Buzz
Phân tích nhân vật Phùng trong 'Chiếc thuyền ngoài xa' một cách chọn lọc và tinh tế
'Văn học ra đời để bảo vệ những giá trị mong manh và quý giá trong con người... nếu thiếu đi, con người sẽ trở thành tai họa cho loài người' - trích 'Nhật ký' - Nguyễn Minh Châu. Được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, Nguyễn Minh Châu đã để lại nhiều tác phẩm đáng chú ý, trong đó có 'Chiếc thuyền ngoài xa'. Truyện ngắn này, viết năm 1983 và xuất bản năm 1987, là một tác phẩm tiêu biểu cho cảm hứng đời tư và xu hướng văn học đổi mới. Tình huống truyện độc đáo và cảm xúc của nhân vật Phùng mang đến cái nhìn sâu sắc về nội tâm và suy nghĩ của tác giả.
Tình huống trong 'Chiếc thuyền ngoài xa' là một tình huống nhận thức đầy nghịch lý. Nhân vật Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh, được cử đến một vùng biển xưa để chụp ảnh cho lịch nghệ thuật. Tại đây, anh khám phá ra nhiều điều mới mẻ. Những phát hiện và cảm xúc của Phùng không chỉ thể hiện nội tâm mà còn giúp người đọc cảm nhận vẻ đẹp sâu sắc của con người và cuộc sống.
1. Phùng - Một nghệ sĩ với trái tim đầy nhiệt huyết, trân trọng và đam mê cái đẹp
Hình ảnh 'người nghệ sĩ' đã được khắc họa trong nhiều tác phẩm vĩ đại, từ nghệ sĩ thư pháp trong 'Chữ người tử tù' đến Vũ Như Tô dốc lòng vì Cửu Trùng Đài, hay Lor-ca tìm kiếm tự do vĩnh hằng. Trong 'Chiếc thuyền ngoài xa' của Nguyễn Minh Châu, Phùng là một nhiếp ảnh gia tận tụy, luôn khao khát cái đẹp và tin rằng cái đẹp chính là đạo đức. Anh là hình mẫu của sự nhiệt thành tuổi trẻ, trưởng thành qua nhiều thử thách và hiểu biết sâu sắc về cuộc đời.
Nguyễn Minh Châu, một trong những nhà văn tiên phong của văn học đổi mới, mang đến những tác phẩm giản dị nhưng sâu sắc, phản ánh rõ ràng hiện thực cuộc sống. Trong 'Chiếc thuyền ngoài xa', nhân vật Phùng không chỉ là người kể chuyện mà còn là lăng kính của nhà văn, giúp khám phá những giá trị sâu xa. Phùng được giao nhiệm vụ chụp ảnh cho bộ lịch nghệ thuật về biển, và hành trình của anh qua miền biển quen thuộc từ thời chiến đã dẫn đến những phát hiện triết lý về nghệ thuật và cuộc sống.
Trước hết, Phùng hiện lên như một nghệ sĩ đầy nhiệt huyết với công việc của mình. Anh sẵn sàng bỏ ra cả tuần để chờ đợi khoảnh khắc đẹp của bình minh, không ngại khó khăn hay cái lạnh để có được bức ảnh hoàn hảo. Đây là minh chứng cho tình yêu nghệ thuật sâu sắc và sự cống hiến của anh. Phùng không chỉ tìm kiếm cái đẹp thiên nhiên mà còn khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn của cuộc sống. Những trải nghiệm của anh trước vẻ đẹp của chiếc thuyền trong sương sớm đã làm trái tim anh rung động mạnh mẽ, cảm nhận được sự tinh túy và hạnh phúc từ nghệ thuật.
2. Phùng - Một trái tim nghệ sĩ nhạy cảm, gắn bó sâu sắc với cuộc sống
Trước Cách mạng, quan điểm 'nghệ thuật vị nghệ thuật' và 'nghệ thuật vị nhân sinh' luôn là chủ đề được các nhà văn, nhà thơ mải miết tranh luận. Trong truyện ngắn 'Trăng sáng', Nam Cao đã nhấn mạnh: 'Nghệ thuật không phải là ánh trăng lừa dối, mà là tiếng kêu đau khổ thoát ra từ những số phận khốn cùng.' Nghệ thuật, trong bất kỳ lĩnh vực nào, cần phải gắn bó mật thiết với cuộc sống, phản ánh sâu sắc từng mảnh đời, từng số phận. Chỉ khi đó, nghệ thuật mới giữ được giá trị, không bị lụi tàn theo thời gian. 'Chiếc thuyền ngoài xa' của Nguyễn Minh Châu thể hiện rõ quan điểm này qua những nghịch lý và sự nhận thức của nhân vật Phùng khi đối diện với đời sống trên chiếc thuyền. Khi chứng kiến cảnh bạo hành, Phùng không ngần ngại vứt bỏ máy ảnh để can thiệp, chứng tỏ sự ưu tiên của anh đối với nhân sinh hơn là nghệ thuật. Anh nhận ra rằng: 'Cái đẹp không đồng nghĩa với đạo đức; phía sau vẻ đẹp hào nhoáng là những góc khuất uẩn khúc khó bày tỏ.'
Khi chứng kiến lần thứ hai cảnh bạo hành, Phùng không chỉ cảm thấy bất bình mà còn hành động quyết liệt như một người lính, không phải chỉ với tư cách một nghệ sĩ. Anh lao vào đánh gã đàn ông để bảo vệ những người bị áp bức, như cách anh đã chiến đấu bảo vệ đất nước trong quá khứ. Phùng là một nghệ sĩ gắn bó sâu sắc với cuộc sống, bất bình và phẫn nộ trước sự tàn nhẫn và bất công.
Phùng còn tỏ ra không hài lòng với sự cam chịu của con người trước bất công. Anh luôn khao khát bảo vệ cái thiện và xóa bỏ cái ác. Khi nghe người đàn bà hàng chài tại tòa án nói: 'Quý tòa có thể bắt tôi bỏ tù, nhưng đừng bắt tôi bỏ hắn', Phùng cảm thấy ngột ngạt, chứng tỏ trái tim nhân ái của anh không chỉ phản ứng với cái xấu, mà còn với sự khuất phục, cam chịu trước cái xấu.
Nhà văn Tô Hoài từng nhận xét về Nguyễn Minh Châu rằng: 'Những điều tưởng như đơn giản trong cuộc sống hàng ngày, qua cái nhìn và bút pháp của Nguyễn Minh Châu, trở thành những suy ngẫm sâu sắc với chiều sâu triết lý.' Qua tâm lý nhân vật Phùng và những vỡ lẽ của anh, tác giả gửi gắm những quan niệm sâu sắc về nghệ thuật và cuộc đời, về sự giao thoa giữa vẻ đẹp bên ngoài và thực chất bên trong. Điều này cũng chỉ ra những hạn chế trong cách nhìn nhận của Phùng, cho thấy sự cần thiết của sự trưởng thành trong việc hiểu và thể hiện những phức tạp của đời sống.
3. Phùng - Người nghệ sĩ với những hạn chế trong cách nhìn nhận cuộc sống và con người
- Phùng có cái nhìn giản lược và dễ dãi về con người và cuộc sống:
Khi đối mặt với cảnh bạo lực gia đình, bất kỳ ai có lương tri đều khao khát chấm dứt ngay lập tức. Đặc biệt là những người theo đuổi công bằng và chân lý. Tuy nhiên, cuộc sống không chỉ đơn thuần là trắng hoặc đen, mà còn nhiều sắc thái phức tạp mà đôi khi chúng ta không thể giải quyết triệt để. Phùng có cái nhìn đơn giản, thậm chí thiếu sâu sắc và ngây thơ về cuộc sống và người đàn bà hàng chài. Dù từng xông pha bảo vệ Tổ quốc, Phùng vẫn thiếu kinh nghiệm sống trong thời bình. Anh không thể hình dung nổi gánh nặng của người mẹ đơn thân với hơn mười đứa trẻ, cũng như những thử thách khác mà người nghệ sĩ chưa trải qua. Phùng chỉ thấy phần ngọn của bức tranh mà không hiểu được bản chất sâu xa. Cảnh bạo lực chỉ là kết quả của nhiều vấn đề phức tạp, và Phùng dù cố gắng, cũng không thể giải quyết triệt để.
Khi chứng kiến cảnh bạo hành của người đàn ông bằng chiếc thắt lưng cũ của lính ngụy, Phùng đã bày tỏ định kiến với người đàn ông hàng chài khi hỏi người đàn bà: 'Lão ta hồi trước bảy nhăm có đi lính cho ngụy không?'. Phùng cho rằng chỉ những kẻ phản quốc mới có thể tàn nhẫn đến mức đó, và sự đánh giá của anh đã thể hiện phần thiển cận và áp đặt trong suy nghĩ của mình.
- Phùng đã thất bại trong việc giải phóng con người khỏi nghèo đói, túng quẫn và bạo lực gia đình:
Trước mặt Phùng là một người vợ thường xuyên bị chồng đánh đập. Phùng đã cố gắng giúp đỡ người đàn bà bằng tấm lòng nhân ái, thậm chí đã dùng bạo lực để chống lại bạo lực. Tuy nhiên, hành động này chỉ là giải pháp tạm thời và không hiệu quả lâu dài. Không có gì đảm bảo rằng người chồng sẽ ngừng hành vi bạo lực sau khi bị đánh, hay rằng người đàn bà sẽ không phải chịu đựng thêm đau khổ. Những nỗ lực của Phùng, dù xuất phát từ lòng tốt, vẫn chỉ là hành động nhất thời và không giải quyết được vấn đề tận gốc.
Phùng và Đẩu đã nỗ lực sử dụng pháp luật để giúp người đàn bà hàng chài, hy vọng chị có thể rời bỏ người chồng vũ phu. Phùng tin rằng pháp luật có thể giải thoát con người khỏi đau khổ, nhưng thực tế chứng minh rằng điều đó không đủ. Sự nghèo đói và bế tắc vẫn là vấn đề nan giải, là nguồn gốc của nhiều hành động sai lầm và nông nổi.
'Văn chương là hình ảnh của đời sống với vô vàn sắc thái.' (Nhà phê bình văn học Hoài Thanh). Văn chương không chỉ tái hiện các số phận mà còn phơi bày những sai lầm trong cách giải quyết của nhân vật, giúp họ nhận thức được cuộc sống đa dạng và phức tạp.
'Người nghệ sĩ không chỉ cần hiểu sâu về nghệ thuật mà còn phải nắm bắt được mọi khía cạnh của cuộc sống.' Nghĩa là nghệ sĩ cần phải nhìn nhận hiện thực một cách toàn diện và sâu sắc. Ban đầu, Phùng không hiểu lý do người đàn bà hàng chài từ chối sự giúp đỡ, nhưng sau đó anh nhận ra những nguyên nhân sâu xa và những nghịch lý trong cuộc sống. Phùng đã có cái nhìn sâu sắc hơn về con người, nghệ thuật, và cuộc đời, hiểu rõ giới hạn của lòng tốt và pháp luật.
Cuộc cách mạng trong nghệ thuật và đời sống phải bắt đầu từ việc thay đổi cách nhìn nhận hiện thực và con người. Đừng lý tưởng hóa hay lãng mạn hóa, hãy đối diện với thực tế một cách chân thành. Nếu không, nghệ sĩ sẽ không thể chạm tới cái chân - thiện - mĩ của cuộc sống. Trong tác phẩm, Phùng đã nhìn nhận chiếc thuyền ngoài xa không còn như trước nữa, mà là hình ảnh của sự đấu tranh không ngừng để tồn tại. Cuối cùng, hình ảnh người đàn bà hàng chài vẫn ám ảnh Phùng, biểu hiện cho những nỗi đau và khổ cực của nhiều người trong cuộc sống. Phùng, Đẩu, và chúng ta đều đang tìm kiếm câu trả lời cho những tiếng kêu thống thiết từ cuộc đời.
5. Tổng kết nội dung và nghệ thuật
- Tình huống nhận thức trong tác phẩm khám phá những khám phá và suy ngẫm sâu sắc của nhà văn về cách nhìn nhận con người và cuộc sống, đồng thời thể hiện mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực, giữa người nghệ sĩ và cuộc đời.
+ Cuộc sống không đơn giản mà chứa đựng nhiều nghịch lý. Cần đánh giá mọi hiện tượng trong bối cảnh cụ thể và mối liên hệ với các yếu tố khác.
+ Để giúp đỡ người khác, không chỉ dựa vào lòng tốt hay lý thuyết, mà cần hiểu rõ cuộc sống của họ và áp dụng các biện pháp thực tiễn.
+ Con người cần thường xuyên tự nhìn nhận lại bản thân. Quá trình tự ý thức giúp con người ngày càng hoàn thiện hơn.
+ Nghệ thuật chân chính luôn gắn bó chặt chẽ với cuộc sống, không thể tách rời và phải phục vụ cuộc sống.
- Nhân vật kể chuyện là Phùng, người tự xưng là ‘tôi’. Ngôn ngữ của người kể chuyện đồng thời là ngôn ngữ của nhân vật.
+ Nhân vật kể chuyện Phùng chính là sự hóa thân của tác giả.
+ Ngôn ngữ của các nhân vật được xây dựng phù hợp với đặc điểm riêng của từng người.
+ Việc sử dụng ngôn ngữ một cách linh hoạt và sáng tạo đã làm nổi bật thêm chủ đề và tư tưởng của truyện ngắn.
- Cách xây dựng nhân vật và cốt truyện đầy lôi cuốn kết hợp với việc sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo đã làm nổi bật chủ đề và tư tưởng của tác phẩm.
- Giọng điệu của tác phẩm mang sắc thái chiêm nghiệm, trăn trở phù hợp với tình huống nhận thức, đồng thời phản ánh phong cách nghệ thuật đặc trưng của Nguyễn Minh Châu.
6. Đánh giá mở rộng (lý luận văn học)
Trước đây, văn học từ 1945 đến 1975 thường nhấn mạnh khả năng con người vượt qua thử thách và tìm kiếm hạnh phúc nhờ những yếu tố từ môi trường và xã hội. Các nhà văn thường miêu tả sự phát triển tích cực của nhân vật, vươn lên từ hoàn cảnh khó khăn. Tuy nhiên, Nguyễn Minh Châu đã chọn một con đường khác trong 'Chiếc thuyền ngoài xa'. Ông phản ánh những nghịch lý cuộc sống như một thực tế hiển nhiên, với thái độ cảm thông và hiểu biết sâu sắc về con người. Ông từng nói: 'Văn học và đời sống là những vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm là con người' (Phỏng vấn đầu xuân 1986, báo Văn nghệ) và 'Nhà văn tồn tại trên đời để làm công việc như người nâng giấc cho những số phận bị đẩy đến đường cùng, bị cái ác hoặc số phận đen đủi dồn đến chân tường' (Ngồi buồn viết mà chơi). Quan điểm này được thể hiện rõ trong 'Chiếc thuyền ngoài xa', nơi ông khẳng định sự kết hợp giữa nghệ thuật và cuộc sống qua một cái nhìn thấm thía. Tác phẩm nhấn mạnh rằng cuộc sống sinh ra cái đẹp của nghệ thuật, nhưng không phải lúc nào cuộc đời cũng mang hình hài của nghệ thuật. Để hiểu những bí ẩn của thân phận và cuộc đời, con người cần tiếp cận và sống cùng cuộc đời. Kết thúc tác phẩm, mặc dù người nghệ sĩ đã mang đến vẻ đẹp tuyệt mỹ, nhưng thực tế ẩn sau vẻ đẹp ấy lại đầy thách thức. Kết thúc của tác phẩm gợi nhiều suy ngẫm: 'Dù là ảnh đen trắng, mỗi khi nhìn kỹ, tôi vẫn thấy ánh sáng hồng của sương mai ngày xưa từ bãi xe tăng hỏng. Và khi nhìn lâu hơn, người đàn bà ấy như bước ra từ bức ảnh, một người đàn bà vùng biển với đường nét thô kệch, áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng, khuôn mặt nhợt nhạt vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, chân dậm chắc chắn trên mặt đất, hòa lẫn trong đám đông.' Cuộc sống vẫn đẹp và yên bình, nhưng để nhận ra ý nghĩa thật sự, người nghệ sĩ phải nhìn thấu những ẩn khuất sau vẻ đẹp huyền ảo của cuộc đời.
Mong rằng bài viết từ Mytour đã cung cấp cho quý độc giả những thông tin hữu ích. Cảm ơn quý vị đã quan tâm và theo dõi!
