Phân tích giá trị nhân văn trong tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ

       Tinh thần nhân văn đã trở thành cốt lõi của nhiều tác phẩm văn học, được thể hiện qua nhiều mặt và hình thức. Trong văn học trung đại, một trong những biểu hiện của tinh thần nhân văn là lòng nhân ái dành cho số phận mong manh, đầy bất hạnh của người phụ nữ. Qua tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ, ý nghĩa ấy được thể hiện qua tình cảm sâu nặng của tác giả với vẻ đẹp và đau thương của người phụ nữ.

      Người phụ nữ Việt Nam đã được ca tụng vì vẻ đẹp dịu dàng, kín đáo và lòng nhân ái bao dung. Người phụ nữ xuất hiện trong “Chuyện người con gái Nam Xương” cũng như vậy. Đó là nàng Vũ Nương, xinh đẹp và tự trọng.

       Nàng được biết đến với “dáng vẻ hoàn hảo' từ xa gần. Trương Sinh - một người “con nhà giàu” phải dùng mọi cách để cầu hôn nàng. Không chỉ thế, nàng còn là người phụ nữ hiền lành, tốt bụng, người vợ hiền, người mẹ ân cần.

      Trong cuộc sống hằng ngày, mặc dù chồng “đa nghi và thường cãi vợ”, Vũ Nương vẫn giữ gìn hòa thuận. Khi chiến tranh làm họ chia xa, Vũ Nương luôn lo lắng cho an toàn của chồng: “Anh đi, em không mong đeo đuổi vinh quang, chỉ cầu cho anh mạnh khỏe, trở về bình yên. [...] Nhìn bầu trời rộng lớn, em nhớ đến quê nhà, ngóng chờ những ngày anh về”. Vậy là nàng không quan tâm đến sự giàu có, chỉ muốn giữ gìn hạnh phúc gia đình. Xa chồng, Vũ Nương vẫn trung thành và luôn hướng về anh: “Thời gian trôi qua, đã nửa năm, mỗi khi thấy bướm bay trong vườn, mây che kín núi, nỗi buồn về phía trời xa không thể nào ngăn cản được'.

      Với con, Vũ Nương đã tận tâm nuôi dưỡng, chăm sóc, yêu thương và ân cần (đến mức một hành động bình thường của nàng đã dẫn đến cái kết bi thảm...).

       Khi Trương Sinh trở về, đem lại cho Vũ Nương một sự oan trái đầy kinh hoàng; bằng những lời nói tàn bạo và xúc phạm nàng. Tuy vậy, ngay cả lúc đó, Vũ Nương vẫn nói lên sự chân thành, thổn thức và hy vọng về một cuộc sống gia đình hạnh phúc.

       Không chỉ thế, với vai trò cá nhân trong xã hội, Vũ Nương còn tỏ ra rất kiêng nhẫn và tự trọng. Bị chồng hiểu lầm, bị bắt oan và tổn thương, dù vẫn khao khát hạnh phúc ở thế gian này nhưng Vũ Nương đã lựa chọn cái chết để bảo vệ phẩm giá và danh dự của bản thân. Hành động này thể hiện sự tự trọng, ý thức bảo vệ phẩm chất và danh dự trong người phụ nữ đáng quý này.

        Khen ngợi vẻ đẹp của “người con gái Nam Xương”, Nguyễn Dữ đã góp phần vào việc ca ngợi những người phụ nữ đầy nhân đạo trong văn học thời Trung Đại. Bên cạnh Vũ Nương của Nguyễn Dữ, ta cũng không thể quên Thúy Kiều, Thúy Vân của Nguyễn Du, người chinh phụ trong thơ của Đặng Trần Côn và Đoàn Thị Điểm,...

       Tuy nhiên, trong xã hội phong kiến thời kì suy tàn, những đẹp đẽ thường đi kèm với nỗi đau khổ và những bi kịch không thể lường trước: “Chữ tài gắn liền với chữ tai một vần”. Lúc ấy, văn học lại đưa ra tiếng nói đồng cảm với những số phận bị “gió cuốn sóng vùi” không biết đi đâu.

       Vũ Nương của Nguyễn Dữ cũng phải đối mặt với nhiều bất hạnh.

       Trước hết, nàng phải chấp nhận một cuộc hôn nhân không được tự chủ. Với vẻ đẹp tự nhiên, nàng xứng đáng được chọn lựa một người chồng tài năng và đức độ. Nhưng không may, số phận chỉ dành cho nàng một Trương Sinh. Đó là một kẻ vô tri thức nhưng giàu có “con nhà hào phú” “xin mẹ trăm lạng vàng” để cưới nàng. Người phụ nữ vĩ đại này không được phép quyết định cho mình một người chồng xứng đáng. Cuộc hôn nhân của nàng chỉ là một thỏa thuận kinh doanh, một sự trao đổi bằng vàng bạc.

       Khi về nhà chồng, Vũ Nương phải cẩn trọng trước con người đa nghi của Trương Sinh: “đối với vợ cẩn thận đến mức quá mức”. Nhưng hạnh phúc là một công đồng của cả hai bên vợ chồng. Sau bao năm chờ đợi chồng trở về, giá trị mà Vũ Nương nhận được thực sự đáng thương.

        Khi chồng đi lính, để con giải trí và dỗ dành, Vũ Nương chỉ trở thành bóng dáng trên tường rồi nói với con rằng đó là cha của nó. Nhưng ý định tốt lành của nàng đã bị hiểu lầm. Nghe con kể về cha đêm đêm về thăm, Trương Sinh đã nghi ngờ sự chung thủy của Vũ Nương với trái tim nhiệt thành của mình. Anh ta nghe lời con mà không suy nghĩ: “Anh hay ghen, khi nghe con kể như vậy, đoán rằng vợ xấu xa, nghi ngờ càng sâu, không thể giải quyết'. Sau đó, anh ta ngụ ý, phán đoán mà không lắng nghe lời bào chữa của vợ, đối xử không công bằng, tàn ác với Vũ Nương: “chỉ dùng lời này kia để phạt nàng, và đuổi nàng đi”.