Phân tích đoạn thơ mở đầu trong bài thơ Sang thu

Bài viết: Phân tích đoạn thơ mở đầu trong bài thơ Sang thu của Hữu Thịnh

Mẫu văn phân tích đoạn thơ mở đầu trong bài thơ Sang thu

Văn bản:

Trong những bản thơ cách mạng của Việt Nam, tiếng thơ của Hữu Thỉnh nổi bật và đặc sắc. Sinh ra tại vùng quê Vĩnh Phúc, ông gia nhập quân đội vào năm 1963 và trở thành một cán bộ văn hóa, những năm tháng ông trải qua trong quân đội đã góp phần hình thành phong cách sáng tác của ông. Chủ đề chính của ông thường xoay quanh cuộc sống nông thôn và mùa thu quê hương. Bài thơ Sang thu, viết vào năm 1977 và xuất hiện trong tập thơ 'Từ chiến hào đến thành phố', là một minh chứng rõ nét. Bài thơ tinh tế miêu tả sự chuyển biến của thiên nhiên từ cuối hạ sang đầu thu, đồng thời thể hiện tình yêu sâu đậm của tác giả đối với thiên nhiên và quê hương. Khổ đầu tiên mở ra một không gian bình dị và huyền bí của buổi giao mùa:

'Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào gió se lạnh
Sương rơi qua ngõ hẹp
Thấy mùa thu đã về...'

Khổ thơ đầu tiên này thuộc thể thơ 5 chữ, gồm ba khổ thơ ngắn gọn, như ba bức tranh tuyệt vời về khoảnh khắc sang thu. Bức tranh đầu tiên là biểu tượng của sự xao xuyến và cảm xúc trước vẻ đẹp tinh khôi của thiên nhiên trong những khoảnh khắc giao mùa.

'Bất chợt nhận ra hương ổi' - Câu thơ như là lời thốt lên đầy cảm xúc và sự bất ngờ của nghệ sĩ khi phát hiện mùi hương quen thuộc. Mùi hương ổi là một phần không thể thiếu trong kí ức tuổi thơ của tác giả. Khi mùa thu về, những quả ổi chín ngọt trên khắp vườn ổi ở quê hương Vĩnh Phúc bắt đầu lan tỏa hương thơm, làm cho trái tim người ta tràn đầy niềm vui. Trong nốt nhạc mở đầu của bài thơ Sang thu, từ 'bỗng' đóng vai trò quan trọng. Từ này không chỉ làm mở đầu câu thơ mà còn mang đến sự đột ngột, như là một lời chào đón hương ổi thân thương quay trở lại cùng với mùa thu... Chỉ với câu thơ ngắn, nhà thơ đã tạo ra một không gian bâng khuâng và những cảm xúc xao xuyến đầu tiên.

Bút pháp thơ tài năng của Hữu Thình hiện rõ trong cách sử dụng từ ngôn ngữ: 'Phả vào trong gió se'. Động từ 'phả' xuất hiện để mô tả hương thơm đặc trưng của quả ổi chín, đang làm đầy không gian. 'Phả' có ý nghĩa của sự nồng nàn, đậm đà khi mùi hương thu ùa về. Thông qua động từ này, đọc giả cảm nhận rõ hương vị của quả ổi. Đặc biệt khi nó liên kết với từ 'gió se'. Ở đây, phong cảnh thiên nhiên lại được truyền đạt qua giác quan xúc giác: không khí mát mẻ, làn gió nhẹ mang theo hơi se sắt từ đâu đó. Khí hậu dịu dàng sẽ khiến tâm hồn con người trầm lắng, thưởng thức hương thu. Ta có thể tự hỏi liệu hương ổi có mang theo hơi se lạnh, hay là gió thu đang thúc đẩy quả ổi chín thơm trên cành. Hữu Thỉnh đã không chỉ miêu tả mùi thơm, mà còn gợi lên sự thay đổi của thời tiết, thể hiện tính đa nghĩa và biểu cảm trong thơ của ông, một nhà thơ thành công khi nói về những nét đẹp của làng quê.

Nếu nói về mùa thu sang, thì dấu hiệu của sự chuyển đổi của đất trời là những lớp sương nhẹ nhàng:

Sương mảnh manh qua con ngõ.

Mỗi sớm mai, hoặc lúc chiều buông, không gian xóm làng bỗng trở nên mơ hồ, khi tia sương mù mặt trời lay động những khu vườn, những hàng rào, cánh đồng hay dòng sông, tạo nên khung cảnh huyền bí, cuốn hút tâm hồn với đủ suy nghĩ và cảm xúc. Thuật ngữ 'chùng chình' hiếm khi được sử dụng để mô tả cảnh đẹp. Nhưng ở đây, nhà thơ đã đặt nó vào bối cảnh của câu thơ mô tả vẻ đẹp của mùa thu, để làm sống lại hình ảnh sương mù. Sương như đang do dự, chậm rãi, một nửa muốn về, một nửa không, giống như những bước chân đầu tiên của nàng thu, nhẹ nhàng và e thẹn. Kết nối với thơ ca Việt Nam, khoảnh khắc chuyển mùa từ hạ sang thu thường được nhiều nhà thơ miêu tả. Trong đó, Xuân Diệu đã có những dòng thơ:

Đôi khi, mặt trăng tự do chìm đắm
Ở xa xa, mọi thứ nhạt nhòa dưới tầng sương mờ...

(Thu về)

Hai tâm hồn thơ mộng gặp nhau dưới cảm xúc của mùa thu, với tấm sương mờ bắt đầu lan tỏa lên khắp cảnh vật, làm cho tâm hồn thi sĩ tràn ngập những tưởng tượng và cảm nhận sâu sắc. Vì mùa thu là thời kỳ của thơ ca, là khoảnh khắc của kí ức và tình cảm hoài niệm. Bức tranh thu đẹp từng khoảnh khắc được tô điểm bởi bàn tay nghệ sĩ đam mê thiên nhiên.

Với hương ổi ngát, cùng làn gió se lạnh, và tấm sương mờ mịt... nhà thơ đã miêu tả tinh tế những biến đổi tuyệt vời nhất của bức tranh thiên nhiên trong khoảnh khắc chuyển mùa. Trong bồi hồi tâm trạng, ông đặt ra một câu hỏi tu từ như một sự dự đoán chắc chắn:

Có vẻ như mùa thu đã bắt đầu...

Một câu hỏi tu từ được xem như là một lời tuyên bố, không cần phải có câu trả lời, vì chính câu hỏi đã nói lên tất cả, là câu trả lời ngay từ ban đầu. Sự tinh tế của Hữu Thỉnh thể hiện qua việc sử dụng từ ngữ 'Có vẻ như', vì mùa thu chưa chắc đã đến hoàn toàn. Đây chỉ là những dấu hiệu đầu tiên. Mùa hạ vẫn hiện hữu, nhưng bước chân của mùa thu dần trở nên rõ ràng. Bằng cách nhấn mạnh vào ý chuyển đổi mùa này, nhà thơ giúp độc giả hiểu sâu hơn về vẻ đẹp tuyệt vời của bản thân ý thơ.

Bài thơ về mùa thu nói chung và đặc biệt là khổ thơ đầu tiên đã sử dụng hình thức thơ năm chữ với một lối viết hết sức tinh tế và từng chọn lọc từng từ ngữ. Hình ảnh thơ đơn giản nhưng tràn ngập vẻ đẹp xúc động. Qua bức tranh phong cảnh, nhà thơ đã sử dụng ngôn từ tinh tế để làm cho chúng ta yêu thêm vẻ đẹp của quê hương khi mùa thu đang đến.

Bắt đầu bài thơ Sang thu, ta bắt gặp một giai điệu êm đềm, như là tiếng nhạc nhẹ đưa chúng ta vào không gian của một tình ca thu. Giai điệu ấy, ngắn gọn nhưng tinh tế, đưa chúng ta qua bức tranh chuyển động của thiên nhiên, lúc mùa thu mới về. Hữu Thỉnh đã vẽ nên khoảnh khắc lạc quan, hứng khởi, và ngập tràn cảm xúc trong sự chuyển mình của mùa thu.

""""---HẾT""""---

Bài thơ Sang thu không chỉ là một tác phẩm xuất sắc trong giáo trình ngữ văn lớp 9, mà còn là một bức tranh đẹp của sự chuyển giao thuận lợi. Không chỉ giới hạn ở khúc thơ đầu, tinh tế và hùng vĩ, tình yêu thiên nhiên rực rỡ trong từng câu từ của bài thơ này là điểm độc đáo và quyến rũ. Ngoài việc đọc Phân tích bài thơ Sang thu, học sinh cũng có thể tìm hiểu thêm về vẻ đẹp của mùa thu qua những góc nhìn khác nhau.