Ngày xuân, con én vẫy cánh bay
Bình minh rực rỡ, đã gần bảy mươi
Đất trời xanh mơn mởn tận chân trời
Chiếc cành lê trắng, vài đóa hoa nở rộ.
Hai câu đầu nhấn mạnh về thời gian và không gian. Ngày xuân luôn điều độ, như cánh én nhẹ nhàng vờn bay. Mùa xuân kéo dài chín mươi ngày, đi qua tháng giêng, tháng hai và bước vào tháng ba. Ánh sáng ban mai lan tỏa, rạng ngời khắp nơi.
Trên bầu trời cao, những đàn én mùa xuân bay lượn đầy yên bình. Dưới mặt đất, thảm cỏ non xanh mơn mởn trải dài vô tận. Từ 'tận' khiến cho không gian mùa xuân lan tỏa rộng lớn, mênh mông bao la trong sắc xanh của lá cỏ. Trên thảm cỏ xanh tươi ấy, những đóa hoa lê trắng tinh khôi làm tôn lên vẻ đẹp mới mẻ của mùa xuân.
Sử dụng biện pháp đảo ngữ, tác giả làm nổi bật sắc trắng của hoa lê trên nền cỏ mùa xuân. Với bốn câu thơ ngắn gọn nhưng sắc sảo, Nguyễn Du đã vẽ lên một bức tranh mùa xuân thanh khiết, trong lành và tràn đầy sức sống, mang hơi thở của tự nhiên Việt Nam.
Bốn câu thơ tiếp theo mô tả không khí lễ hội trong tiết thanh minh mùa xuân. Ở hai câu thơ đầu tiên, tác giả giới thiệu sơ lược hai hoạt động chính của mùa xuân: Lễ tảo mộ và hội đạp thanh trong tháng ba mùa xuân.
Trong tiết thanh minh tháng ba
Lễ tảo mộ, hội đạp thanh
Lễ tảo mộ là biểu hiện tinh thần biết ơn, tri ân tổ tiên bằng việc bảo quản và trang trí mộ phần của người đã khuất trong gia đình. Sau lễ tảo mộ, đây cũng là dịp để những trai gái hẹn hò, gặp gỡ và trò chuyện với nhau trong lễ hội đạp thanh. Không khí vui tươi, sôi động và náo nhiệt trong những ngày lễ hội mùa xuân được Nguyễn Du mô tả thông qua những từ ngữ sắc sảo và sinh động:
Đám đông náo nức trên khắp mọi nẻo
Chị em ăn diện, điệu đà trong bộ trang phục xuân
Những người tài tử và những cô gái xinh đẹp bước đi nhẹ nhàng
Xe ngựa chạy như gió, áo quần nhấp nhô theo nhịp bước
Các cụm từ (gần xa, yến anh, chị em, ngựa xe, áo quần) kết hợp với những từ dùng để miêu tả (nô nức, dập dìu, sắm sửa) tạo nên không khí hội xuân phồn thịnh, náo nhiệt. Hình ảnh ẩn dụ: “nô nức yến anh” hình dung những đoàn người rộn ràng đi du xuân như đàn chim én, chim oanh sôi động, tình tứ. Hình ảnh so sánh: “Ngựa xe như nước; áo quần như nêm' mô tả những đoàn người trong lễ hội xuân đông đúc; từng đoàn, từng đoàn người đẩy nhau đi trẩy hội, tưng bừng, sôi động.
Tóm lại: Bằng cách sử dụng các phương pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, phối hợp với những từ ngữ phong phú tạo hình và biểu cảm, nhà thơ đã tái hiện một không khí mùa xuân đông đúc, sôi động; đồng thời tình tự và duyên dáng với sự tham gia của nam nữ thanh niên, trai tài, gái đẹp. Trong ngày hội xuân đó không chỉ có niềm vui mà còn có những khoảnh khắc của lễ tảo mộ qua hai câu thơ:
Người ngắm gò đống ngút ngàn
Thoi vàng rơi rồi vàng lên bay như giấy
Nếu Hội đạp thanh xuất hiện với không khí vui tươi, phồn thịnh, sôi động thì Lễ tảo mộ lại mang một chút nỗi buồn và đề cao giá trị tâm linh của việc tảo mộ, đốt vàng mã cho ông bà, tổ tiên đã qua đời. Đây chính là truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” và tinh thần đạo đức, lòng biết ơn cao quý trong văn hóa dân tộc.
Thông qua tám câu thơ, tác giả đã thành công trong việc mô tả truyền thống văn hóa lễ hội mùa xuân của dân tộc. Đồng thời, đây cũng là một cách sâu sắc của tác giả: sử dụng ngày hội lớn như một bối cảnh, một tiền đề để tả cuộc gặp gỡ đặc biệt giữa Thúy Kiều và Kim Trọng.
Khi đến sáu câu thơ cuối cùng, Nguyễn Du đã thông qua nghệ thuật 'tả cảnh ngụ tình', mô tả thời điểm kết thúc của ngày hội xuân với chút nỗi buồn xao xuyến trong lòng người. Đó là hình ảnh chị em Kiều trở về sau buổi du xuân:
Bóng chiều về phía tây dần dần
Chị em buồn bã bước chậm chạp về
Đi theo dòng nước nhỏ hiền hòa
Phong cảnh bề thanh thanh dịu dàng
Dòng nước uốn quanh nao nao
Cầu nhỏ nho nhắn cuối dòng
Mặc dù cảnh vật vẫn giữ được sự dịu dàng, êm đềm của ngày xuân, nhưng ánh dương đã rũ bóng khi khuất về phía tây. Sự náo nhiệt, sôi động của ngày hội xuân cũng đã kết thúc. Trong lòng người, những cảm xúc lưu luyến, bâng khuâng xen lẫn. Khung cảnh của không gian đã thu hẹp lại trong những bước chân ra về, dòng nước nhỏ hiền hòa và chiếc cầu nhỏ nho nhắn.
Các từ như “nao nao, tà tà, thơ thẩn, thanh thanh” không chỉ mô tả trạng thái của cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng của con người: lưu luyến, bịn rịn, bâng khuâng, tạo ra sự tương phản hoàn toàn với không khí sôi động của ngày hội xuân trong buổi sáng sớm. Đồng thời, chúng khơi dậy trong lòng người đọc những linh cảm về điều sắp xảy ra, như một dự báo cho cuộc gặp gỡ giữa Thúy Kiều và Kim Trọng, hai con người trai tài gái sắc, tại nấm mồ Đạm Tiên.
Tóm lại, thông qua việc sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình cùng với các từ láy, hình ảnh giàu tính tạo hình và biểu cảm, tác giả đã thành công trong việc mô tả bức tranh chiều tà trong ngày hội xuân, lồng ghép tâm trạng của nhân vật. Điều này thể hiện rõ tài năng miêu tả tâm trạng con người của Nguyễn Du.
Trong khi trong 'Kim Vân Kiều truyện' của Thanh Tâm Tài Nhân chỉ có một câu dẫn dắt 'một hôm nhằm vào tiết Thanh minh...' trước khi kể về cuộc gặp gỡ nấm mồ Đạm Tiên và Kim Trọng, Nguyễn Du đã sử dụng điều này để vẽ nên một bức tranh xuân thắm qua từng câu thơ, với vẻ đẹp độc đáo, mang hồn xuân Việt Nam.
Như vậy, qua đoạn trích 'Cảnh ngày xuân', chúng ta có thể nhìn thấy tài năng nghệ thuật 'tả cảnh ngụ tình' độc đáo của Đại thi hào Nguyễn Du. Dưới bút sáng tạo của ông, cùng với những rung cảm nghệ thuật độc đáo về mùa xuân, Nguyễn Du đã thành công trong việc vẽ nên một bức tranh thiên nhiên, lễ hội mùa xuân tươi đẹp, trong trẻo và sống động, gợi lên những cảm xúc sâu lắng trong lòng người.
Nguồn: Sưu tầm
