Nguyễn Đình Chiểu, nhà thơ yêu nước Nam Bộ, sống trong thời đại rối ren với xã hội đầy biến động và chế độ phong kiến suy đồi. Ngoài những tác phẩm thơ yêu nước, ông còn nổi tiếng với truyện thơ Truyện Lục Văn Tiên, với 2082 câu thơ lục bát. Tác phẩm này đề cao những phẩm chất trung, hiếu, tiết, hạnh theo quan niệm đạo lí của dân tộc Việt Nam.
Chàng trai thời trang hiếu trước hết làm người lãnh đạo,
Cô gái hiền lành hạnh phúc như câu trau cắm cày.
Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga là hai nhân vật trung tâm trong tác phẩm, đại diện cho những phẩm chất trung, hiếu, tiết, hạnh. Đoạn thơ mô tả Lục Vân Tiên đánh cướp được coi là một trong những đoạn thơ xuất sắc nhất, thể hiện phong cách viết tự sự của Nguyễn Đình Chiểu. Lục Vân Tiên là hình mẫu anh hùng với trái tim nhân ái, dũng cảm và đầy nghĩa cao.
Tôi sẵn lòng chiến đấu,
Giúp đỡ mọi người thoát khỏi khó khăn này!
Giận dữ trước bọn bất lương, Lục Vân Tiên lên tiếng chỉ trích hành động tàn ác của chúng. Anh ấy đứng về phía nhân dân, quyết định bảo vệ họ:
La lên: 'Người hung ác, đừng tiếp tục
Để thói quen độc ác hại người dân”.
Phương châm của nhân dân chúng ta là 'Yêu người như yêu bản thân'. Lục Vân Tiên đã hành động dưới tình yêu thương đó.
Yêu thương này đã truyền cảm hứng và dũng cảm cho gia đình Lục. Bọn cướp đông đảo và hung ác, gươm kiếm sắc lẹm. Tướng cướp Phong Lai 'mặt đỏ nổi giận' với ánh sáng đầy đe dọa. Hắn mạnh mẽ và mạnh mẽ hơn bất kỳ kẻ địch nào! Trong vòng vây của bọn cướp, không có vũ khí, chỉ có một cây làm gậy, Lục Vân Tiên đã dũng cảm đánh đuổi. Tấn công từ bên này sang bên kia, anh ấy tiêu diệt bọn cướp. Chúng sợ hãi và bỏ chạy. Tướng cướp Phong Lai đã bị đánh bại. Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã so sánh việc Lục Vân Tiên đánh cướp với chiến công của tướng Triệu Tử Long phá vòng vây Đương Dang để khen ngợi lòng dũng cảm và anh hùng của anh ấy:
Vân Tiên táo bạo tiến lên,
Giống như Triệu Tử phá vòng Đương Dang.
Loạn lạc, bọn chúng tán sắc,
Tất cả đánh gục và chạy trốn ngay lập tức.
Phong Lai không kịp tránh né,
Bị Tiên đánh bằng một cây gậy, gục ngã xuống đất.
Giọng thơ hùng vĩ phản ánh trận chiến cướp bắt mắt, Lục Vân Tiên là biểu tượng của anh hùng với lòng nghĩa cao đẹp.
Đánh bại bọn cướp, Lục Vân Tiên giải thoát cho Kiều Nguyệt Nga và Kim Liên. Sự gặp gỡ giữa nàng và anh hùng là biểu tượng cho tình cảm sâu lắng. Kiều Nguyệt Nga muốn mời Lục Vân Tiên đến Hà Khê để trả thù cho cha.
Nhớ đến việc trả thù cho cha,
Phải nghĩ xem lòng người như thế nào.
Nhưng Vân Tiên 'nghe đến liền mỉm cười'. Nụ cười phản ánh tâm hồn cao quý và hào hiệp của anh, biểu hiện lòng nhân nghĩa. Anh hiểu rằng anh hùng phải can thiệp khi thấy điều bất công, bảo vệ những người bị áp bức. Nếu chỉ biết đến những điều tốt mà không hành động, thì đó không phải là anh hùng.
Nghĩ đến lời báo ân,
Không thực hiện là vô ích danh tiếng anh hùng.
Nguyễn Đình Chiểu mô tả nhân vật Lục Vân Tiên với phẩm chất anh hùng, coi cái chết như lãnh đạo, đề cao nghĩa tình hơn tài nghệ, theo phương châm: 'Chấp nhận bất công, sẵn lòng hỗ trợ'. Vân Tiên giống như Từ Hải trong Truyện Kiều.
Anh hùng đã nói rằng,
Khi gặp điều không bằng lòng, hãy tha cho nó!
Biểu tượng Vân Tiên trong trận đánh cướp được mô tả sắc sảo về tình cảm, cử chỉ và ngôn ngữ của anh, phản ánh phong cách anh hùng và tráng sĩ xưa. Hình ảnh này chân thật vì lòng nhân ái, tình cảm quả cảm, tinh thần đạo lý sâu sắc của Vân Tiên phản ánh đúng bản chất dân tộc.
Sau hơn hai thế kỷ, Lục Vân Tiên vẫn là biểu tượng được yêu thương và tôn vinh. Tinh thần đấu tranh bất khuất của người miền Nam trong cuộc chiến chống lại chế độ phong kiến đã làm cho chúng ta cảm nhận rõ vẻ đẹp anh hùng của Lục Vân Tiên. Điều này minh chứng cho sức mạnh và vẻ đẹp của truyện thơ Truyện Lục Vân Tiên, một di sản văn học của Nguyễn Đình Chiểu.