Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người trong đoạn trích Người lái đò sông Đà

Đề bài: Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người trong đoạn trích Người lái đò sông Đà

Dàn ý và mẫu văn phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người trong đoạn trích Người lái đò sông Đà
 

I. Dàn ý Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người trong đoạn trích Người lái đò sông Đà

1. Bắt đầu

- Giới thiệu về tác giả và tác phẩm.
- Nêu vấn đề cần phân tích.

>> Khám phá thêm 5 cách viết phần mở đầu trong bài tùy bút về người lái đò sông Đà tại đây

2. Thân bài

a. Hình tượng sông Đà:

* Sự tráng lệ, mãnh liệt:
- Mô tả cuộc sống khó khăn và đầy thách thức của người lái đò sông Đà. Sự mạnh mẽ, dữ dội của con sông được tô điểm bằng những hình ảnh ấn tượng như 'cảnh đá bờ sông vững chãi', 'ngọ mới mặt trời mọc', 'sự chẹt chạc của sông như yết hầu', và những sự kiện như 'con nai con hổ vượt bờ'.
- Âm thanh kinh ngạc:
+ Mô tả âm thanh đáng sợ tại quãng mặt ghềnh Hát Loóng với 'luồng gió cuồn cuộn gầm ghè suốt năm'.
+ Miêu tả âm thanh nước ặc ặc như 'cửa cống cái bị sặc', cùng với sự biến đổi của giọng nước dưới Sơn La như là 'oán trách, van xin, khiêu khích, và chế nhạo'.

- Những điểm hấp dẫn:
+ 'như cái giếng bê tông treo lơ lửng trên dòng sông sẵn sàng làm nơi dựng móng cầu'.
+ Tuy mang vẻ đẹp tinh tế và trong trẻo, nhưng với sự hung bạo của con sông, chúng trở thành những cạm bẫy đáng sợ.
- Nham hiểm, tinh quái, đã lột xác qua nhiều chiến trận, mưu mẹo và đợi chờ những con mồi không đề phòng, dại dột bơi vào.
+ Lũ đá trình diễn bản năng 'ngỗ ngược', 'nhăn nhúm', 'méo mó', trải dài bờ sông.
+ Sử dụng chiến thuật của 'thần sông thần đá' để tạo ra 'trận chiến thạch trùng' với ba ải đầy nguy hiểm, ải sau khó khăn hơn ải trước, sống chật chội, chín đoạn nguy hiểm, một sống, đối mặt với tất cả những người lái đò trên sông.

* Vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình:
- Nhìn từ trên cao, sông Đà uốn lượn như một dây thừng dài liên kết đất Tây Bắc.
- Gần gũi hơn, sông Đà hiện thân như một mỹ nhân quyến rũ, hấp dẫn với dòng chảy lôi cuốn.
- Vẻ đẹp phong phú, đổi màu theo từng mùa trong năm.

b. Hình tượng con người:

* Diện mạo, tính cách:
- Một ông lão sống trong cái tuổi thất thập cổ lai hy, vô danh, vô tuổi, hàng ngày phải gánh chịu gian khổ lao động để sống sót trên dòng sông khắc nghiệt, đầy thủ đoạn.
- Vẻ ngoài phản ánh hết khắc khổ của con người gắn bó với miền rừng sông nước, đầy đau thương.
- Với ông, việc chèo đò qua sông Đà không chỉ là vì miếng cơm áo, mà còn là niềm đam mê, lòng khao khát vượt lên mọi khó khăn.
- Ông lão đã vượt qua hàng trăm lần chèo ngang sông Đà, trong đó có đến 60 lần ông đảm nhận vị trí lái đò.
- Sông Đà để lại trên ông nhiều dấu vết 'củ nâu', như Nguyễn Tuân đã mỉa mai là 'những huy chương lao động hạng nhất' ghi chú về những trận chiến dũng cảm của ông trên chiến trường sông nước.

* Sự hùng vĩ trong đồng lực lao động của ông lão trong hành trình chinh phục dòng sông:
- Ông lão tỏ ra như một nghệ sĩ, tận tâm và tỉ mẩn với công việc của mình, hết lòng với nghề nghiệp và cuộc sống.

3. Kết bài

Tổng kết nhận định. Các em có thể tham khảo Phần kết bài về người lái đò sông Đà nếu cần thêm ý tưởng khi viết phần kết luận.

II. Bài văn mẫu Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người trong đoạn trích Người lái đò sông Đà

Tips Bí quyết phân tích đoạn văn, đoạn thơ hay, sáng tạo

Nguyễn Tuân (1910-1987) là một trong những nhà văn xuất sắc và nổi bật của văn học Việt Nam hiện đại. Với phong cách uyên bác và độc đáo, ông để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả. Tác phẩm nổi bật của Nguyễn Tuân, Tùy bút Sông Đà, mang đến hình ảnh sống động về thiên nhiên và con người miền Tây Bắc. Trong đoạn trích Người lái đò sông Đà, ông diễn đạt tinh tế về vẻ đẹp hùng vĩ và trữ tình của dòng sông.

Đoạn trích mô tả về sự khác biệt của sông Đà, chảy về hướng Tây, tạo nên một đặc điểm độc đáo. Nguyễn Tuân, như một nhà thám hiểm văn hóa, chú ý đến những đặc điểm độc lạ và tạo nên những hình ảnh mới mẻ, hấp dẫn. Ông sử dụng từ ngữ sống động để mô tả vẻ đẹp của sông Đà, kết hợp chất điêu khắc, hội họa và điện ảnh một cách độc đáo.

Sông Đà không chỉ là một sự hùng vĩ và dữ dội, mà còn là một sinh thể sống động, mang theo nét cá tính mạnh mẽ. Nguyễn Tuân giúp độc giả hình dung được về những khía cạnh đặc sắc của dòng sông này, từ cảm nhận của ông về sự hoang sơ, kỳ vĩ cho đến những âm thanh ghê gớm, tạo nên một bức tranh sống động về sông Đà, như một thủy quái khổng lồ đang giữ gìn bí mật của mình trong rừng Tây Bắc.

Ngoài những cảnh quay và âm thanh mạnh mẽ đáng sợ, sông Đà còn sở hữu một hiện tượng đặc biệt và cũng là nỗi kinh hoàng của người lái đò - đó là những cái hút nước huyền bí. Nguyễn Tuân, như một nghệ sĩ tài ba và đạo diễn điện ảnh, đã tạo ra những hình ảnh tuyệt vời và độc đáo về những cái hút nước trong Tùy bút Sông Đà. Chúng 'giống như giếng bê tông treo xuống sông, với mặt giếng làm từ nước sông trong suốt như thủy tinh, tạo nên một bức tranh 'cốc pha lê nước khổng lồ'. Tại giữa dòng sông, nó giống như một 'cột nước cao đến vài sải',... Những hút nước trong tác phẩm của Nguyễn Tuân không chỉ mang lại vẻ đẹp duyên dáng mà còn là những cạm bẫy nguy hiểm. Với những người không thành thạo, đây có thể là nơi đe dọa tính mạng. Nguyễn Tuân, với tâm hồn phiêu lưu và nghệ sĩ, đã tưởng tượng ra cảnh kịch ghe rợn khi một nhiếp ảnh gia ngồi thuyền và tất cả mọi thứ rơi vào xoáy nước, ghi lại khoảnh khắc kinh hoàng như một bức tranh hoạ sĩ vẽ bằng cây gậy phèn. Điều này khiến người đọc cảm thấy kính phục tài năng sáng tạo, khéo léo và táo bạo của Nguyễn Tuân.

Tuy nhiên, sông Đà không chỉ là hình ảnh của một người hùng với sức mạnh cơ bắp, tính khí hùng dũng và khoe khoang với những cái hút nước. Nó cũng xuất hiện như một kẻ ranh ma, lả lướt, đã tinh thông nhiều chiến thuật, sắp đặt bẫy, chỉ đợi những con mồi ngu ngốc lao vào. Một con sông lão luyện, đã đi lang thang qua những vùng đất xa xôi hàng ngàn năm, rồi đến Mường Tè, Lai Châu để tìm kiếm sự che chở, thì không thể là một người không có tâm hồn. Có lẽ nó đã học được nhiều chiến thuật chiến tranh của quân sư Tôn Tử và đem về Việt Nam để thực hiện. Những tảng đá là lính binh, những ngọn cỏ nghiêng mình, có vẻ đơn giản nhưng bất kỳ chiếc thuyền nào đi ngang qua cũng phải cẩn trọng, vì chúng luôn sẵn sàng tấn công. Nguyễn Tuân mô tả như những hình ảnh vừa gặp vừa nguy hiểm này, như một 'đoàn quân đá với hình dạng ngỗ ngược', 'nhăn nhúm', 'méo mó', trải đều khắp bờ sông. Chúng đã tổ chức chiến thuật với những tư duy quân sự khác nhau, từ đòi đánh nhau đến thờ ơ, từ nguyên tắc 'nếu ai đó đưa lá cà vào thì đánh giết' đến việc giả vờ bất kỳ thuyền nào đi qua cũng là mối đe dọa. Thậm chí, sông Đà tổ chức 'trùng vi thạch trận' với ba ải ngõ đầy nguy hiểm, ải sau khó khăn hơn ải trước và cửa từ nhiều hơn cửa ra, con số sống và chết, một sống một chết, thách thức tất cả người lái đò. Đó là cách sông Đà thể hiện sự tức giận, có lẽ do mối thù truyền kiếp với con người ở đây hoặc có thể chỉ đơn giản là sự hung ác từ thời sơ khai mà nó mang vẻ nham hiểm, xảo quyệt như vậy.

Tuy nhiên, sự nóng tính và cuồng nộ của sông Đà trở nên hiền hòa khi đến vùng hạ lưu. Ở đây, dòng sông mở ra những vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình, làm xao động trái tim của nhiều nghệ sĩ, trong đó có Nguyễn Tuân. Nhìn từ trên cao, sông Đà ngoằn ngoèo uốn lượn như một sợi dây thừng dài dằng, liên kết cả vùng Tây Bắc. Gần hơn, nó trở thành một mỹ nhân quyến rũ với dòng nước 'tuôn dài như ánh tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc, khắp nơi nở hoa Ban, hoa Gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân'. Đây là một cảm nhận đẹp về sông Đà, với mùa xuân xanh ngọc của nó, không giống như màu xanh lạnh của sông Gâm và sông Lô. 'Mùa thu trên sông Đà lừ lừ chín đỏ như khuôn mặt đỏ nổi bật vì rượu, một màu đỏ giận dữ ở một người không hài lòng với mỗi lần thu về'. Nguyễn Tuân có sự giao lưu sâu sắc với sông Đà, khiến ông cảm thấy như đang gặp lại một người quen, một người bạn từ lâu với cảm giác 'màu nắng tháng ba của Đường thi', như trong câu thơ nổi tiếng 'Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu' của Lý Bạch. Đôi khi, ông nhớ về sông Đà như nhớ một người tình lâu ngày không gặp, với những bãi biển nương dâu, ruộng ngô, đàn hươu,... nhiều cảm xúc khác nhau.

Khi bối cảnh thiên nhiên hoang dã và hùng vĩ hiện hữu, hình ảnh người lái đò trên sông trở nên cuốn hút và đặc sắc hơn. Có thể dễ dàng liên tưởng đến hình ảnh của một chàng trai thanh niên, sức khỏe mạnh mẽ, đang dũng cảm nắm chặt cây chèo giữa vùng núi rừng Tây Bắc hùng vĩ. Tuy nhiên, trong tác phẩm của Nguyễn Tuân, con người không được vẽ lên với vẻ đẹp loè loẹt như vậy. Tác giả chú trọng vào hình ảnh của một ông lái đò được biết đến như 'chất vàng mười của Tây Bắc'. Đó là một ông lão, không tên, không tuổi, với cuộc sống khó khăn hàng ngày, phải lao động mệt mỏi để sống sót trên dòng sông hung dữ, nham hiểm. Ông có vẻ ngoài của người sống chặt chẽ với miền rừng sông nước, đầy gian khổ với đôi 'tay lêu nghêu như cái sào, chân khuỳnh ra như kẹp lấy một cái bánh lái tưởng tượng, giọng nói ào ào như thác lũ sông Đà, nhãn giới vòi vọi như nhìn về một bến xa nào đó,...'. Dù vậy, Nguyễn Tuân đã thông qua hình tượng này để khám phá nhiều vẻ đẹp tiềm ẩn trong con người ông, là sự tài năng nghệ thuật trong lao động và vẻ đẹp của một người anh hùng chiến đấu, chinh phục thiên nhiên để giữ gìn sinh mệnh. Ông không chỉ đơn giản chèo đò vì miếng cơm manh áo, mà đó gần như là đam mê, là khao khát chinh phục mãnh liệt để thỏa mãn lòng hiếu chiến, niềm đam mê với nghề nghiệp mạo hiểm này. Ông là một người liều lĩnh, dũng cảm, dám nghĩ dám làm, có vẻ như những khó khăn, nguy hiểm của con sông càng kích thích tinh thần chiến đấu trong ông. Trái với lối sống tránh xa khỏi nguy hiểm của nhiều người, ông thực sự cho rằng: 'Chạy thuyền trên khúc sông không có thác nó dễ dạy, chân tay dễ buồn ngủ', ông ưa thích cảm giác mạo hiểm, gay cấn trên dòng sông hơn cả. Qua cuộc đời, ông đã đi hàng trăm chuyến trên sông Đà, trong đó có đến 60 lần ông lái chính. Mỗi chuyến đi là một trải nghiệm đáng giá, đôi khi ông phải trả giá bằng mồ hôi và sức khỏe. Sông Đà đã ghi lại trên ông nhiều vết thương 'củ nâu', mà Nguyễn Tuân mỉm cười gọi là 'huân chương lao động siêu hạng', đánh dấu những cuộc chiến dũng cảm của ông trên chiến trường sông nước. Nhờ những thách thức không ngừng, ông lão ở tuổi xưa nay hiếm nhưng vẫn giữ vững sức mạnh và tinh thần như một chiến thần có nhiều công đức, đồng thời đạt đến đỉnh cao của một nghệ sĩ trong hành trình chiến đấu và lao động của mình.

Vẻ đẹp tuyệt vời trong cuộc sống của ông lão nổi bật, vàng mười Tây Bắc tỏa sáng qua cách Nguyễn Tuân tường thuật về hành trình chinh phục sông nước của ông lão lái đò. Tác giả so sánh 'cuộc sống của người lái đò sông Đà như một cuộc chiến đấu không ngừng với thiên nhiên, nguyên nơi này trở thành kẻ thù không đội trời chung'. Mặc dù đối mặt với những thách thức và khó khăn, ông lão trở thành một nhân vật nghệ sĩ, nghiêm túc và tỉ mẩn đến từng chi tiết, hết lòng với cuộc sống của mình. Sông Đà trong tâm hồn ông như bản giao hưởng của rừng già hùng vĩ, mà nghệ sĩ đã dành cả cuộc đời để rèn luyện, làm cho mỗi nốt nhạc trở nên trơn tru và tinh tế, điều này không chỉ ghi nhớ mà còn chấp nhận từng dấu chấm câu, dấu chấm than, và những đoạn văn bản nảy dòng, khắc sâu vào tâm trí như 'đóng đanh vào lòng' từng chỗ ngắt, nghỉ, từng đoạn cao thấp, không có một chi tiết nào mà ông lão không biết. Sự thông thạo và giỏi giang không đến từ lý thuyết suông rỗng, mà là kết quả của những trận chiến thực tế, khiến nó trở nên ấn tượng và khó quên. Bên cạnh vai trò nghệ sĩ đầy đam mê, ông lão còn là một vị tướng, một chiến thần am hiểu binh pháp, biết rõ quy luật của 'thần sông thần đá', và 'quy luật phục kích của lũ đá ở ải này'. Trước những thách thức nguy hiểm, ông lão không ngần ngại đưa đò vào 'trận chiến đá trùng vi thạch', nơi con sông Đà trở thành đối thủ không đội trời chung. Đây là một cuộc chiến cam go và khó khăn, sông Đà như một tay lão luyện, đã trải qua vô số trận chiến, nhưng với kinh nghiệm chiến đấu nhiều năm, ông lão không bao giờ chùn bước, dù mặt méo bệch từ đau đớn nhưng ông vẫn tiếp tục chống lại, giữ chặt cuộc lái đò, lên tiếng chỉ huy ngắn gọn để những người lái phụ vượt qua ải đầu tiên, tiến vào ải thứ hai. Với khả năng lựa chọn chính xác, ông vượt qua tất cả những thử thách và cuồng nộ của con sông, trôi xuống vùng hạ lưu hiền hòa. Công cuộc chinh phục thiên nhiên của ông lão lại một lần nữa đạt được thắng lợi, hé lộ phẩm chất nghệ sĩ điêu luyện, đam mê nghề nghiệp và tinh thần dũng cảm hiếm có, đại diện cho những con người miền Tây Bắc hùng vĩ.

Đoạn trích về Người lái đò sông Đà là một tác phẩm đặc sắc, hé lộ nét đẹp đồng thời hung dữ và thơ mộng, thi vị độc đáo của con sông Đà. Trên bức tranh thiên nhiên nền nã, hình ảnh con người hiện ra rực rỡ với những phẩm chất đẹp được coi là 'chất vàng mười của Tây Bắc', bao gồm chất nghệ sĩ điêu luyện trong lao động, anh hùng trong cuộc chiến với thiên nhiên và sự nỗ lực trong cuộc sống hàng ngày.

""""""---

Bài viết trình bày một cách chi tiết về hai hình tượng chính trong đoạn trích Người lái đò sông Đà, đó là vẻ đẹp của con sông Đà và hình tượng người lái đò sông Đà. Nếu muốn khám phá sâu sắc hơn về đoạn trích, đọc giả có thể tham khảo thêm các bài viết như Phân tích tùy bút Người lái đò sông Đà, Vẻ đẹp trữ tình của hình tượng dòng sông qua tác phẩm Người lái đò sông Đà và Ai đã đặt tên cho dòng sông, Hình tượng người lái đò qua bài tùy bút Người lái đò Sông Đà, Cảm nhận về tùy bút Người lái đò sông Đà.