Buzz
Trong cuốn sách “700 bài Phân tích - Bình giảng - Bình luận văn học', thầy giáo Nguyễn Đức Quyền đã chia sẻ rằng, mấy chục năm trước, ông đã có dịp thăm Xuân Diệu và hỏi: 'Nếu sau này, thơ lãng mạn của anh được sử dụng trong sách giáo khoa, anh sẽ chọn bài nào?” Xuân Diệu đã trả lời ngay: “Bài Vội vàng'. Đã hai mươi năm trôi qua, bài thơ “Vội vàng” đã trở thành một phần của sách giáo khoa Văn 11, với những dòng thơ trở thành kí ức trong lòng hàng ngàn, hàng vạn chàng trai, cô gái thời học sinh trên khắp mọi miền đất nước:
“Tháng giêng tươi như đôi môi gần”...
“Xuân ơi, ta muốn đắm chìm trong hương sắc của ngươi!”.
“Vội vàng' được xem là một trong những tác phẩm nổi bật nhất trong tập “Thơ thơ' (1938). Dù đã trải qua hơn 60 năm, nhưng những ý tưởng mới về thời gian, về tuổi trẻ, về sự yêu đời và yêu cuộc sống... cùng với một giọng điệu thơ đầy nồng nhiệt, say mê vẫn thu hút chúng ta một cách đặc biệt. Đây là một đoạn thơ từ phần hai của bài “Vội vàng” thể hiện sự nhận biết về thời gian của nhà thơ Xuân Diệu:
Xuân đang đến, ngụ ý là thời gian đang trôi qua
.....................
Trên khắp sông núi, vẫn nghe tiếng ru yên bình...”.
Hai câu thơ mở đầu, với kiểu ngắt nhịp 3/5, khi được đọc lên, ta cảm nhận được sự nhảy nhót của mùa xuân, của thời gian:
“Xuân đang đến /nghĩa là xuân đã bắt đầu
Xuân vẫn non /nghĩa là xuân sẽ mãi non ”
Những từ ngữ: “đang đến' và “bắt đầu', “vẫn non' và “mãi non” tương ứng, tạo ra sự đối lập, diễn tả sự chuyển động không ngừng của mùa xuân và thời gian. Bước tiến của mùa xuân, dòng chảy của thời gian không ngừng mài mòn. Trong hiện tại “đang đến' đã trở thành “bắt đầu' một cách rất mạnh mẽ. Chữ “đang' đã biến thành “bắt đầu' một cách lãng mạn, rất thơ. Trong hình dáng “vẫn non' đã gợi lên một tương lai mãi mãi non”. Cách thi sĩ cảm nhận về thời gian và mùa xuân là tinh tế và biểu cảm. Đó là một ý tưởng rất tiến bộ. Cũng như chữ “non' và “mãi non' đó, ông đã có những cảm nhận rất độc đáo với một tâm hồn lãng mạn và đôi mắt xanh non:
“Tình yêu đến, tình yêu đi, ai hay
Trong sự gặp gỡ đã chứa đựng sự chia ly...
(...) Nhanh lên đi! Vội vàng bước lên đi!
Em, em ơi! Tình yêu đang dần già đi rồi...'
(Thúc giục)
Và ông cũng nhìn thấy sự phát triển và biến đổi không ngừng của mọi vật. Mùa xuân, thời gian và sự sống thật là kì diệu:
“Chưa lâu trước vẫn là hoa
Mới hương thơm tỏa ra
Thoáng như một sự nghi ngờ
Chắc chắn đã có thật'.
(Quả sấu non treo cao)
Bảy dòng thơ tiếp theo phản ánh sự đối lập giữa tuổi trẻ, cuộc sống và thời gian, cũng như vũ trụ. Đó cũng là bi kịch của cuộc đời, của con người. Khi “mùa xuân kết thúc”, tuổi trẻ trôi qua “cũng đồng nghĩa với việc tôi cũng mất đi'. Mất đi một phần ý nghĩa của cuộc sống. Tuổi trẻ thật đáng quý biết bao! Mỗi người chỉ có một thời kỳ thanh xuân. Cũng giống như thời gian trôi đi, tuổi trẻ không bao giờ trở lại:
“Mùa xuân kết thúc tức là tôi cũng mất'.
“Bầu trời dường như hẹp hòi' nhưng “trái tim tôi mở rộng', mong muốn sống mãi không già, muốn trẻ mãi. Quy luật của cuộc sống thật khắc nghiệt: “Không cho ai thời trẻ dài lâu'. “Hoa đẹp không tồn tại mãi - Người có một kiếp thanh xuân” (Nguyễn Du). 'Mỗi năm một tuổi như một mảnh xuân phai...' (tục ngữ). Một lần nữa, nhà thơ đặt ngôn từ trong sự tương phản giữa “mở rộng” và “hẹp hòi', để diễn đạt cái nghịch lý của cuộc sống con người. Cũng là cách độc đáo để cảm nhận thời gian trong thơ ca:
'Trái tim tôi mở rộng, nhưng bầu trời dường như hẹp hòi
Không cho ai thời trẻ dài lâu”.
Mùa xuân là một chuỗi vòng lặp (xuân qua, xuân lại, xuân vô tận) nhưng trong cuộc đời chỉ có một thời thanh xuân. Tuổi trẻ “không thể lặp lại hai lần'. Vũ trụ vô tận nhưng cuộc sống con người hữu hạn. Cuộc đời chứa đựng nhiều bi kịch. Mỗi người đều mong muốn mãi trẻ không già, mong muốn sống mãi trong tuổi thanh xuân. Tiếng thơ vang lên như một lời than thở nuối tiếc:
Chẳng cần phải nói rằng mùa xuân vẫn luôn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ không thể quay lại hai lần!
Dù trời đất còn tồn tại nhưng tôi không thể mãi mãi
Vì vậy tôi tiếc cả đất trời'.
“Tiếc cả đất trời' bởi vì không được trẻ mãi để thưởng thức hết vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Đó là sự yêu đời và ham muốn sống, khát khao được sống một cuộc đời tràn đầy với tuổi trẻ:
'Mười chín tuổi, hỡi những nàng má hồng.
Chim ríu rít, là tuổi ước mơ rực rỡ!
Hỡi chàng trai phong trần mãi hát vang,
Mười chín tuổi! không có hai lần hoa nở!'.
('Đẹp” - Xuân Diệu)
“Tuổi trẻ không bao giờ trở lại lần thứ hai' giống như “Mười chín tuổi! không có hai lần hoa nở!', đó là bi kịch của cuộc đời, từ xưa đến nay. Chỉ khi có lòng ham sống và yêu đời mới có thể cảm nhận sâu sắc bi kịch ấy. Vì vậy, không nên lãng phí thời gian và tuổi trẻ.
Hai câu thơ cuối rất đầy cảm xúc. Nhà thơ cảm thấy xúc động khi nghe thấy thời gian trôi qua, tiếng “rì rào tiễn biệt' của sông núi, của cảnh vật. Xuân Diệu rất nhạy cảm với sự biến đổi của thời gian, “hương”, “vị' của những năm tháng “trôi qua' trong dòng chảy không ngừng. Đó là một cách độc đáo để cảm nhận thời gian, một cách rất thơ, rất tinh tế:
“Hương vị năm tháng đều trải đều,
Khắp nơi sông núi vẫn rì rào tiễn biệt'.
Đoạn thơ trên thể hiện vẻ đẹp của thơ Xuân Diệu: sự tỉ mỉ trong từ ngữ, sự tinh tế trong cảm xúc và diễn đạt. Một quan niệm về cuộc sống rất tiến bộ, về thời gian, về mùa xuân và tuổi trẻ. Sự cá nhân được khẳng định. Sống hết mình, sống với tình yêu - đó là những ý tưởng đẹp, vẻ đẹp của một tâm hồn lãng mạn - “Vội vàng' không phải là sống gấp, như một số người đã hiểu nhầm.
