Buzz
Tình yêu đồng hành cùng nỗi nhớ và sự mong chờ, ngóng đợi. Yêu cuồng nhiệt và nhớ thương đốt cháy. Chúng ta cảm nhận được điều này qua những dòng thơ của Xuân Quỳnh - một nữ hoàng của thơ tình yêu thế kỷ XX. Nỗi nhớ tràn về, lớp lớp, tầng tầng qua khổ thơ trong bài Sóng của cô:
“Con sóng dưới lòng sâu
…
Hướng về anh một phương”
Hòa mình vào những con sóng: sóng thơ, sóng lòng, chúng ta lạc vào thế giới tâm hồn sâu thẳm của nhà thơ và cũng của muôn kiếp “má hồng”. Bài thơ “Sóng” ra đời khi những con sóng lòng dâng lên mạnh mẽ, những con sóng nhớ thương, lòng nao lòng của một tâm hồn đang yêu. Toàn bộ bài thơ là những đợt sóng liên tục đánh vào tâm hồn người đọc. Sóng và nhân vật trong bài thơ cùng nhau kết thành một, để thầm thì những nỗi buồn, những tâm tư. Và có thể nói, khổ thơ:
“Con sóng dưới lòng sâu
…
Đây là một khổ thơ đặc biệt với chỉ sáu câu. Sáu câu thơ kéo dài như nỗi thao thức, băn khoăn của tâm hồn thi sĩ trong đêm. “Con sóng dưới lòng sâu / Con sóng trên mặt nước”
Hai câu thơ với cách diễn đạt lặp lại hòa cùng nghệ thuật đối chiếu tạo nên sự điệp trùng giữa những con sóng với các dạng thức khác nhau. Con sóng lặn sâu dưới lòng biển qua phép so sánh cuối câu thơ. Con sóng dữ dội tung bọt trắng xóa trên mặt biển với âm vang. Cả hai kết hợp với nhau tạo ra sự đa dạng của sóng biển. Sóng là em, em là sóng. Tâm hồn em như biển, vô vàn phức tạp khó hiểu. Lúc êm đềm, lúc dữ dội, nhưng dù thế nào đi nữa, em vẫn mãi là em, vẫn luôn mang trong lòng nỗi nhớ thương không dứt. Cũng như sóng, dù êm đềm hay dữ dội thì:
“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
Xuân Quỳnh rất tinh tế khi sử dụng một hình ảnh rất sống động để miêu tả nỗi niềm của người phụ nữ khi yêu. Sóng mãi mãi vẫn như vậy, có khi nào ngừng sóng, có lúc nào không cồn cào, ẩn sâu trong lòng sóng là nhịp đập của biển rộng lớn. Sóng không còn là sóng nếu yên bình, im lặng. Vì thế, Xuân Quỳnh đã mô tả sóng bằng một từ rất sáng tạo “không ngủ được”. Sóng là vậy, dù yên bình dưới lòng biển hay dữ dội trên mặt biển thì mãi mãi vẫn khao khát trở về bờ, nơi yên bình. Chưa đến bờ thì nhớ, nhớ thương, thương nhớ, thì thao thức không dứt. Chọn hình tượng sóng - một trong những biểu tượng tự nhiên đồng nhất, Xuân Quỳnh đã thể hiện được tài năng của mình. Chọn hình ảnh động để gắn với người phụ nữ, người luôn gặp nhiều thách thức nhưng cô đã vượt qua bằng sự mạnh mẽ và đặc biệt là bằng một tâm hồn phụ nữ nhạy cảm và sâu sắc. Có gì tượng trưng hơn sóng để miêu tả tâm trạng của người phụ nữ đang yêu: mãnh liệt, băn khoăn, lo lắng, thao thức! Nỗi lo lắng đó còn được gia tăng từ nỗi nhớ: nhớ một người!
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ vẫn thức
Sóng giờ đây dường như không còn đủ sức vận chuyển nổi lòng của người phụ nữ. Nỗi nhớ như lửa thiêu, như lửa đốt, như lửa phá tan mọi phàm trần, đưa người phụ nữ lên cõi mơ. Ở đây, Xuân Quỳnh sử dụng từ “lòng” rất chính xác để diễn tả tình cảm của người phụ nữ với tình yêu. Lòng là nơi sâu thẳm nhất của tâm hồn, là kết tinh của tình cảm đã được ủ trong một khoảng thời gian dài qua bao nhiêu thách thức. Vì vậy, tấm lòng ấy không chút do dự, đó đã là gan, đã là ruột của người phụ nữ rồi. “Lòng em nhớ đến anh”, câu nói đơn giản nhưng chân thành và đầy nồng nàn, da diết đến lạ thường. Câu thơ “cả trong mơ vẫn thức” là điểm sáng trong nghệ thuật. Có thể nói, với câu thơ này, Xuân Quỳnh có thể được xem như là thi sĩ tài năng nhất của thi ca hiện đại Việt Nam. Câu thơ như là dòng sông trào dâng, nâng niu nỗi nhớ và tình thương.
Sóng - em đan xen vào nhau. Em rút lui để sóng trỗi dậy. Nhưng sóng cũng chính là em, sóng dâng cao mang theo lớp lớp tâm tư của em
“Dẫu về phương Bắc
Dẫu về phương Nam”
Đầu mỗi câu thơ, Xuân Quỳnh đã đặt vào đó những từ chỉ sự đối lập (“dẫu”). Điều này làm nổi bật sự khẳng định mạnh mẽ, vững chắc rằng dù gặp khó khăn, thách thức thế nào, em vẫn mãi yêu anh. Không phải là “ngược Bắc”, “xuôi Nam” mà là “xuôi Nam” “ngược Bắc”. Hướng đi không quan trọng, quan trọng nhất vẫn là “phương anh”.
“Nơi nào em cũng suy tư
Hướng về anh một phương”
Xuân Quỳnh buộc chặt những “sợi nhớ, sợi thương” về phương anh. Điều này cho thấy tình yêu của chị nồng nàn, mãnh liệt như thế nào. Dù hướng về anh có thay đổi, nhưng với lời khẳng định chắc chắn “một phương”, nơi em hướng về là không thể thay đổi được. Anh đã chiếm “hệ qui chiếu” của cuộc đời em. Đồng cảm với cuộc sống của Xuân Quỳnh, ta càng hiểu thêm về tình cảm của chị. Sự thành công của Xuân Quỳnh trong bài thơ “Sóng” không chỉ nằm ở tình cảm chân thành nồng cháy mà còn ở nghệ thuật xây dựng hình tượng sóng - hình tượng trung tâm của bài thơ. Sóng trong bài thơ là một hình ảnh kép. Sóng vừa là sóng biển, vừa là sóng lòng của người phụ nữ đang yêu. Cả hai cuộn tròn trong sóng thơ dạt dào. Hình ảnh sóng rất đa dạng: lúc dữ dội, ồn ào, lúc êm đềm lặng lẽ, cũng như tâm hồn em vậy, dịu dàng nhưng cũng đôi khi mãnh liệt, nồng cháy. Hình ảnh sóng được Xuân Quỳnh xây dựng một cách sống động. Sóng luôn biến đổi với nhiều trạng thái, nhiều chiều hướng và chính nhờ vậy mà nỗi lòng của người phụ nữ đang yêu được thể hiện chân thành hơn, chính xác hơn. Với hình ảnh sóng, Xuân Quỳnh đã đóng góp vào thi ca một hình ảnh quen thuộc nhưng mới mẻ. Mới mẻ bởi nó đánh thức những nỗi niềm của người phụ nữ. Và không quá nói, làm nên tài năng của Xuân Quỳnh không thể thiếu “sóng”.
“Yêu là chết ở trong lòng một ít”? - Không! Với Xuân Quỳnh, tình yêu là “khát khao, đã khiến cho thiếu nữ trở nên cao quý hơn, hồn nhiên hơn. Bởi vì:
'Tình yêu đó, em ơi!
Hai người hòa làm một người, trăm năm...
'Kỳ lạ chưa?' - Tố Hữu
