Phân tích hai câu thơ trong Truyện Kiều: Nỗi đau...tiếng kêu.

Nỗi đau thay số phận phụ nữ,

Lời nói bất công cũng là điều chung.

1.    'Số phận' ở đây chỉ sự số mệnh, số phận. Theo quan điểm cổ xưa, số phận của con người được quyết định bởi một lực lượng siêu nhiên, thiêng liêng. Câu đầu tiên là lời than thở về số mệnh đau đớn của phụ nữ.

'Bất công' hoặc mệnh bất công là sự bất công, số phận đen tối, trải qua nhiều nỗi đau không công bằng. 'Mệnh bất công' không chỉ là của riêng ai mà là điều 'chung', là số phận đáng thương của hầu hết phụ nữ trong xã hội cũ. Hai câu thơ này là tiếng khóc của Thúy Kiều khi đứng trước nghĩa trang Đạm Tiên một buổi chiều Thanh minh. Đó là tiếng khóc của nàng cho tất cả những phụ nữ tài năng và bất công ngày xưa, cũng như cho chính bản thân mình trong tương lai (dự cảm). Ý thơ này có tính trừu tượng cao, thể hiện sâu sắc tinh thần nhân đạo của Nguyễn Du qua Truyện Kiều.

2.   Đoạn thơ đã tả lại bi kịch của phụ nữ xưa: đau đớn, bất công. Nguyễn Du đã sống trong thời đại tối tăm của chế độ phong kiến, nơi mà bất công và tàn bạo là thứ thống trị. Truyện Kiều đã phản ánh một cách chân thực và sâu sắc thực tế đen tối đó của xã hội phong kiến:

Trải qua những cay đắng bất công,

Đau đớn từ những điều trông thấy.

'Số phận phụ nữ' trong xã hội ấy là 'đau đớn', là 'mệnh bất công', tủi nhục không kể xiết. Phong tục pháp luật của phong kiến cứng nhắc, cổ hủ: trọng nam khinh nữ, luật 'tam tòng' như một sợi dây oan nghiệt thắt chặt vào cổ phụ nữ (phụ phụ, ra nước nào phụ xuất giá, chồng ra nước nào phụ theo...). Sự thân phận của phụ nữ chỉ là việc lo lắng cho nhà cửa, không được giáo dục, không có quyền lợi nào trong xã hội. Nam nữ 'thụ thụ bất thân'. Phụ nữ và vẻ đẹp của họ chỉ là để 'vui vẻ' cho vua chúa, quan lại, người có quyền lực... Hai chữ 'mệnh bất công' trong thơ đã cực kỳ mô tả nỗi 'đau đớn', sự tủi nhục của những người phụ nữ.'

Nguyễn Du đã phản ánh một sự thực đau lòng trong xã hội phong kiến suy tàn, đổ nát. Nạn nghèo, dịch bệnh, bất công áp bức nặng nề từ vua quan, chiến tranh, loạn lạc đã khiến người dân sống trong máu, nước mắt và đói khổ. Phụ nữ và trẻ em là những nạn nhân đau lòng nhất: góa phụ, mồ côi... Có những phụ nữ phải ăn xin 'chết lăn r rolling to the destination, with the flesh and fat being eaten by wolves' (Những điều trông thấy). Có những người phụ nữ 'nổi danh về tài sắc' nhưng lại bất công:

'Làm vợ khắp nơi,

Sống đời như ma không chồng' (Đạm Tiên).

Có những cô gái hiền lành, tài năng nhưng phải chịu nhiều khổ đau vì số kiếp 'chịu cảnh' như Thúy Kiều 'Thành lâu hai lần, thành y hai lần' (Thúy Kiều)...

Nguyễn Du, qua trải nghiệm của cuộc đời mình, đã phải trải qua mười năm lưu lạc, không có thuốc giảm đau khi ốm đau, vợ con bỏ lại, anh em tan tác (Anh em tan tác, nhà không có - Ngày tháng xoay vần tóc bạc rồi - Thơ chữ Hán), nên ông đã có lòng đồng cảm sâu sắc, lòng trỗi dậy vô hạn với những nỗi đau của người phụ nữ bạc mệnh. Ông đã lên tiếng phản ánh những lực lượng ác độc, tàn bạo (quan lại, bọn lưu mạnh, bọn buôn thịt bán người, tiền bẩn và bạo lực...) đã đè nén quyền sống và hạnh phúc của con người, của phụ nữ. Truyện Kiều là tiếng kêu thương bắt trước, tiếng oán trách, tiếng buồn. Tiếng kêu thương ấy, nhà thơ đã đổ vào số phận của một người phụ nữ 'Những là oan khổ lưu lạc - Chờ cho hết kiếp còn gì là thân!'.

Hai câu thơ:

Nỗi đau thay số phận phụ nữ,

Lời nói bất công cũng là điều chung. như Tố Hữu đã nói 'còn đọng nỗi đau nhân tình'; 'Tố Như ơi lệ chảy quanh thân Kiều!...'. Nó chứa đựng tinh thần nhân đạo cao quý.

3.  Câu thơ của Nguyễn Du vẫn khiến lòng người xúc động đến ngày nay. Cách mạng đã khẳng định quyền bình đẳng giữa nam và nữ. Phụ nữ đã có vai trò to lớn trong xã hội. Đảm đang công việc nhà, sản xuất, học hành và chiến đấu: