
'Chị em Thúy Kiều' là đoạn trích nằm ở phần khởi đầu “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, một nhà thơ nhân đạo xuất sắc cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX. Tác phẩm này thành công về giá trị nội dung cũng như nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả nhân vật mà đoạn trích này là một ví dụ tiêu biểu.
Sau khi giới thiệu về hoàn cảnh của Vương viên ngoại, nhà thơ nhắc đến vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều:
'Đầu lòng hai ả Tố Nga,
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân
... Mịn màng trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.'
Bút pháp miêu tả của Nguyễn Du là một cách thức phổ biến trong thơ cổ điển: so sánh vẻ đẹp của con người với những nét đẹp tự nhiên. Trong các nhà thơ khác, cách miêu tả này thường dễ tạo ra các chân dung chung chung, mờ nhạt; nhưng với Nguyễn Du, cách làm này trở nên đầy sáng tạo và phong phú, khiến nhân vật của ông trở nên sống động và đặc sắc.
Đầu tiên, nhà thơ tổng quát về hai chị em Kiều. Thông qua cách gọi trang trọng: Tố Nga (người con gái đẹp), cách đánh giá tổng quát:
Mai cốt cách tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười.
Nguyễn Du đã khẳng định hai chị em Kiều đều rất đẹp. Hình dáng thanh tú yểu điệu (mai cốt cách), tâm hồn trong tráng như sương tuyết (tuyết tinh thần). Rõ ràng họ là con nhà nề nếp, được hưởng thụ một nền giáo dục đầy đủ và tốt đẹp.
Nguyễn Du cực kỳ tỉ mỉ trong việc chọn lựa hình ảnh và từ ngữ để miêu tả. Thúy Vân hiện lên trước mắt độc giả với vẻ đẹp cao quý, kiêu sa:
“Vân nhìn trang trọng khác người,
Trăng tròn sáng rạng, khuôn mặt tỏa nụ cười.
Khuôn mặt xinh đẹp, tươi tắn và hạnh phúc, toát lên sự trọn vẹn và hài hòa. Nụ cười của nàng như hoa nở, giọng nói thanh khiết như viên ngọc rơi trên tấm vàng. Tóc đen mượt của nàng thua xa cả mây. Da trắng của nàng còn trắng hơn tuyết. Có vẻ như tạo hóa đã ban tặng cho Vân những phúc ân mà không gặp sự ghen ghét, ganh đua từ bất kỳ ai, vẻ đẹp đầy sức sống của Thúy Vân tiên đoán cho cuộc sống sau này của nàng sẽ an lành, giàu có, nàng sẽ thưởng thức mọi điều hạnh phúc của một bậc phụ nữ may mắn mà không phải chịu đựng khó khăn, gian truân.
Không phải vô tình Nguyễn Du mô tả vẻ đẹp của Thúy Vân trước, Thúy Kiều sau. Ý đồ của ông là sử dụng vẻ đẹp của Vân làm nền tảng cho vẻ đẹp của Kiều: Vân đã đạt đến đỉnh cao của vẻ đẹp, một mức độ cao nhất mà tạo hóa có thể ban tặng cho một người phụ nữ, nhưng Kiều mới thực sự là đỉnh cao của sắc đẹp, phá vỡ mọi giới hạn đã tồn tại từ xưa đến nay.
Ngay từ câu mở đầu giới thiệu về Kiều, Nguyễn Du đã khẳng định:
“Kiều càng xinh đẹp quyến rũ
So về vẻ đẹp, phần hơn cả là phần của Kiều.'
Vân đã đẹp, nhưng Kiều lại đẹp hơn rất nhiều so với Vân. Vẻ đẹp của nàng là một vẻ đẹp tinh tế, quyến rũ, để lại ấn tượng mạnh mẽ, khiến cho ai đã nhìn thấy một lần đều nhớ mãi. Khi mô tả về Kiều, Nguyễn Du không đi vào chi tiết như khi mô tả về Vân, mà nhà thơ chỉ tập trung mô tả đôi mắt - cửa sổ của tâm hồn của nàng:
“Đôi mắt thần thái, nét thanh xuân,
Hoa gian thua thắm, liễu cũng kém xanh.'
Ánh mắt của Kiều tỏa sáng như nước mùa thu, lông mày của nàng thanh tú như dáng của núi mùa xuân. Trong đôi mắt ấy ẩn chứa một tâm hồn đa cảm đặc biệt, vẻ đẹp của nàng khiến cho hoa phải ghen tỵ, cây liễu phải ganh tị. Tác giả mô tả vẻ đẹp của Kiều tuyệt vời nhưng cũng phản ánh sự lo lắng về tương lai không chắc chắn của nàng. Theo luật nhân quả, mọi thứ tốt đẹp trên thế giới đều khó có thể duy trì mãi mãi. Thúy Kiều có vẻ đẹp không ai sánh kịp, nhưng cô cũng sẽ phải đối mặt với sự ghen tỵ và gian truân từ người khác.
Mô tả về Vân, Nguyễn Du chỉ nhấn mạnh vào vẻ đẹp bề ngoài, hoàn toàn không đề cập đến tài năng. Trong khi đó về Kiều: Vẻ đẹp chỉ đủ một phần, tài năng thì vượt trội hơn. Nàng là một người phụ nữ tài năng và xinh đẹp đầy đủ:
“Tài năng từ trời đã ban cho,
Kết hợp với nghệ thuật thơ ca đậm chất lãng mạn.
Âm nhạc tan chảy trong lòng người,
Tài năng của nàng vượt xa cả Hồ Cầm - thiên tài âm nhạc một thời.'
Thúy Kiều thật sự có nhiều tài: thơ, họa, ca, ngâm,... ít ai được phú quý với nhiều tài năng như vậy cùng một lúc. Đặc biệt là tài chơi đàn đã trở thành đam mê chính của Kiều, không ai có thể sánh kịp.
Ngoài sắc đẹp và tài năng, Kiều còn sở hữu một tâm hồn nhạy cảm đặc biệt. Dường như nàng đã cảm nhận trước số phận bất hạnh của mình, từ đó sáng tác ra khúc đàn Bạc mệnh khiến người nghe phải xót xa.
Bốn câu cuối đoạn mô tả cuộc sống của chị em Kiều:
'Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.'
Những chi tiết trên nhấn mạnh thêm vẻ thanh cao và cao quý trong phẩm hạnh của hai chị em Thúy Kiều.
Một đoạn trích ngắn chỉ 24 câu thơ đã cho thấy sự tài năng nghệ thuật tuyệt vời của Nguyễn Du. Ông là một bậc thầy trong việc sử dụng ngôn ngữ để miêu tả chân dung nhân vật. Mỗi nhân vật trong tác phẩm của ông đều có nét mặt riêng, tính cách rõ nét.
Tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều, tác giả thể hiện sự tình cảm yêu thương và tôn trọng đối với con người, đồng thời ông ngầm khẳng định: Một con người với tài năng và sắc đẹp như Kiều xứng đáng được hưởng hạnh phúc. Số phận bất hạnh của nàng là do tội ác của những thế lực tối ác trong xã hội. Đọc đoạn trích, chúng ta tỏ ra thiện cảm với hai chị em Kiều và cùng tác giả, chúng ta sẽ theo dõi từng bước chân của họ trên con đường đầy chông gai và khó khăn.
Trần Thị Thìn
Trích từ: Mytour