Phân tích nhân vật cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ

Đề bài: Phân tích nhân vật cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố

Phân tích nhân vật cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ
 

Trong buổi học trước đó, chúng ta đã cùng nhau khám phá chi tiết về truyện Tức nước vỡ bờ thông qua bài Phân tích đoạn trích Tức nước vỡ bờ và hiểu sâu hơn về cảnh khốn khổ của người nông dân xưa qua bài Phân tích nhân vật chị Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ. Trong bài giảng ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về nhân vật cai lệ - người được coi là công cụ của giai cấp thống trị, những kẻ mang đến bi kịch cho người nông dân.

I. Bài viết Phân tích nhân vật cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ

1. Khởi đầu

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm và nhân vật cai lệ.

2. Thân bài

a. Cai lệ và giá trị tổng quan:
- Là một chức quan thấp nhất trong xã hội phong kiến lúc bấy giờ, cai lệ đứng đầu một tốp lính nhỏ chuyên giúp việc cho quan nha.
- Bản chất của nhân vật này là một kẻ tay sai chính hiệu, ăn bổng lộc nhà nước, là công cụ bằng sắt có tiếng nói đắc lực nhất trong việc truy thu sưu thuế.
- Cai lệ giữ danh xưng người nhà nước, nhưng sợ hãi không phải vì pháp luật mà vì sự tàn ác của chế độ, tạo ra một nghịch lý trong xã hội phong kiến tay sai lúc bấy giờ.

b. Phân tích hình ảnh nhân vật:
- Là nhân vật mạt hạng nhất trong đám quan lại, cai lệ không có cái tên riêng nhưng lại quan trọng và xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm Tắt đèn.
- Cai lệ là biểu tượng cho sự độc ác và tàn nhẫn của chế độ.
- Hắn xuất hiện với dáng vẻ hung tàn, miệng quát tháo, tư thế hầm hổ, ghê gớm, tạo nên hình ảnh đáng sợ.
- Hôm qua, khi đánh anh Dậu và khiến anh suýt chết, hắn vội sợ hãi cho việc tống khứ anh về trả chị Dậu. Nhưng hôm nay, khi biết anh Dậu còn sống, hắn lại vội vã chạy đến thúc sưu mà không để người ta nghỉ ngơi.
=> Tối dạ, chết chìm trong ham mê bắt bớ, sự tàn độc và cứng nhắc khiến hắn chỉ nghĩ về việc đánh trói, áp giải mà không để ý đến người ta.

- Hành động, cử chỉ tàn bạo:
+ Hiện thân như một vị thần của ác, với những động tác điên rồ của một dã thú, tên ác nhân này đánh, trói, và 'sầm sập tiến với những roi song, tay thước và dây thừng'.
+ Thách thức và đe dọa như việc 'gõ đầu roi xuống đất', cùng 'thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều sái cũ'.
+ Giọng điệu khó chịu, ghê rợn 'Mày đây, tao tưởng mày chết từ đêm qua, còn sống à. Nộp tiền sưu mau!'.
=> Đối với sự sống chết của anh Dậu, hắn không quan tâm, chỉ quan tâm đến việc thu thập đòi nợ, và nếu không đòi được thì bắt người. Đó đã trở thành một nguyên tắc 'sắt' trong công việc của hắn.
+ Khi đối đáp với chị Dậu, tên này luôn thể hiện bộ mặt khó chịu và tàn nhẫn, thấy chị van xin, lạy lùng thì hắn càng trở nên hứng thú và lấn lướt, không chỉ nhìn vào mặt chị Dậu mà còn 'trợn ngược hai mắt lên, quát', giọng 'hầm hè', đe dọa.
+ Ra lệnh bắt trói anh Dậu đang đau đớn, rồi tự tay 'giựt phắt cái dây thừng', 'chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu' để thực hiện nhiệm vụ, tạo nên cảm giác kinh tởm và khinh bỉ với cái 'nghề' của hắn.
+ Đấm vào ngực một người phụ nữ yếu đuối, thậm chí tát vào mặt chị Dậu mà không có chút lòng trắc ẩn.
+ Xưng hô 'ông-mày', thể hiện sự thiếu văn hóa, kém đạo đức, thể hiện sự coi thường và căm ghét của hắn đối với những người nông dân tội nghiệp.

- Khi đối mặt với sự phản kháng của chị Dâu:
+ Tự cho mình là yếu đuối và nhanh chóng thất bại.
+ 'Sức lẻo khẻo', không thể chống lại được phụ nữ mạnh mẽ, bị chị 'nắm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa', bị ném ngã 'chỏng quèo' ngay trước cửa như một kẻ vô dụng hài hước và đầy nhục nhã.
+ Không quên công việc tàn ác của mình, hắn thét lên để kẻ dưới bắt trói cả gia đình chị Dậu. Dĩ nhiên, người nhà lí trưởng mới còn chẳng làm được gì, trong tay cầm gậy gộc nhưng vẫn bị chị Dậu tóm tóc và 'lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm'.
=> Sự yếu đuối và vô dụng, cùng với sự tàn ác của hắn, chính là đặc điểm chung của cả hệ thống phong kiến lúc bấy giờ.

3. Kết bài

Nêu cảm nhận.

II. Mẫu văn Phân tích nhân vật cai lệ trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ

Ngô Tất Tố nổi tiếng là một trong những tác giả thành công nhất trong văn học hiện đại trước cách mạng, kết hợp với các đồng đội nổi tiếng khác như Nguyễn Công Hoan, Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Kim Lân,... Ông là một nhà văn quan trọng với tình cảm sâu sắc đối với giá trị truyền thống của dân tộc, đặc biệt là văn hóa làng xã. Ông cũng nhìn nhận rằng chế độ phong kiến lạc hậu đã trở thành một cản trở nặng nề đối với cuộc sống của nhân dân. Tác phẩm Lều chõng phản ánh sự rườm rà, cứng nhắc và hụt hẫng của hệ thống khoa cử cũ, thúc đẩy sự sáng tạo của con người bị hạn chế. Tắt đèn tiếp tục phơi bày hiện thực xã hội tàn bạo và vô nhân đạo thông qua luật sưu thuế độc ác, đẩy con người đến bước đường cùng của đau khổ. Trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ, hình ảnh nhân vật cai lệ là biểu tượng rõ ràng nhất cho chế độ phong kiến đổ nát, độc tài và tàn bạo.

Cai lệ, chức vụ thấp nhất trong xã hội phong kiến, là người đứng đầu một đội lính nhỏ chuyên làm việc cho quan nha. Thực chất, nhân vật này chỉ là một tay sai thực thụ, làm nhiệm vụ ăn hối lộ từ nhà nước, chỉ cần đâu đánh đó. Hắn là công cụ bằng sắt có tiếng nói mạnh mẽ nhất trong việc truy thu sưu thuế. Khi có ai không đủ tiền nộp, quan lại sẽ sai cai lệ đến bắt và trói họ về đình. Cai lệ không chỉ làm nhiệm vụ bắt trói, mà còn thực hiện nhiệm vụ đánh đập, trừng phạt những người không tuân thủ, cùng việc 'tra khảo' những nông dân khổ cực, để họ phải nộp sưu thuế. Dù được xem là người đại diện của nhà nước, nhưng mọi người sợ hắn không vì tư cách quản lý theo pháp luật mà vì sự tàn nhẫn và độc ác của hắn. Xã hội phong kiến này quản lý bằng những công cụ sắt biết nói, bằng những tên tay sai tàn bạo, khiến mọi người sợ hãi và không nể trọng pháp luật.

Cai lệ xuất hiện trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ là một nhân vật đáng sợ nhất trong đám quan lại. Tác giả không cho hắn một cái tên riêng, nhưng lại là một nhân vật quan trọng, nổi bật và lặp lại nhiều lần trong tác phẩm Tắt đèn. Trong số các quan trên, đại diện cho sự đê tiện, tham lam và dâm dục, cai lệ biểu tượng cho sự tàn nhẫn và ác độc của chế độ. Mỗi lần xuất hiện, hắn toát lên bức tranh đen tối với vẻ hung ác, miệng quát tháo, tư thế đáng sợ, làm người ta liên tưởng đến ác quỷ. Khi xuất hiện tại nhà chị Dậu lần thứ hai, hắn vẫn giữ nguyên đam mê bắt bớ không ngừng. Ngay khi nghe tiếng chó sủa, anh Dậu chưa kịp nếm miếng cháo nào, hắn đã xuất hiện ngay cửa nhà, hăm dọa và toan bắt người. Sự mô tả của Ngô Tất Tố khiến người đọc không nghĩ đến một quan viên, mà thay vào đó là hình ảnh của một tên lưu manh, kẻ độc ác và tàn nhẫn. Cai lệ xuất hiện như một ác thần với hành động điên rồ của một dã thú, một tên tai sai chuyên nghiệp đánh, trói, và thách thức mọi người bằng roi song, tay thước, và dây thừng. Đối với sự sống chết của anh Dậu, hắn chỉ quan tâm đến việc thúc sưu, mà thúc không được thì bắt người. Hành động tàn bạo của hắn không có chút tình cảm hay lòng trắc ẩn, chỉ tạo ra vẻ ác thú độc đáo. Ra lệnh bắt trói anh Dậu, hắn tự tay giựt phắt dây thừng và lao đến để thực hiện nhiệm vụ, làm tăng thêm cảm giác kinh tởm và khinh bỉ với cái 'nghề' của hắn. Điều này làm nổi bật sự tối dạ của cả bộ máy, đặc biệt là cai lệ. Hắn không chỉ là một kẻ thù khốc liệt, mà còn là biểu tượng của sự ngu độn và tàn ác trong xã hội phong kiến.

Phản kháng bằng bạo lực của chị Dậu làm trái ngược hoàn toàn với sự hung tàn ban đầu của cai lệ và những tên người nhà lí trưởng. Cai lệ, với vẻ sức mạnh và hung ác, không thể đứng lại trước sức mạnh của chị Dậu. Hình ảnh hài hước của hắn bị chị Dậu túm lấy cổ và đẩy ra cửa như một con tép lèo khoèo, khiến hắn trở thành tấm hình biếm họa vô dụng và nhục nhã. Ngay cả tên người nhà lí trưởng, với gậy gộc trong tay, cũng không thể tránh khỏi sự tóm tóc và ngã nhào trước sức mạnh của chị Dậu. Đám người ăn mặc lịch lãm bỗng trở thành những kẻ yếu đuối, không thể đối mặt với sự chống đối quyết liệt của chị Dậu. Sự yếu đuối và vô dụng của họ là minh chứng cho sự sụp đổ của chế độ phong kiến lúc bấy giờ.

Cai lệ, mặc dù chỉ là một nhân vật phụ, nhưng qua bàn tay tài năng của Ngô Tất Tố, hắn trở nên độc đáo với bản chất thối tha và tàn ác. Hình ảnh của cai lệ không chỉ là biểu tượng cho tầng lớp tay sai thống trị, mà còn là hiện thân của sự dã thú và vô nhân tính trong xã hội. Hành động và bản chất dã thú của hắn là minh chứng sống động cho sự lệch lạc và trật tự xã hội thời kỳ đó, nơi quyền lực có thể sử dụng bạo lực và tàn độc đối với những người yếu đuối. Như anh Dậu đã nói, 'Người ta đánh mình không sao, nhưng mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội' - điều này thể hiện rõ sự chệch lệch trong hệ thống pháp luật và đạo đức của xã hội phong kiến lúc bấy giờ.